Cmentarz Brętowski

Cmentarz Brętowski

nr rej. A-1990 z 8.12.2021[1]
(c) Krzysztof Rakowski, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Słowackiego 80
Powierzchnia cmentarza	2,5 ha
Data otwarcia	1904
Data ostatniego pochówku	1947
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz Brętowski
54°22′45,0″N 18°34′32,2″E/54,379167 18,575611

Cmentarz Brętowski – cmentarz w dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku przy ul. Słowackiego 80. Powierzchnia wynosi 2,5 ha^[2].

Historia Cmentarza

Cmentarz został założony w 1904. Na jego terenie istniała początkowo kaplica, którą następnie rozbudowano i utworzono tutaj samodzielną parafię. Od 1947 na Cmentarzu nie są już chowani zmarli^[3]. W 1956 Cmentarz został zamknięty^[4]. Groby są dobrze utrzymane jedynie od strony ul. Słowackiego. Na części dawnych grobów stoi nowy kościół, dom parafialny oraz garaże. Część Cmentarza znajdującą się za domem parafialnym, na stoku wzgórza Ślimak (miejsce pochówków dzieci), zarósł las. Groby na tym obszarze są w bardzo złym stanie, większość inskrypcji na płytach uległa już całkowitemu zatarciu i nie jest możliwa do odczytania.

W 2013 dokonano ekshumacji szczątków kilkunastu pochówków ludzkich z terenu dawnego Cmentarza, którego północny fragment graniczy z terenem Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. Pochowano je, we wspólnej i skromnej mogile oraz oznaczono krzyżem z tabliczką ze stosowną na niej sentencją, w południowej części tegoż Cmentarza^[5].

Według stanu z 2013 Cmentarz liczył 259 grobów (w południowej części znajdowało się 127 czytelnych grobów, w północnej dziecięcej kwaterze nekropolii zachowało się 132 grobów).

14 października 2020 Rada Dzielnicy Wrzeszcz Górny podjęła uchwałę o wpisaniu Cmentarza Brętowskiego do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego^[6] (Przeciwny temu był Proboszcz Parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Gdańsku ksiądz Tadeusz Chajewski^[7]). W maju 2021 Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Igor Strzok^[8] rozpoczął procedurę wpisania Cmentarza Brętowskiego do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego^{[9][10][11][12][13]}. W grudniu tegoż roku Cmentarz Brętowski został wpisany do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego^[14].

24 kwietnia 2021 odbyła się organizowana przez Radnego Dzielnicy Wrzeszcz Górny Wojciecha Chmielewskiego^[15] akcja uporządkowania kwatery dziecięcej Cmentarza Brętowskiego^[16][17][18]. Akcja była kontynuowana: 15 maja 2021^[19], 26 marca 2022^[20], 28 maja 2022^[21], 25 czerwca 2022^[22], 6 sierpnia 2022 (odbyła się pod patronatem Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego wraz z Radą Dzielnicy Wrzeszcz Górny oraz, po raz pierwszy, pobliskiej Parafii^[23]), 24 września 2022^[24], 22 października 2022 (odbyła się pod patronatem Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego wraz z Radą Dzielnicy Wrzeszcz Górny oraz Proboszcza pobliskiej Parafii^[25]).

W marcu 2022, na prośbę prezesa Michała Wysockiego, Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne^[26] otrzymało zgodę od Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na przeprowadzanie prac porządkowych na Cmentarzu Brętowskim. Organizacja uzyskała również zgodę Parafii na dygitalizację i indeksację parafialnych ksiąg metrykalnych.

Historia Parafii

Parafia została erygowana 1 kwietnia 1929^[5]. Stary kościół istniał do 1988, gdy został rozebrany. Nowy kościół (projekt tzw. „skoczni”) powstał na terenie północnej części cmentarza, u podnóża wzniesienia Ślimak. Kamień węgielny pod nowy kościół został wmurowany 11 lipca 1983. Poświęcenie dolnego kościoła odbyło się 24 grudnia 1983. Nowy kościół budowany jest od 1988, wciąż nie jest ukończony. Msze święte odbywają się w jego dolnej części. W 1999, w wyniku pożaru, rozebrano konstrukcję dachu. Później wymieniono wieżę. W latach 1989–2022 Proboszczem parafii był ksiądz Tadeusz Chajewski^[27], jego następcą został ksiądz Krzysztof Ławrukajtis^[28][29].

Nagrobek Horsta Mellera

Wśród dzieci pochowanych na Cmentarzu jest Horst Meller (1929–1936), uwieczniony w powieści Pawła Huelle „Weiser Dawidek”. Grób tego dziecka znajduje się bezpośrednio za domem parafialnym. 31 października 2001 Piotr Jakubiak na grobie postawił krzyż wraz z tabliczką z danymi^[30]. Zniknęły one w styczniu 2016, jednak jeszcze w tym samym miesiącu zostały odnalezione^[31][32]. W lutym tegoż roku powróciły na grób^[33]. 26 czerwca 2016 odsłonięty został nowy nagrobek Horsta Mellera. W uroczystości wzięli udział, m.in.: Paweł Huelle, inicjatorzy rekonstrukcji nagrobka mieszkaniec Strzyży Piotr Jakubiak^[34] oraz radny dzielnicy Oliwa Mikołaj Sobczak^[35], wikariusz miejscowej parafii ksiądz Mikołaj Dacko, przewodniczący Zarządu Dzielnicy Oliwa i dziennikarz portalu StaraOliwa.pl Tomasz Strug oraz rzecznik Pomorskiej Kolei Metropolitalnej Tomasz Konopacki. Rekonstrukcji nagrobka podjął się Leon Czerwiński^{[36][37][38][39][40]}. W ramach cyklu „Weekend z PKM” Dziennik Bałtycki wyemitował w lipcu 2018 odcinek pt. „Pomorskie atrakcje na weekend. Historyczny spacer śladami Weisera Dawidka”^[41].

Zobacz też

• Brętowo
• Strzyża
• Wiadukt Weisera

Przypisy

Bibliografia

• Kościoły Gdańska i Sopotu, Bp Zygmunt Pawłowicz, wyd.xxx, Gdańsk 1991.

Linki zewnętrzne

• Cmentarz Brętowski – grupa inicjatywna

• Decyzja Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

• Paweł Huelle

• Paweł Huelle czyta fragment „Weisera Dawidka” przy grobie Horsta Mellera

• Odsłonięcie płyty nagrobnej na grobie Horsta Mellera / StaraOliwa.pl

• Stare Cmentarze odc1 Cmentarz Brętowski w Gdańsku – Old Cemetery Part1 Brętowski Cemetery in Gdansk

• Archiwum pamięci. Cmentarz Brętowski

• Zapomniane cmentarze w Trójmieście. Warto o nich pamiętać i odwiedzić, zwłaszcza na początku listopada

• Widok XV – „Joanna”

• Do ostatniej kropli krwi

• Cmentarz w Brętowie

• Płyta nagrobna poza Cmentarzem Brętowskim w Gdańsku, 22 marca 2022 roku