Cięcina

Cięcina

wieś
Widok na Cięcinę i Węgierską Górkę z Glinnego (2007)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Węgierska Górka
Wysokość	400[1] m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	4254[2]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-350[3]
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0075127
Położenie na mapie gminy Węgierska Górka Cięcina
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cięcina
Położenie na mapie województwa śląskiego Cięcina
Położenie na mapie powiatu żywieckiego Cięcina
49°36′06″N 19°08′26″E/49,601667 19,140556
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Cięcina

Cięcina – wieś położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Węgierska Górka. Do 1954 roku istniała gmina Cięcina.

Geografia

Miejscowość położona w Beskidzie Żywieckim niedaleko Beskidu Śląskiego i Żywca. Pod względem zabudowy dzieli się na dwie części: Cięcinę Górną, położoną w wąskiej dolinie potoku Cięcinka, i Cięcinę Dolną, położoną w szerokiej dolinie rzeki Soły. Od południowego zachodu miejscowość graniczy z Węgierską Górką. Od północy Cięcinę otaczają szczyty: Kiczora (838 m n.p.m.), Magura (891 m n.p.m.), Skała (946 m n.p.m.). Jej południowo-wschodnie granice wyznaczone są wzdłuż grzbietu Abrahamowa (857 m n.p.m.).

Części wsi

Historia

Cięcina należy do najstarszych wsi na Żywiecczyźnie obok Gilowic, Lipowej i Radziechów. Osadnictwo na terenie dzisiejszej Cięciny odbywało się być może już w XIII w. wraz z główną w kotlinie falą średniowiecznego osadnictwa, tzw. małopolskiego. Nazwa sugeruje, że powstała poprzez wycięcie, inaczej wykarczowanie lasu. Miejscowość nie jest jeszcze wymieniona w pierwszym i najbardziej znanym spisie parafii dekanatu Oświęcim z lat 1325–1327, który w Kotlinie Żywieckiej wymienia jedynie trzy: Gilowice, (Stary) Żywiec i Łękawica. Najstarsza zachowana wzmianka o miejscowości i parafii Czencina pochodzi z kolejnego takiego spisu z lat 1346–1358, kiedy wymieniono ją obok sąsiedniej Lipowej^[6]. Następnie obie straciły samodzielność na rzecz parafii w Radziechowach.

Od około 1315 roku Cięcina należy do powstałego wówczas księstwa oświęcimskiego^[7]. W czasie największego nasilenia wojen husyckich w Czechach i na Śląsku (1419-1436) Żywiec został opanowany na pewien czas przez oddziały husyckie. Husyci zajęli kościół św. Krzyża na Rudzy w Żywcu, a następnie kościół w Radziechowach. Być może wtargnęli też do Cięciny i spalili kościół, tak jak uczynili to w Łękawicy. Najprawdopodobniej dlatego w kronikach XV wiecznych Cięcina podawana jest jako parafia, która nie posiadała swego kościoła.

W 1467 Cięcina wraz z całą Żywiecczyzną została przekazana przez Kazimierza Jagiellończyka Piotrowi Komorowskiemu herbu Korczak na własność dziedziczną. Komorowscy, aby powiększyć dochody zaczęli wzorem innych magnatów zakładać w swych dobrach duże gospodarstwa rolne, zwane folwarkami pańszczyźnianymi. Jeden z tych folwarków założony przez Mikołaja Komorowskiego objął Cięcinę z jej przysiółkiem Węgierską Górką.

W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772^[8]. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego^[9].

W roku 1624 Komorowski przekazał jako zastaw dobra żywieckie królowej Konstancji żonie Zygmunta III Wazy. Konstancja słynęła z wielkiej pobożności i dlatego ogromne sumy przeznaczała na rozbudowę różnych kościołów. Fara radziechowska, do której przynależała ze swoim kościołem Cięcina, otrzymała dodatkowo wikariusza do obsługi wiernych kościoła w Cięcinie, bowiem jeden nie mógł sobie poradzić z posługą na tak obszernym terenie. W 1666 roku kościół świętej Katarzyny w Cięcinie otrzymał dzwonnicę.

Po śmierci Jana Kazimierza właściciela Żywiecczyzny w roku 1668 Cięcina wraz z całym Państwem Żywieckim została zakupiona przez Jana Wielopolskiego. W 1712 r. Cięcina wraz z innymi 12 wsiami wchodziła w skład klucza folwarcznego „Węgierska Górka”. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.

W 1838 Adam Wielopolski, chcąc ratować topniejącą fortunę, postanowił wybudować na gruntach folwarku „Węgierska Górka” hutę żelaza, czego nie udało mu się dokończyć. Resztki jego fortuny nabył Karol Ludwik Habsburg i w 1844 r. dokończył budowę huty. Wybudowanie huty w Węgierskiej Górce korzystnie wpłynęło na rozwój gospodarczy Cięciny – wielu jej mieszkańców znalazło w niej zatrudnienie.

Kościół św. Katarzyny w Cięcinie (2008)

Po I wojnie światowej od 1920 r. Cięcina była gminą jednostkową. Z dniem 1 stycznia 1934 r. stała się gmina zbiorową do której należały: Żabnica, Brzuśnik, Juszczyna, Bystra, Wieprz, i Węgierska Górka, która stanowiła integralną część Cięciny. Stan taki trwał również podczas okupacji niemieckiej.

W 1954 r. nastąpiła reorganizacja i takie wsie jak: Wieprz, Bystra, Brzuśnik, Juszczyna i Żabnica, zostały odłączone od Cięciny. Dokonano również podziału terytorialnego Cięciny i utworzono osiedle Węgierska Górka. Od 1965 r. w Cięcinie istniała gromada Cięcina. Z dniem 1 stycznia 1973 r. przestała istnieć, zarządzeniem odgórnym włączono ją do nowego urzędu gminy w Węgierskiej Górce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Edukacja

W Cięcinie działają następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole w Cięcinie, przy Szkole Podstawowej nr 1
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Konstytucji 3 maja, ul. św. Katarzyny 20
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Franciszka z Asyżu, ul. św. Katarzyny 246

Kościoły

W Cięcinie znajdują się dwa kościoły wyznania rzymskokatolickiego należące do parafii Cięcina.

Kościół św. Katarzyny

• XVI-wieczny zabytkowy drewniany kościół znajdujący się w centrum miejscowości.

Od początku swego istnienia do roku 1789 świątynia była kaplicą filialną kościoła w Radziechowach. Rozbudowana została staraniem plebana radziechowskiego, ks. Stanisława Kaszkowicza w latach 1666-1667 (o czym wspomina Dziejopis Żywiecki A. Komonieckiego). Pierwszym proboszczem, powstałej po 1789 roku parafii w Cięcinie został ks. Marceli Stupecki.

Kościół Przemienienia Pańskiego

Kościół Przemienienia Pańskiego

• Zbudowany w latach 80. XX w. kościół pw. Przemienienia Pańskiego znajdujący się na styku miejscowości Cięcina i Węgierska Górka.

Jest to nowy kościół, zaprojektował go arch. Stanisław Wiewióra. Posiada jedne z największych w dawnym województwie bielskim, 36-głosowe organy piszczałkowe. W 2006 roku w kościele wybudowano nowy ołtarz wykonany z kilku rodzajów marmuru i granitu.

Pozostałe obiekty

Kaplica na Przegibie-Butorzonce

• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 70. XX w. na Przegibie-Butorzonce
• Kamienna kapliczka z figurą Jezusa Nazaretańskiego z 1804 r., ufundowana przez Mateusza Kociołka^[10].
• Figura M.B. Różańcowej z 1890 r.
• Kamienne pomniki na miejscowym cmentarzu z XVIII w.
• Żeliwny odlew kaplicy nagrobnej z 1875 r. wykonany w miejscowej odlewni żeliwa Węgierska Górka
• Krzyż na Magurze (891 m n.p.m.) z 1910 r.

Turystyka

Przez wieś przebiegają następujące szlaki:

• Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego (GSB) (wzdłuż grzbietu Abrahamowa)
• Szlak architektury drewnianej województwa śląskiego
• Transbeskidzki Szlak Konny biegnący z Brennej w Bieszczady
• Szlak Papieski w Gminie Węgierska Górka
• Szlak rowerowy (czarny)
• Ścieżka dydaktyczna „Żabnica – Cięcina”

Dzisiaj

W Cięcinie swą siedzibę ma zakład produkujący wodę źródlaną „Żywiec Zdrój”. Działają kluby sportowe takie jak: LKS Świt Cięcina, UKS MASYW Cięcina oraz rozgrywane są mecze III ligowej drużyny siatkarskiej KS Halny Węgierska Górka. W miejscowości działa też XII GZ „Smoczki”, XII DH „Strumień”, XIV DH „Koniczynki” oraz I WDH „Burza”.

Urodzeni w Cięcinie

• Augustyn Dziedzic - polski sztangista, olimpijczyk i trener podnoszenia ciężarów.
• Anna Gębala - polska narciarka, trzykrotna olimpijka igrzysk w Grenoble 1968, Sapporo 1972, Innsbrucku 1976.
• Stanisław Janik - pułkownik piechoty Wojska Polskiego
• Antoni Jurasz - polski aktor teatralny i filmowy.
• Tadeusz Jurasz - polski aktor teatralny i filmowy, reżyser.
• Jan Drozd - wybitny polski skrzypek, założyciel Państwowej Szkoły Muzycznej w Cieszynie oraz jej pierwszy dyrektor.
• Bartłomiej Pawlus - polski perkusista

Przypisy

Bibliografia

• Leon Figura: Cięcina. Kościół Parafia Gmina. Cięcina: Stowarzyszenie Ochrony Zabytków i Rozwoju Cięciny-MAGURA-w Cięcinie, 2013. ISBN 978-83-60431-83-2.

Linki zewnętrzne

• Cięcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 701 .
• Cięcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 340 .
• ciecina.eu – strona internetowa miejscowości