Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem

Cmentarz komunalny
w Krościenku nad Dunajcem
Ilustracja
Ogólny widok cmentarza
Państwo Polska
MiejscowośćKrościenko nad Dunajcem
Adresulica świętej Kingi
Typ cmentarzakomunalny
Stan cmentarzaczynny
Data otwarcia1897
ZarządcaZarząd gminy Krościenko nad Dunajcem
Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Krościenko nad Dunajcem, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalnyw Krościenku nad Dunajcem”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalnyw Krościenku nad Dunajcem”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz komunalnyw Krościenku nad Dunajcem”
Ziemia49°26′12,0″N 20°25′46,5″E/49,436667 20,429583

Cmentarz komunalny w Krościenku nad Dunajcem zwany Nowym Cmentarzemcmentarz komunalny dla Krościenka nad Dunajcem i Tylki znajdujący się przy ul. świętej Kingi w Krościenku nad Dunajcem naprzeciw kaplicy Przemienienia Pańskiego.

Historia

Cmentarz powstał w 1897 roku, początkowo miał powierzchnię 1 morgi (ok. pół hektara). Najstarsza jego część znajduje się pod murem po północnej stronie. Został podzielony na 3 części:

  • centralną część cmentarza przeznaczono dla najbardziej zasłużonych obywateli – tu grób kosztował najwięcej. W tej części cmentarza pochowano z wielkimi honorami m.in. wieloletniego proboszcza miejscowej parafii ks. Antoniego Łętkowskiego, zmarłego w 1912 roku. Tu też rok później pochowano zasłużonego burmistrza Krościenka, Karola Ćwiertniewicza
  • wokół centralnej części znajdowała się II klasa cmentarza, gdzie grób kosztował dwukrotnie mniej, nie było murowanych grobów, a jedynie ziemne mogiły
  • przy samym ogrodzeniu było miejsce dla lokalnej biedoty, dzieci, osób o złej reputacji i samobójców.
Sektor dziecięcy niegdyś stanowił wschodnią granicę cmentarza

W północno-zachodnim rogu cmentarza znajduje się stara kostnica, obok której znajdował się tzw. „czarny cmentarz” (pod zachodnim murem) – kiedyś chowano tu samobójców[1].

Sektor dziecięcy kiedyś stanowił wschodnią granicę cmentarza. W kolejnych latach cmentarz poszerzono w kierunku wschodnim o kilkadziesiąt metrów, a na początku lat 80. XX wieku poszerzono go w kierunku południowym, na nieco pochyłe zbocze, poza istniejący do dziś pas drzew oznaczający dawną, południową granicę cmentarza[1].

W 1913 roku tuż obok cmentarza planowano budowę dworca kolejowego. Kolej nigdy do Krościenka nie została doprowadzona[1].

Cmentarz wojenny nr 377
Kwatera ofiar Krwawej Środy
Grób Aleksandra Matejki i jego rodziców
Grobowiec rodziny Dziewolskich
Krzyż „Pomordowanym na Wschodzie”

Ważniejsze obiekty

  • kwatera 3 żołnierzy z I wojny światowej: Węgra, Austriaka i prawdopodobnie Niemca, zwana Cmentarzem wojennym nr 377
  • kwatera ofiar Krwawej Środy. 23 lutego 1944 roku mieszkańców Krościenka dotknęło najbardziej dramatyczne wydarzenie II wojny światowej: pod zachodnim murem cmentarza gestapo rozstrzelało 10 osób z Krościenka i kolejnych 15 w okolicznych wsiach. Był to odwet za akcję oddziału Armii Krajowej w pobliskiej Ochotnicy Górnej, w ramach której zabito komendanta posterunku, wachmistrza żandarmerii niemieckiej Hansa Kuntza[2]. Mogiła otoczona jest betonowym obramowaniem i przykryta lastrykowymi płytami, między którymi umieszczone są marmurowe płyty z czarnymi równoramiennymi krzyżami. Na kamiennej tablicy znajduje się napis: „10 ZAKŁADNIKÓW ROZSTRZELANYCH W DNIU 23 II 1944 r. PRZEZ NIEMCÓW W ODWET ZA LIKWIDACJĘ POSTERUNKU”. U szczytu mogiły zamontowano pionowo ustawioną czarną, marmurową tablicę ze znakiem Polski Walczącej, wizerunkiem orła w koronie i krzyżem łacińskim. Na niej umieszczony jest napis:
„WIĘZIENI I TORTUROWANI W "PALACE" ZAKOPANE I "MONTELUPICH" KRAKÓW ZOSTALI ZAMORDOWANI PRZEZ HITLEROWCÓW NA TUTEJSZYM CMENTARZU W DNIU 23 II 1944
JÓZEF BORZĘCKI – LUDŹMIERZ CZŁ. AK.
JÓZEF SZCZĘCH – " –
ALBIN SKAWSKI – " –
FRANCISZEK TURZA – " –
WŁADYSŁAW STOPKA – ZAKOPANE – SABOTAŻ
FRANCISZEK HABAS – DZIAŁ – POMOC PARTYZANT.
STANISŁAW SPROCH – " –
ALOJZY DZIELSKI – " –
ANTONI ADAMCZYK – N. TARG – " –
MICHAŁ SZYMCZAK – CZ. WODA – " –
SPOCZYWAJĄ W TEJ MOGILE RÓWNIEŻ POLEGLI ZA OJCZYZNĘ
JÓZEF KOTERBA – 28 VII 1944 LUDWIK CHLIPAŁA – 30 X 1944
HELENA POZNAŃSKA – 15 I 1945
«OKAŻ IM PANIE MIŁOSIERDZIE SWOJE»
FUNDATOR – ZWIĄZEK PODHALAN, KOŁO LUDŹMIERZ W CHICAGO”

10 spośród pochowanych tu osób zostało zamordowanych w wyżej opisanym odwecie. Józef Koterba i Helena Poznańska zginęli w późniejszych egzekucjach. Józef Borzęcki, Józef Szczęch, Franciszek Turza, Albin Skawski należeli do oddziału partyzanckiego Wojciecha B. Duszy. Ludwik Chlipała ps. Orlik poległ 4 listopada 1944 roku w potyczce pod Tylką. Po wojnie dzięki staraniom gminy postawiono tu pomnik zaprojektowany przez S. Dziewolskiego. W 1967 roku podjęto decyzję o jego usunięciu i pozostawieniu w jego miejscu obecnego grobowca[3]

  • grobowiec rodziny Dziewolskich. Spoczywają tu szczątki drugiego i trzeciego pokolenia Dziewolskich, potomków Hieronima Dziewolskiego, w tym Zygmunta i Romualda – ostatnich właścicieli Krościenka, pochowany jest tu również architekt Stanisław Dziewolski
  • w centrum cmentarza – Krzyż „Pomordowanym na Wschodzie”
  • grobowiec Aleksandra Matejki i jego rodziców
  • przy północnym murku – grób ks. Bronisława Krzana (1910–1991), wieloletniego proboszcza i autora historycznej monografii Krościenka.

Przypisy

  1. a b c Krzysztof Koper: Mały przewodnik historyczny po Krościenku nad Dunajcem – 660 lat lokacji miasta (1348–2008). Nowy Targ: Zakład Poligraficzny „MK” s.c., 2008, s. 82–88. ISBN 978-83-60306-31-4.
  2. Przysłop – pamięć o bohaterach Armii Krajowej. [dostęp 2012-08-02].
  3. Mogiła zbiorowa ofiar terroru hitlerowskiego w Krościenku nad Dunajcem. [dostęp 2012-08-02].

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Legenda miejsce kultu.svg
Symbol miejsca kultu do legendy mapy
PL Krościenko nad Dunajcem - Aleksander Matejko grave.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Grób Aleksandra Matejko na nowym cmentarzu w Krościenku nad Dunajcem
POL New cemetery in Krocienko nad Dunajcem - general view.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowy cmentarz w Krościenku nad Dunajcem przy ul. św. Kingi - widok ogólny
PL Krościenko nad Dunajcem - Cmentarz wojenny nr 377.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Cmentarz wojenny nr 377 - kwatera na nowym cmentarzu w Krościenku nad Dunajcem
PL Krościenko nad Dunajcem - grave of murdered in 1944.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Zbiorowy grób pomordowanych mieszkańców Krościenka nad Dunajcem 23 lutego 1944 na nowym cmentarzu w Krościenku nad Dunajcem
POL New cemetery in Krocienko nad Dunajcem - Dziewolski family grave.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowy cmentarz w Krościenku nad Dunajcem przy ul. św. Kingi - grobowiec rodziny Dziewolskich - ostatnich właścicieli Krościenka
POL New cemetery in Krocienko nad Dunajcem - children section.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowy cmentarz w Krościenku nad Dunajcem przy ul. św. Kingi - część cmentarza będąca miejscem pochówku dzieci
PL Krościenko nad Dunajcem - Pomordowanym na Wschodzie.JPG
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Krzyż poświęcony pomordowanym na Wschodzie na nowym cmentarzu w Krościenku nad Dunajcem