Cerkiew św. Michała Archanioła w Synkowiczach

Cerkiew św. Michała Archanioła
Царква Святога Архангела Міхаіла
Distinctive emblem for cultural property.svg 410Г000282
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo Białoruś
Obwód grodzieński
MiejscowośćSynkowicze
Wyznanieprawosławne
KościółRosyjski Kościół Prawosławny
(Egzarchat Białoruski)
Eparchiagrodzieńska i wołkowyska
Wezwanieśw. Michała Archanioła
Wspomnienie liturgiczne8/21 listopada
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Synkowicze, cerkiew św. Michała Archanioła”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia53°07′23,2″N 25°09′26,7″E/53,123111 25,157417

Cerkiew św. Michała Archanioła – prawosławna cerkiew obronna w Synkowiczach (obwód grodzieński), najstarsza tego typu budowla na Białorusi. Świątynia parafialna, w dekanacie zelwieńskim eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego.

Historia

Świątynia powstała w pierwszej połowie XVI wieku[1] prawdopodobnie z fundacji Konstantego Wasyla Ostrogskiego. Zachodni przedsionek, niezbędny w liturgii prawosławnej, dostawiony został później[2]. W momencie budowy była to świątynia prawosławna. Po zawarciu unii brzeskiej miejscowa parafia przystąpiła do nowo powstałego wówczas Kościoła unickiego[3]. W latach 1880–1881 cerkiew, będąca ponownie w rękach prawosławnych, została gruntownie przebudowana. Rozebrano wówczas wtórnie dodaną kopułę, wzniesiono kruchtę, absydę zwieńczono kopułą, zaś w 1891 przed budynkiem ustawiono dzwonnicę[3].

W II Rzeczypospolitej cerkiew została zrewindykowana na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. Po zainicjowaniu kampanii neounijnej w budynku powstała parafia tego wyznania, prowadzona przez jezuitów. Następnie przekształcono ją ponownie w parafię łacińską (rzymskokatolicką). W 1945, po włączeniu ziem białoruskich do ZSRR, cerkiew zarekwirowano Kościołowi i zaadaptowano na magazyn. W 1990 zwrócono ją parafii prawosławnej[3]. Od 2007 prowadzony jest remont obiektu[3]. W 2012 pod warstwą farby olejnej z okresu sowieckiego odkryto freski z napisami w języku starogreckim[4].

Architektura

Cerkiew wzniesiona została w stylu gotyckim, na planie czworoboku z trzema absydami przykrytymi jednym półstożkowym dachem, co umożliwiają założone między absydami trompy. Rozwiązanie takie, nietypowe dla budowli bizantyjskich, było powszechne w wielobocznych obejściach hanzeatyckich hal od Lubeki do Rygi[5]. Wnętrze świątyni jest halowe, kryte sklepieniem krzyżowym. W czterech narożach budynku wzniesiono wieże obronne – dwie cylindryczne i dwie ośmioboczne. Cztery narożne wieże wskazują na analogie do cerkwi Świętej Trójcy w Wilnie i cerkwi w Murowance (Małomożejkowie), ale także do położonych na Mazowszu XVI wiecznych kościołów w Pawłowie, Zakroczymiu, Serocku, Cegłowie, Węgrowie i Brochowie[6]. Ściany cerkwi mają półtora metra grubości. Elewację zwieńczono trójkątnym szczytem[3]. Dzięki zachowanym oryginalnym sklepieniom stwierdzono, że świątynia nie posiadała kopuły nad środkowym przęsłem[7].

Historycy architektury wskazują na podobieństwa między cerkwią w Synkowiczach a podobnymi budowlami obronnymi w Wilnie (sobór Przeczystej Bogurodzicy), w monasterze w Supraślu[3] oraz w Murowance (Małomożejkowie)[8].

  • Cerkiew i dzwonnica
  • Apsydy
  • Fragment wnętrza cerkwi

Legendy

Na temat dziejów cerkwi istnieją legendy, jakoby powstała już w końcu XIV w. po przebudowie pruskiego zamku, lub też że została ufundowana przez wielkiego księcia Witolda[3]. Przekazy te nie mają jednak naukowych podstaw, a historycy sztuki nie mają wątpliwości, że budowla pochodzi z wieku XVI.

Przypisy

  1. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie na Zachodnich Rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 37.
  2. ↑ A.M. Kusznierewicz, Kultovoje dojlidstwa Bielarusi, Minsk 1993, s. 67.
  3. ↑ a b c d e f g S. Tyszka, Cerkiew obronna w Synkowiczach, „Inżynier Budownictwa”, 11 II 2011.
  4. ↑ Freski i greckie napisy w białoruskiej cerkwi, PolskieRadio.pl [dostęp 2016-06-05].
  5. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie NA Zachodnich Rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 43.
  6. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 42.
  7. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 40.
  8. ↑ Mironowicz A.: Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku. Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, 1991, ss. 89–94.

Media użyte na tej stronie

Grodno region location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Adobe Illustrator., Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Grodno region

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 55.03° N
  • S: 52.71° N
  • W: 23.45° E
  • E: 26.75° E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of Hrodna Voblasts.svg
Flag of Hrodna Voblasts, Belarus
Царква Святога Архангела Міхаіла, Сынкавічы, Беларус, 2013.jpg
Autor: Андрэй Дзмітрыеў / Andrei Dmintriev (http://fgb.by/viewtopic.php?p=60515#60515)00#48200), Licencja: CC BY-SA 3.0
Сынкавіцкая царква. 2013
Сынкавічы. План царквы.JPG
Сынкавічы. План царквы
Wehrkirche von Synkawitschy - Innenraum.jpg
Autor: Joschiki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fortified Church of St. Michael, Synkavichy - Interior