Centrum (Szczecin)

Centrum

jednostka pomocnicza Szczecina
Pazim, Hotel Radisson i ZUS, plac Grunwaldzki, tramwaj na placu Rodła, Brama Portowa II
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miasto	Szczecin
Dzielnica	Śródmieście
Data założenia	1990
Powierzchnia	1,03[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności	15 392[1]
• gęstość	14 944[1] os./km²
Strefa numeracyjna	91
Tablice rejestracyjne	ZS
Plan Centrum
Położenie na mapie Szczecina
53°25′51,24″N 14°32′59,28″E/53,430900 14,549800
Strona internetowa
Portal Polska

Centrum – osiedle administracyjne Szczecina, będące jednostką pomocniczą miasta.

Według danych z 2022 r. na osiedlu na pobyt stały zameldowanych było 15 392 osób^[1].

Położenie

Graniczy z osiedlami: Śródmieście-Północ (od północy), Stare Miasto (od wschodu), Nowe Miasto (od południa) i Śródmieście-Zachód (od południowego zachodu). Charakterystyczny dla Centrum jest gwiaździsty układ ulic z gwiaździstym placem Grunwaldzkim zainspirowanym najprawdopodobniej paryskim placem Gwiazdy (dziś noszącym imię Charles’a de Gaulle’a).

Zabudowa

Zabudowę centrum w dużej mierze stanowią kamienice w stylu eklektycznym pochodzące z końca XIX wieku powstałe po wytyczeniu ulic i placów na terenie zajmowanym wcześniej przez pruski fort wojskowy. Zwartą zabudową kamieniczną charakteryzuje się obecnie zachodnia część osiedla, która poza niewielkimi uszkodzeniami zachowała w większości zabudowę ulic i placów. Wschodnia część osiedla bardzo mocno ucierpiała w czasie nalotów alianckich w 1944 roku; całkowicie zniszczonych zostało wiele kwartałów zabudowy – przetrwały jedynie nieliczne kamienice, np. w ciągu ulicy Rayskiego i ulicy Malczewskiego, na odcinku od pl. Grunwaldzkiego do granicy z Drzetowem-Grabowem, ocalały tylko 2 budynki (w tym kamienica przy ul. Malczewskiego 34). Częściowemu zniekształceniu uległa siatka ulic w zachodniej części – w latach 70. XX wieku wytyczono plac Rodła wraz z przebiciem ul. Piłsudskiego do ul. Matejki, poszerzono także al. Wyzwolenia. Część wschodnia to głównie budownictwo z wielkiej płyty oraz współczesne obiekty, takie jak centrum Galaxy, biurowce Oxygen i Pazim.

Przez Centrum przechodzi Miejski Szlak Turystyczny, który łączy najciekawsze zabytki Śródmieścia. W obrębie osiedla znajdują się:

• Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa (pierwsze powojenne osiedle mieszkaniowe),
• Budynek Pazim (najwyższy budynek w Szczecinie, siedziba PŻM),
• Pałac Ziemstwa Pomorskiego,
• Gmach Dyrekcji Poczty przy al. Niepodległości,
• Kościół św. Jana Chrzciciela,
• Szpital Dziecięcy,
• plac gen. Andersa – dawny cmentarz wojskowy,
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa,
• Kościół Garnizonowy św. Wojciecha (z wieżą o wysokości 65,5 m),
• Brama Portowa,
• Pomnik Bartolomeo Colleoniego na placu Lotników,
• Kamienica przy ul. św. Wojciecha 1 (przykład architektury secesyjnej),
• Kamienica przy ul. Piłsudskiego 7 (przykład architektury eklektycznej),
• Kamienica przy ul. Śląskiej 38 (przykład architektury eklektycznej),
• Pawilon „Cezas” (przykład architektury modernizmu),
• Rzeźba „Labirynt” (przykład sztuki nowoczesnej).

Charakterystycznymi dla Centrum budynkami są: kompleks biurowy PAZIM wraz z hotelem Radisson SAS i biurowcem ZUS-u oraz centrum handlowo-rozrywkowe „Galaxy”.

Przy jednym z głównych placów Centrum, pl. Rodła znajduje się Konsulat Królestwa Danii, a przy ul. Śląskiej Konsulat Republiki Cypryjskiej.

Edukacja

• Akademia Sztuki (aleja Niepodległości 40)
• Centrum Kształcenia Sportowego (ul. Mazurska 40)
• Szczecińskie Collegium Informatyczne (ul. Mazowiecka 13)
• Szkoła podstawowa nr 54 im. Janusza Korczaka (ul. Rayskiego 9)
• Przedszkole niepubliczne literackie (ul. Podhalańska 6)
• Niepubliczne przedszkole Jutrzenka (ul. Mazowiecka 2)
• Żłobek nr 6 (ul. Mazowiecka 11 i 12)

Kultura

• Miejska Biblioteka Publiczna – filia nr 28 (pl. Lotników 7)
• Miejska Biblioteka Publiczna – filia nr 20 (ul. Śląska 21)

Administracja i samorząd

• Rada osiedla centrum (al. Papieża Jana Pawła II 42)^[2]
• Izba Administracji Skarbowej (ul. Roosevelta 1, 2)^[3]
• Powszechny Zakład Ubezpieczeń (ul. Matejki 34)
• Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód (pl. Żołnierza Polskiego 16)^[4]
• Urząd pocztowy nr 1 (al. Niepodległości 41)
• Urząd pocztowy nr 34 (al. Wojska Polskiego 35)

Samorząd mieszkańców

Rada Osiedla Centrum liczy 21 członków^[5]. W wyborach do rad osiedli 20 maja 2007 roku udział wzięło 301 głosujących, co stanowiło frekwencję na poziomie 1,61%^[6]. W wyborach do rady osiedla 13 kwietnia 2003 udział wzięło 332 głosujących, co stanowiło frekwencję 1,59%^[7].

Samorząd osiedla Centrum został ustanowiony w 1990 roku^[8].

Placówki dyplomatyczne

• Konsulat Republiki Cypryjskiej (ul. Śląska 7)
• Konsulat Republiki Litewskiej (ul. Rayskiego 23)
• Konsulat Królestwa Danii (ul. Piłsudskiego 1A)

Przed II wojną światową, w latach 1928–1935 w nieistniejącej już kamienicy przy Friedrich-Karl-Straße 9 (Piłsudskiego 9) mieścił się Konsulat RP.

Ludność

    Liczba ludności osiedla Centrum od 2008 r.
    Źródło: Portal systemu informacji przestrzennej miasta Szczecin^[1]

Wykaz ulic i placów

Istniejące ulice i place

Ulica gen. Ludomiła Rayskiego

Ulica Podhalańska

Ulica Śląska

Ulica Jagiellońska

Aleja marsz. Józefa Piłsudskiego

Wykaz istniejących ulic i placów położonych na obszarze szczecińskiego osiedla Centrum. Nazwy niemieckie zaczerpnięto z planu miasta Szczecina z 1937 r.^[9]

Nieistniejące ulice i place

Nieistniejące obecnie ulice położone były we wschodniej części współczesnego osiedla, w okolicach dzisiejszego centrum handlowego „Galaxy” oraz wieżowca Pazim.

• ul. Cysterska (Loewestraße)
• ul. Dobrosławy (Bugenhagenstraße)
• ul. Leszka Białego (Giesebrechtstraße)
• ul. Borysza (Prutzstraße; dziś nazwę ul. Borysza nosi fragment dawnej Giesebrechtstraße)

Ludzie związani z Centrum

• Czesław Piskorski – pionier polskiego krajoznawstwa i turystyki na Pomorzu Zachodnim; w latach 1945–1987 mieszkał w kamienicy przy ulicy Mazurskiej 21^[20].
• Emil Stoewer – pionier motoryzacji, współzarządzający szczecińskiej fabryki Stoewer-Werke AG; w latach 1907–1917 mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej alei Papieża Jana Pawła II 32^[21].
• Erwin Ackerknecht – historyk literatury, profesor filozofii, pisarz, bibliotekarz, nauczyciel; mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego 37^[22][23][24].
• Heliodor Sztark – inżynier budownictwa, dyplomata, urzędnik konsularny, wykładowca akademicki, meloman; mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego 29^[21]. Sprawował funkcję konsula w konsulacie przy Piłsudskiego 9.
• Helena Majdaniec – wokalistka bigbitowa; w latach 1947–2002 mieszkała z przerwami w kamienicy przy dzisiejszej ulicy Wielkopolskiej 29^[21].
• Henryk Osten-Ostachiewicz – artysta malarz, współzałożyciel szczecińskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków; mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej alei Papieża Jana Pawła II 41^[25].
• Kurt Tucholsky – dziennikarz i pisarz; mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej ulicy Rayskiego 29^[21].
• Stanisława Angel-Engelówna – aktorka; w latach 50. XX wieku mieszkała w kamienicy przy dzisiejszej alei Papieża Jana Pawła II 43^[21].
• Wilhelm Meyer-Schwartau – architekt, miejski radca budowlany Szczecina; w latach 1891–1935 mieszkał w kamienicy przy dzisiejszej alei Wojska Polskiego 63^[21].

Zdjęcia

Centrum współcześnie

• Centrum (Szczecin)
• 

  pl. Grunwaldzki.

• 

  Pl. Lotników widok w kierunku Al. Jana Pawła II.

• 

  Zabudowa Al. Wyzwolenia w głębi Pl. Rodła.

• 

  Biurowce PAZIM i ZUS.

• 

  Plac Odrodzenia

• 

  Ulica Piłsudskiego

• 

  Ulica Jagiellońska

• 

  Galaxy i Pazim

Centrum dawniej

• 

  Plac Grunwaldzki, lata 30. XX w.

• 

  Plac Żołnierza Polskiego i ulica Emunda Bałuki

• 

  Pomnik cesarza Wilhelma na dzisiejszym placu Żołnierza Polskiego, 1903 r.

• 

  Brama Portowa, koniec XIX w.

• 

  Aleja Niepodległości, 1910 r.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapa osiedla Centrum