Ciemieńcowate

Ciemieńcowate
Dictynidae
O. Pickard-Cambridge, 1871
Okres istnienia: paleogen–dziś
Ilustracja
Samiec Lathys insulana
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

(bez rangi)Entelegynae
Nadrodzina

Dictynoidea

Rodzina

ciemieńcowate

Zasięg występowania
Mapa występowania
Przybliżony zasięg rodziny
Nigma walckenaeri
Dictyna arundinacea
Samiec (po prawej) i samica z rodzaju Emblyna w czasie zalotów
Paradictyna rufoflava
Nigma puella w trakcie posiłku

Ciemieńcowate[1] (Dictynidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Kosmopolityczna, ale bardziej zróżnicowana gatunkowo w strefie umiarkowanej. Dotychczas opisano 496 gatunków współczesnych[2] i 50 wymarłych. W zapisie kopalnym znana od paleogenu[3].

Opis

Niewielkie pająki o ciele długości poniżej 5 mm (wyjątkiem jest osiągający do 15 mm topik[1], zaliczony tu w 2017[4]), ubarwionym w odcieniach zieleni, brązu lub szarości. Karapaks ich cechuje się stosunkowo wysokim regionem głowowym i zredukowanymi jamkami. Występuje ośmioro oczu ułożonych w dwóch rzędach (sześciooki[5] rodzaj Cicurinia przeniesiono do Hahniidae[4]), z których wszystkie lub tylko te przednio-środkowej pary są ciemne. Szczękoczułki są ustawione pionowo[5], u samców części rodzajów wklęśnięte na powierzchniach środkowych[5][6][4]. Endyty są zbieżne. Kształt sternum jest trójkątny. Opistosoma (odwłok) jest prawie owalna lub owalna, nieco nachodząca na prosomę, zwykle jasna z ciemniejszym wzorem[5], ale wzór ów może być niewyraźny lub całkiem zanikły[6]. Występuje sześć kądziołków przędnych, z których te przedniej i tylnej pary są dwuczłonowe, o krótkich członach odsiebnych. Siteczko przędne może być jednodzielne, dwudzielne lub zupełnie nieobecne. Grzebień przędny, jeśli występuje, jest jednokrotnie piłkowany. Odnóża kroczne są umiarkowanej długości[5], zwieńczone trzema pazurkami[5][6][4]. Układ oddechowy ma dwie płucotchawki, szerokie i umieszczone blisko kądziołków przetchlinki[5] oraz rozgałęzione tchawki środkowe[4].

Budowa aparatu kopulacyjnego na nogogłaszczkach samców jest charakterystyczna dla rodziny. Wierzchołek mięsistego, obejmującego embolus konduktora ciągnie się proksymalnie wzdłuż tylno-bocznej strony cymbium[4]. Golenie nogogłaszczków samców zaopatrzone są w apofizy, w tym retrolateralną. Samice mają słabo zesklerotyzowaną płytkę płciową[5].

Występowanie i biologia

Rodzina kosmopolityczna, bardziej zróżnicowana gatunkowo w strefie umiarkowanej niż w tropikalnej[5]. W Polsce, licząc według klasyfikacji po rewizji Wheelera i in. z 2017, stwierdzono 17 gatunków[7][4] (zobacz: ciemieńcowate Polski). Gatunki wyposażone w siteczko przędne budują sieci w szerokiej gamie środowisk, natomiast pozostałe zwykle związane są z wodą lub siedliskami wilgotnymi[4].

Taksonomia

Takson ten wprowadzony został przez O. Pickarda-Cambridge’a w 1871 roku[8]. Jest to rodzina o niepewnych: pozycji systematycznej, składzie i monofiletyzmie[2][4]. Jej skład był wielokrotnie modyfikowany, ostatnio w 2017 roku przez W. Wheelera i współpracowników. Na podstawie analizy filogenetycznej przenieśli oni rodzaje Blabomma i Yorima z ciemieńcowatych do Cybaeidae, a rodzaje Cicurinia, Chorizomma i Mastigusa z ciemieńcowatych do Hahniidae. Do ciemieńcowatych przenieśli natomiast rodzaj Argyroneta (obejmujący topika i być może wymarłego A. longipes[3]), jednak jego pozycja systematyczna pozostaje dalece niepewna[2][4]. J.A. Murphy i M.J. Roberts w publikacji z 2015 klasyfikują go w monotypowej rodzinie Argyronetidae[9]. Gdyby ostatecznie umieścić go w ciemieńcowatych, to nazwa Dictynidae musiałaby, zgodnie z zasadą priorytetu, zostać młodszym synonimem Argyronetidae, jednak takiego kroku dotychczas nie podjęto. Po analizie Wheelera i innych niejasna pozostaje również pozycja rodzaju Lathys, który w ciemieńcowatych pozostawiono prowizorycznie[4].

Według World Spider Catalogue do ciemieńcowatych należą 52 rodzaje współczesne oraz 19 rodzajów wymarłych[2]:

  • Adenodictyna Ono, 2008
  • Aebutina Simon, 1892
  • Ajmonia Caporiacco, 1934
  • Altella Simon, 1884
  • Anaxibia Thorell, 1898
  • Arangina Lehtinen, 1967
  • Archaeodictyna Caporiacco, 1928
  • †Arthrodictyna Petrunkevitch, 1942
  • Arctella Holm, 1945
  • Argenna Thorell, 1870
  • Argennina Gertsch & Mulaik, 1936
  • Argyroneta Latreille, 1804
  • Atelolathys Simon, 1892
  • Banaidja Lehtinen, 1967
  • Bannaella Zhang & Li, 2011
  • †Balticocryphoeca Wunderlich, 2004
  • Brigittea Lehtinen, 1967
  • Brommella Tullgren, 1948
  • †Brommellina Wunderlich, 2004
  • Callevophthalmus Simon, 1906
  • Chaerea Simon, 1884
  • †Chelicirrum Wunderlich, 2004
  • Clitistes Simon, 1902
  • †Cryphoezaga Wunderlich, 2004
  • Devade Simon, 1884
  • Dictyna Sundevall, 1833
  • Dictynomorpha Spassky, 1939
  • Emblyna Chamberlin, 1948
  • †Eobrommella Wunderlich, 2004
  • †Eocryphoeca Petrunkevitch, 1946
  • †Eocryphoecara Wunderlich, 2004
  • †Eodictyna Wunderlich, 2004
  • †Eolathys Petrunkevitch, 1950
  • †Flagelldictyna Wunderlich, 2012
  • †Gibbermastigusa Wunderlich, 2004
  • Hackmania Lehtinen, 1967
  • Helenactyna Benoit, 1977
  • †Hispaniolyna Wunderlich, 1988
  • Hoplolathys Caporiacco, 1947
  • Iviella Lehtinen, 1967
  • Kharitonovia Esyunin, Zamani & Tuneva, 2017
  • Lathys Simon, 1884
  • Mallos O. Pickard-Cambridge, 1902
  • Marilynia Lehtinen, 1967
  • Mashimo Lehtinen, 1967
  • Mexitlia Lehtinen, 1967
  • Mizaga Simon, 1898
  • †Mizagalla Wunderlich, 2004
  • Myanmardictyna Wunderlich, 2017
  • Nigma Lehtinen, 1967
  • †Paleodictyna Wunderlich, 1988
  • †Paleolathys Wunderlich, 1986
  • Paradictyna Forster, 1970
  • Paratheuma Bryant, 1940
  • Penangodyna Wunderlich, 1995
  • Phantyna Chamberlin, 1948
  • †Protomastigusa Wunderlich, 2004
  • Qiyunia Song & Xu, 1989
  • Rhion O. Pickard-Cambridge, 1871
  • Saltonia Chamberlin & Ivie, 1942
  • †Scopulyna Wunderlich, 2004
  • Scotolathys Simon, 1884
  • Shango Lehtinen, 1967
  • †Succinya Wunderlich, 1988
  • Sudesna Lehtinen, 1967
  • Tahuantina Lehtinen, 1967
  • Tandil Mello-Leitão, 1940
  • Thallumetus Simon, 1893
  • Tivyna Chamberlin, 1948
  • Tricholathys Chamberlin & Ivie, 1935
  • Viridictyna Forster, 1970

Przypisy

  1. ↑ a b Heiko Bellmann: Przewodnik kieszonkowy: Pająki. Warszawa: Multico O. W., 1998.
  2. ↑ a b c d Dictynidae. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-11-11].
  3. ↑ a b Jason A. Dunlop, David Penney, Denise Jekel, z dodatkowym wkładem: Lyall I. Anderson, Simon J. Braddy, James C. Lamsdell, Paul A. Selden, O. Erik Tetlie: A summary list of fossil spiders and their relatives. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern, 2018. [dostęp 2018-11-11].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Ward C. Wheeler i inni, The spider tree of life: phylogeny of Araneae based on target-gene analyses from an extensive taxon sampling. Cladistics, wyd. 6, t. 33, 2017, s. 576-616, DOI: 10.1111/cla.12182.
  5. ↑ a b c d e f g h i R. Jocqué, A.S. Dippenaar-Schoeman: Spider Families of the World. Tervuren: Musée Royal de l'Afrique Central, 2006, s. 112-113.
  6. ↑ a b c S. Almquist. Swedish Araneae, part 2--families Dictynidae to Salticidae. „Insect Systematics & Evolution, Supplement”. 63, s. 299, 2006. 
  7. ↑ Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2018-11-11].
  8. ↑ O. Pickard-Cambridge. Arachnida. „The Zoological Record”. 7, s. 207-224, 1871. 
  9. ↑ J.A. Murphy, M.J. Roberts: Spider families of the world and their spinnerets. York: British Arachnological Society, 2015.
Rodziny pająków
Mesothelae
Opisthothelae
Ptaszniki
(Mygalomorphae)
Pająki wyższe
(Araneomorphae)

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Lathys.insulana.male.-.tanikawa.jpg
Autor: Akio Tanikawa, Licencja: CC BY-SA 2.5
male Lathys insulana from Okinawa.
Nigma walckenaeri Lambersart61.JPG
Autor: Lamiot, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nigma walckenaeri ; green cribellate spider (up to five millimetres long). It's the largest species in this family (Dictynidae), in Lambersart, (Nord-Pas-de-Calais, North of France, near Lille - 2014-09-27).
Dictyna arundinacea.jpg
Autor: Markku A. Huttunen, Licencja: Copyrighted free use
Dictyna arundinacea
Mesh Web Weavers - Emblyna species, Leesylvania State Park, Woodbridge, Virginia.jpg
Autor: Judy Gallagher, Licencja: CC BY 2.0
Mesh Web Weavers - Emblyna species, Leesylvania State Park, Woodbridge, Virginia. This is a good example of sexual dimorphism. The male, on the right, is courting the female, on the left.
Distribution.dictynidae.1.png
Autor: User:Sarefo, Licencja: CC-BY-SA-3.0

Dictynidae habitat distribution, drawn after Platnick: World Spider Catalog 7.0. This is not at all a precise rendering of the distribution! If you have better

information, please replace this map, or send me the info, and i will redraw it.