Chrośle

Chrośle
— wieś —
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Liczba ludności (2006)	340
Strefa numeracyjna	56
Tablice rejestracyjne	NNM
SIMC	0847104
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie Chrośle
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Chrośle
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chrośle
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego Chrośle
53°28′49,7″N 19°34′17,6″E/53,480472 19,571556

Chrośle (dawniej Chróśle^[1]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

W Chroślu znaleziono siekierę kamienną, pochodzącą z neolitu (4000–15000 p.n.e.).

W państwie krzyżackim Chrośle było wsią ludną z własną parafią, w skład której wchodziły także wsie: Nowy Dwór i młyn Ruda. Drewniany kościół, pod wezwaniem św. Wawrzyńca, wzmiankowany jest w dokumentach z roku 1340, kiedy to wójt z Bratiana – Kuno Liebenstein – przeznaczył na utrzymanie kościoła cztery włóki. W późniejszym latach ten kościół został spalony. Po wojnie polsko-krzyżackiej został odbudowany. W 1490 roku wymieniany w dokumentach jest proboszcz Mikołaj Teodorici. W kościele znajdował się kamień grobowy z napisem "Jan Działyński, syn Mikołaja, wojewody chełmińskiego, starosty bratiańskiego, umarł 1588. Żył cztery miesiące i kilka dni.". W XVI w. Chrośle należały do starostwa w Bratianie. Ostatni proboszcz – o imieniu Walenty – zmarł około 1600 roku, a kościół pozostał bez opieki i uległ zniszczeniu. W latach 1610–1612, proboszcz Paweł ze Skarlina wybudował w Chroślach nowy kościół. Materiał budowlany pochodził z rozebranego, z polecenia biskupa Gębickiego, kościółka św. Jerzego w Nowym Mieście Lubawskim oraz kaplicy św. Wawrzyńca. Kościół był murowany (pruski mur), kryty dachówką, niewielki i położony na wzgórzu. Na wieży znajdowały się trzy dzwony. Wyposażenie kościoła w Chroślu pochodziło z rozebranego kościółka św. Jerzego. Posadzka była z cegły, główny ołtarz z obrazem Najświętszej Marii Panny Bolesnej. w 1616 r., decyzją bp. Kuczboskiego, kościół w Chroślu, jako filialny został przyłączony do parafii w Skarlinie, a w 1730 – decyzją bp. Kretkowskiego – do parafii w Radomnie. W czasie kolejnych wojen został uszkodzony, a w 1776 rozebrany. Proboszcz Stępowski próbował go odbudować w 1787 r., udało się jedynie wybudować ściany. Odbudowa nie została dokończona, po roku 1791 drewno zgniło i nie nadawało się do użytkowania.

W czasie przynależności wsi do Rzeczypospolitej istniała w Chroślach szkoła przykościelna. Budynek szkolny został spalony w czasie wojen szwedzkich.

Urodził się tu Leonard Marchlewski – polski prezbiter katolicki, ofiara niemieckiego terroru w okresie II wojny światowej, Sługa Boży Kościoła katolickiego, męczennik.

Przypisy

Bibliografia

• Nowe Miasto. Z dziejów Miasta i Powiatu. Pojezierze, Olsztyn 1963, str.: 23, 61, 210-211.
• ks. Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych. Region, Gdynia 2011 ​ISBN 978-83-7591-220-3​, reprint książki wydanej w 1880 w Pelplinie (uwspółcześniony i opatrzony komentarzami)

Linki zewnętrzne

• Chrośle, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 646 .
• Chrośle, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 328 .