Chełmiec

Chełmiec

wieś
Siedziba gminy Chełmiec
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Chełmiec
Liczba ludności (2017)	3428
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-395
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0419905
Położenie na mapie gminy Chełmiec Chełmiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Chełmiec
Położenie na mapie województwa małopolskiego Chełmiec
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Chełmiec
49°37′45″N 20°40′02″E/49,629167 20,667222

Centrum miejscowości

Chełmiec (do 29 maja 1953 – Chełmiec Polski^[1]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec^[2], której jest siedzibą.

Wieś leży w Kotlinie Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, przy drodze krajowej nr 28. Działają w niej firmy budowlane, handlowe i transportowe. Mieści się tu także placówka straży gminnej, zespół szkół, ośrodek zdrowia i biblioteka publiczna.

W Chełmcu znajdują się liczne obiekty sportowe^[3]:

• kryta pływalnia – Aqua Centrum Chełmiec^[4],
• hala sportowa,
• boisko „Orlik”,
• zadaszone lodowisko zamieniane w okresie letnim na rolkowisko^[5],
• Skatepark,
• miasteczko rowerowe.

Zgodnie z przyjętym Gminnym Programem Rewitalizacji w miejscowości planowana jest budowa obserwatorium astronomicznego na dachu budynku zespołu szkół, rozbudowa Aqua Centrum Chełmiec o nową część rekreacyjną oraz budowa parku zieleni i nowych parkingów^[6].

Historia i zabytki

Chełmiec był jedną z wsi, którą w 1257 roku Bolesław V Wstydliwy oddał swojej żonie Kindze. Ta owdowiawszy, w roku 1280 ufundowała starosądecki klasztor Klarysek, ofiarowując na jego utrzymanie wszystkie swe folwarki na Sądecczyźnie. Wieś duchowna, własność klasztoru klarysek w Starym Sączu, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego^[7]. W 1579 roku ksieni starosądecka oddała Spytkowi Jordanowi wieś Chełmiec w dożywotnią dzierżawę, a ten z kolei odstąpił ją Sebastianowi z Lubomierza.

W 1772 w wyniku I rozbioru Polski Chełmiec znalazł się pod władzą austriacką. W XIX wieku część Chełmca została skolonizowana przez sprowadzonych tu osadników niemieckich, co spowodowało podział wsi na część polską i niemiecką. Po kasacji starosądeckiego zakonu w roku 1782 Chełmiec przeszedł w ręce rodziny Wittingów i należał do niej do roku 1945.

W okresie II wojny światowej w Chełmcu istniał obóz pracy przymusowej. Po wojnie Chełmiec został siedzibą gminy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

5 września 2016 roku, na XXI sesji Rady Gminy, radni pozytywnie odnieśli się do nadania miejscowości Chełmiec statusu miasta^[8]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. ustalono, że Chełmiec uzyska status miasta z dniem 1 stycznia 2018 r.^[9], po czym datę tę przesunięto na 1 stycznia 2019 r.^[10], a następnie na 1 stycznia 2020 r.^[11], by ostatecznie pod koniec 2019 r. zrezygnować z nadawania miejscowości praw miejskich^[12].

We wsi znajdowały się ruiny XIX-wiecznego dworu Wittigów, zostały jednak rozebrane. W jego miejscu planowane jest powstanie centrum kulturalno-rekreacyjnego wraz z amfiteatrem^[13].

Kontrowersje w sprawie nadania statusu miasta (2017–2020)

Rada Gminy w Chełmcu uchwałą XXI/405/2016, w oparciu o wcześniej przeprowadzone konsultacje, wyraziła pozytywną opinię w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Chełmiec. 21 lutego 2017 wniosek o zmianę statusu miejscowości Chełmiec został podpisany przez Przewodniczącego Rady Gminy Chełmiec Józefa Zygmunta^[14][15]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 lipca 2017 Chełmiec miał uzyskać status miasta z dniem 1 stycznia 2018^[9]. Jednak w grudniu 2017, 7 chełmieckich radnych z liczby 21 radnych, zakwestionowała rzetelność przeprowadzenia konsultacji społecznych^[16]. Na skutek interwencji tych radnych, Rada Ministrów zmieniła zdanie, publikując 6 grudnia projekt zmieniający rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r, odraczając nadanie statusu miasta Chełmcowi o jeden rok (tzn. do 1 stycznia 2019), co z kolei miało pozwolić wszystkim zainteresowanym na ponowną analizę zasadności tej regulacji, w tym rzetelne skonsultowanie jej z mieszkańcami^[17][18][19]. Mimo buntu przyszłego burmistrza Chełmca, Bernarda Stawiarskiego (zarzucającego MSWiA „działanie po cichu i w pełnej konspiracji” oraz łamanie Konstytucji)^[20][21], odroczenie daty zatwierdzono Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017, wchodzącym w życie 31 grudnia 2017^[10][21]. 27 stycznia radni zdecydowali, że sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego^[22]. Sprawa rzekomo źle przeprowadzonych konsultacji była rozpatrywana w prokuraturze – żaden organ nie wydał negatywnej opinii na temat tych konsultacji. W związku z tym, podczas sesji gminnego samorządu 26 czerwca 2018 radni podjęli decyzję o podtrzymaniu w całości wniosku i opinii lokalnego samorządu w sprawie przekształcenia wsi w miasto. Oznacza to też, że nowe konsultacje nie będą przeprowadzane. Ostatecznie trzynastu radnych poparło wniosek, a ośmiu zagłosowało przeciw, dzięki czemu uchwała została przyjęta^[23]. 12 grudnia 2018 MSWiA wydało projekt zmieniający rozporządzenie z 24 lipca 2017 przez usunięcie z listy przyszłych miast Chełmca, dodanego do niej rozporządzeniem z 30 grudnia 2017^[10], a mającym wejść w życie 1 stycznia 2019 (a więc praktycznie unieważniając zmiany wprowadzone rozporządzeniem z 30 grudnia 2017)^[24]. Przyczyną zmiany zdania były: a) brak przeprowadzenia ponownych konsultacji z mieszkańcami w sprawie nadania statusu miasta Chełmcowi, których pierwsza edycja (w 2017) została zakwestionowana przez część radnych gminy jako nierzetelna, a co z kolei stało się powodem odroczenia nadania statusu miasta Chełmcowi o rok (z 1 stycznia 2018 na 1 stycznia 2019); b) kolejne pismo radnych gminy Chełmiec do MSWiA wnioskujące o uchylenie przepisów dotyczących nadania statusu miasta Chełmcowi z powodu nierzetelnych konsultacji w 2017; c) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (II Wydział Karny) uchylił postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków wójta i przewodniczącego rady gminy Chełmiec w trakcie konsultacji społecznych oraz w sprawie poświadczenia nieprawdy przez tych samych co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumentach dotyczących zarówno konsultacji jak i wniosku o nadanie statusu miasta. Żaden z konsultowanych resortów rządowych nie wniósł zastrzeżeń co do projektu rozporządzenia z 12 grudnia 2018^[24]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, wśród których nie znalazł się Chełmiec^[25]. W kolejnej wersji rozporządzenia korygującego, nadanie statusu miasta Chełmcowi zostało odroczone o kolejny rok, do 1 stycznia 2020^[11], natomiast pod koniec 2019 r. ukazało się kolejne rozporządzenie korygujące, którym zrezygnowano z nadawania miejscowości statusu miasta^[12]. 20 stycznia radni z gminy Chełmiec ponownie dyskutowali na temat praw miejskich i możliwości odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie odwołania decyzji o przyznaniu sołectwu statusu miasta^[26].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Chełmiec 2 ''pow. sądecki'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 560 .