Chodel
| Artykuł | 51°6′43″N 22°7′59″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 51°6'42.98"N, 22°7'59.02"E, 51°5'N, 22°11'E |
| - błąd | 1 m |
| Odległość | 0 m |
| wieś | |
 Rynek chodelski | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | 163 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) | 1317[1] |
| Strefa numeracyjna | 81 |
| Kod pocztowy | 24-350[2] |
| Tablice rejestracyjne | LOP |
| SIMC | 0379850 |
Położenie na mapie gminy Chodel _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Chodel") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu opolskiego") | |
 51°06′43″N 22°07′59″E/51,111944 22,133056 | |
Chodel – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie opolskim, w gminie Chodel, w Kotlinie Chodelskiej.
Wieś leży nad rzeką Chodelką.
Historycznie położona jest w Małopolsce, w ziemi lubelskiej. Dawniej miasto; uzyskał prawa miejskie w roku 1517, stracił je 16 listopada 1824[3][4] i ponownie uzyskał w 1838[5] i stracił je 13 stycznia 1870[6]. W drugiej połowie XVI wieku prywatne miasto szlacheckie położone było w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[7].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chodel. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa lubelskiego.
Historia
Chodel w roku 1465 nazywane „Chodel”, zaś w 1517 „Nova Clodnycza”. Nazwa Kłodnica nie przyjęła się lokalnie i od 1529 występuje wyłącznie nazwa Chodel, w XVI–XVIII w. miasto.
Własność szlachecka w roku 1465 graniczy z Kłodnicą Kościelną[8].
W roku 1517 Zygmunt I Stary w mieście lokowanym na prawie magdeburskim we wsi Kłodnica, należącym do braci Maciejowskich – Bernarda sędziego i Kaspra stolnika lubelskiego - ustanawia targi co środę oraz coroczne jarmarki 22 czerwca i 4 grudnia. W 1541 przeniesiono parafię z Kłodnicy do Chodla[9].
W 1529 dziesięciny z pewnych ról należne opatowi świętokrzyskiemu wypłacane były na wyderkaf aż do supresji klasztoru to jest do roku 1819. Plebanowi dziesięciny Chodla, Wronowa, Poniatowej, Chrzeńca, Chrzanowa, Świdna, Komaszyc, Godowa, Kłodnicy, ogółem 46 grzywien, 3 fertony[10].
Z powodu zarazy zebrał się tu w grudniu 1625 roku sejmik lubelski[11].
W czasie I wojny światowej w okolicach miasta dwukrotnie toczyły się ciężkie walki. Z 5 na 6 września 1914 rozegrał się tu (między Borowem a Grądami) ciężki bój, w wyniku którego oddziały krakowskiej 12 Dywizji Piechoty austriackiej uniemożliwiły koncentrację sił rosyjskich. Akcją dowodził gen. Tadeusz Jordan Rozwadowski odznaczony za ten wyczyn Orderem Marii Teresy. Walki 12 DP w okolicach Chodla opisał szerzej Rozwadowski w swych wspomnieniach[12] Polegli żołnierze rosyjscy, austro-węgierscy oraz niemieccy spoczywają na cmentarzu wojennym na wzgórzu na południe od miasta.
Z parafii Chodel pochodzą przodkowie Karola Wojtyły – Jana Pawła II, ze strony matki: prababka Urszula Malinowska urodziła się 22 października 1818 w pobliskiej wsi Komaszyce. Była ona córką Jana Malinowskiego i Agaty Migory, pochodzącej również z pobliskiej wsi - Godów.[13]
W latach 30. XX wieku urzędnikiem pocztowym w Chodlu był Józef Ziemba.
Zabytki
.jpg)
- Kościół Świętej Trójcy, w stylu późnogotycko-renesansowym ufundował w roku 1530 kasztelan lubelski Bernard Maciejowski. Jego budowa trwała do 1541 roku. Nr w rejestrze zabytków: A/142 z 10.10.1956 i z 11.08.1972[14]
- chrzcielnica z 1613 r. z piaskowca w stylu gotyckim z pokrywą, na której znajduje się figura przedstawiająca chrzest Chrystusa
- konfesjonał z 1615 r.
- ambona z kościoła św. Michała w Lublinie rozebranego w 1842 r.
- Kościół Matki Boskiej Loretańskiej (w ruinie) wzniesiony dla zakonu jezuitów w latach 1736–1750 w stylu późnego baroku. Założenie powstało na wyspie stawu. Położona na południowy wschód od wsi świątynia powstała z inicjatywy kanonika krakowskiego Denhoffa. Po kasacie zakonu jezuitów, kościół został opuszczony i pozostaje w ruinie od początku XIX wieku. Zachowały się dekoracje fasady oraz fragmenty polichromii. Ruina kościoła jest chroniona prawem i wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/130 z 15.12.1966[14].
- Cmentarz wojenny żołnierzy z I Wojny Światowej na południe od wsi. Pochowano na nim 445 żołnierzy austro-węgierskich, 436 żołnierzy rosyjskich oraz 57 żołnierzy niemieckich.
Zobacz też
- Cmentarz żydowski w Chodlu
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 146 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 23,641 z dn. 16 listopada 1824; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD)
- ↑ Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa
- ↑ Postanowienie z 23 kwietnia (4 maja) 1838, ogłoszone 17 (23) czerwca 1838 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 22, nr 74, str. 74-77)
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13) stycznia 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 465)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ ZL, Acta terrestia Lublinensia, rps w Archiwum Państwowym w Lublinie., t. tom V, strona 428.
- ↑ Przemysław Szafran: Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w lubelskiem,. Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1958.. Lublin 1958.. s. 146. ISSN 0860-3901.
- ↑ LR. Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968.. „Liber retaxationum”. s. strony 351,431-2.
- ↑ Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 19.
- ↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7181-899-8
- ↑ Milena Kindziuk, Emilia i Karol Wojtyłowie, 2020, s. 427-428.
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-02-26].
Linki zewnętrzne
- Chodel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 606.
- Historia Żydów w Chodlu na portalu Wirtualny Sztetl
- Siedziba gminy: Chodel
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: Matizz2, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Chodel - kościół jezuitów p.w. Matki Boskiej Loretańskiej, ruina, 1736-50 (zabytek nr A/130 z 15.12.1966)
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ogólnopolski Szlak Kaplic Loretańskich - tablica w Nowej Rudzie
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Domek loretański we wsi Gołąb w woj. lubelskim.