Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu

Cmentarze ewangelickie w Elblągu
Obiekt zabytkowy nr rej. 334/94 z dn. 23 lutego 1994
Ilustracja
Brama wjazdowa na cmentarz ewangelicki parafii Trzech Króli
Państwo

 Polska

Miejscowość

Elbląg

Adres

Sadowa 58/60, Bema 56

Typ cmentarza

wyznaniowe

Wyznanie

ewangelicyzm

Stan cmentarza

nieczynny

Data otwarcia

po 1880, 1910

Data ostatniego pochówku

1945

Data likwidacji

zamknięte w 1953

Położenie na mapie Elbląga
Mapa konturowa Elbląga, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarze ewangelickie w Elblągu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarze ewangelickie w Elblągu”
Ziemia54°09′24,6″N 19°25′48,8″E/54,156833 19,430222

Cmentarze przy ul. Sadowej w Elblągu – znajdujący się przy ul. Sadowej i gen. J. Bema w Elblągu zespół cmentarzy ewangelickich, w skład którego wchodzą:

23 lutego 1994 zespół cmentarny razem z dawną kaplicą i bramą wjazdową wpisano do rejestru zabytków pod nr 334/94[3].

Historia

Dawna kaplica cmentarna, obecnie cerkiew
Główna aleja cmentarza ewangelickiego parafii Trzech Króli
Lapidarium
Grób Franza Komnicka w lapidarium

Przed 1945

Cmentarz parafii Trzech Króli i cmentarz baptystyczny powstały w latach 80. XIX wieku, gdy całkowicie zakazano pochówków na cmentarzach przykościelnych w centrum miasta. Ulokowano je na zboczach Góry Napoleona (Napoleonsberg), a główne wejścia znajdowały się od obecnej ulicy Sadowej (wówczas Baumschulenweg). Zespół cmentarzy ogrodzono żeliwnym parkanem wzdłuż którego posadzono szpaler drzew lipowych. W 1910 otworzono dla pochówków cmentarz ewangelicko-reformowany im. św. Jana[4]. Na cmentarzu parafii ewangelickiej Trzech Króli wybudowano obszerną kaplicę, w której odbywały się nabożeństwa pogrzebowe. W 1923 urządzono kwaterę, na której pochowano ekshumowane z innych miejsc ciała poległych w I wojnie światowej, a w centralnej części umieszczono metalowy krzyż[5]. Na cmentarzu tym spoczęło wielu zasłużonych Elblążan m.in. Franz Komnick, a także Emma i Emil Drange – dziadkowie kanclerz Niemiec Angeli Merkel, Hermann Schroeter[6], Ernst Winkler.

Czasy współczesne

Po II wojnie światowej cmentarze uległy dewastacji, teren cmentarza baptystów został splantowany. Uszkodzoną kaplicę cmentarną przekazano w 1949 parafii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, który przebudował świątynię na cerkiew św. Marii Magdaleny. W latach 80. XX wieku dobudowano do niej przedsionek zwieńczony kopułą w stylu bizantyjskim[7]. Z kwatery wojennej pozostał postument, na którym znajdował się krzyż, natomiast w celu uchronienia przed profanacją grób Franza Komnicka przeniesiono w 2008 do środkowej części zespołu cmentarnego, gdzie urządzono lapidarium rzeźby nagrobnej[8]. Umieszczono tam pamiątkową tablicę z napisem "Lapidarium Pamięci Mieszkańców Miasta Elbląga Pochowanych do 1945 r. Elbląg 2000"[4]. Na terenie dawnego cmentarza baptystów znajduje się pasieka. Część cmentarza dawnej parafii ewangelickiej Trzech Króli podlega od 2007 Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie, która wybudowała nowe ogrodzenie i odpowiada za jego utrzymanie[9].

Przypisy

  1. ↑ Cmentarz ewangelicki przy ul. Bema, Polska Niezwykła
  2. ↑ Jarosław Grabarczyk "Spacerkiem po starych i nieistniejących cmentarzach" Moje Mazury 29 października 2010
  3. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  4. ↑ a b Cmentarz ewangelicki przy ul. Sadowej, Polska Niezwykła. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2016-03-28].
  5. ↑ "Ulice Elbląga cz. 2" Elbląg - historie mało znane. [dostęp 2016-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-02)].
  6. ↑ Lech Słodownik "Elbląg mlekiem płynący…" Dziennik Elbląski 10 marca 2013
  7. ↑ "Historia elbląskich ulic: Sadowa" Portel.pl 2 listopada 2014
  8. ↑ "Pamięć o dawnych elblążanach" Portel 31 października 2013
  9. ↑ Ines Kuraś "Nekropolia na Sadowej. Kto dba o porządek na tym cmentarzu?" Elbląg Net 31 stycznia 2014

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda miejsce kultu.svg
Symbol miejsca kultu do legendy mapy
Elbląg Sadowa zespół cmentarza nr 644696 fota 6.JPG
Autor: Joanna Barton, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Elbląg, zespół cmentarza rzym.-kat.
Grób Franza Komnicka.jpg
Autor: TharonXX, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Franza Komnicka
Elbląg Sadowa zespół cmentarza nr 644696 fota 12.JPG
Autor: Joanna Barton, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Elbląg, zespół cmentarza rzym.-kat.
Elbląg location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Elbląg, Poland
Ta mapa of Elbląg została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.