Cornelis Lely

Cornelis Lely
Ilustracja
Portret autorstwa Hendrika Havermana, 1899
Data i miejsce urodzenia

23 września 1854
Amsterdam

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1929
Haga

Minister gospodarki wodnej, handlu i przemysłu Holandii
Okres

od 1891
do 1894

Poseł do parlamentu Holandii
Okres

od 1894
do 1901

Minister gospodarki wodnej, handlu i przemysłu Holandii
Okres

od 1897
do 1901

Gubernator Surinamu
Okres

od 1902
do 1905

Poseł do parlamentu Holandii
Okres

od 1905
do 1913

Minister gospodarki wodnej Holandii
Okres

od 1913
do 1918

Poseł do parlamentu Holandii
Okres

od 1918
do 1922

Cornelis Lely (ur. 23 września 1854 w Amsterdamie, zm. 22 stycznia 1929 w Hadze) – holenderski inżynier i polityk, gubernator Surinamu (1902–1905), trzykrotny minister gospodarki wodnej (1891–1894, 1897–1901, 1913–1918), przyczynił się do opracowania i realizacji projektu zamknięcia i osuszenia zatoki Zuiderzee. Na jego cześć nazwano miasto Lelystad.

Życiorys

Młodość

Cornelis Lely urodził się 23 września 1854 roku w Amsterdamie, był siódmym synem Jana Lely’ego, kupca zbożowego i nasiennego, oraz Adriany Marii Elisabeth van Houten[1].

Lely po ukończeniu liceum Hogereburgerschool w Amsterdamie podjął studia na politechnice w Delfcie, uzyskując w 1875 roku dyplom inżyniera[1]. Przez jedenaście lat po ukończeniu studiów Lely podejmował jedynie prace tymczasowe[1]. W latach 1875–1876 zajmował się niwelacją precyzyjną, następnie pracował przy projekcie śluzy w Spaarndam[1]. Pod koniec 1876 roku był pracownikiem Kolei Państwowych, a w następnym roku nadzorował roboty publiczne w Zwolle, gdzie powierzono mu budowę śluzy[1]. Jego szefem był wówczas główny inżynier J. van der Toorn[1].

Z polecenia swojego nauczyciela, prof. L. Cohena Stuarta, został zatrudniony przez ministra robót publicznych J. Tak van Poortvlieta (1839–1904) jako konsultant przy opracowywaniu projektu ustawy Kanalenwet zakwestionowanym w parlamencie[1]. Projekt ustawy został ostatecznie odrzucony, ale Lely wyrobił sobie dobrą opinię[1].

22 grudnia 1881 roku ożenił się z Gerardą Jacobą van Rinsum, córką maklera z Amsterdamu, z którą miał trzech synów i jedną córkę[1].

W 1879 roku jeden z dawnych szefów Lely’ego, Van der Toorn, został przeniesiony do Hagi, gdzie zajmował się regulowaniem rzek[1]. Lely wyjechał razem z nim, po czym powierzono mu projekt kanału Amsterdam-Tiel[1]. Z powodu braku środków projektu nie zrealizowano[2]. Lely odszedł na własną prośbę w 1881 roku i do 1883 roku zajmował się nadzorem niwelacji w Lejdzie[1]. Następnie pracował jako inżynier w regionalnej radzie wodnej Waterschap De Schipbeek w Deventer, skąd z braku pieniędzy na realizację jego planów został zwolniony w 1885 roku[1]. Lely wraz z rodziną musieli skorzystać ze wsparcia finansowego ojca[2]. Po bezskutecznych poszukiwaniach pracy Lely ostatecznie zdecydował się w 1886 roku przyjąć posadę adiunkta w Delfce[1].

Działalność polityczna

Od 1887 roku Lely był szefem komitetu ds. badań technicznych przy Radzie Zuiderzee, który zajmował się projektem zamknięcia i osuszenia zatoki Zuiderzee[2]. Kontrakt Lely’ego kończył się, a on sam nosił się ok. 1890 roku z zamiarem wyjazdu do Brazylii[2]. Latem 1891 roku otrzymał niespodziewaną propozycję objęcia stanowiska ministra gospodarki wodnej, handlu i przemysłu[2]. Lely sprawował urząd ministra w latach 1891–1894[1]. Jako minister powołał państwową komisję mającą za zadanie zbadać, czy projekt dotyczący Zuiderzee powinien być zrealizowany, a sam został jej przewodniczącym[1]. W swoim sprawozdaniu końcowym komisja opowiedziała się za realizacją projektu[1]. Niecały miesiąc potem upadł gabinet Van Tienhovena, a nowy rząd nie podejmował żadnych decyzji w sprawie projektu[2].

W 1894 roku został wybrany na posła do Tweede Kamer – kandydował, by móc nadal wywierać wpływ na plany dotyczące osuszenia Zuiderzee[1]. W 1895 roku powołano go na członka Królewskiej Akademii Nauk (niderl. Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) na Wydziale Fizyki[1].

W 1897 roku ponownie objął stanowisko ministra gospodarki wodnej, handlu i przemysłu[1]. Podczas tej drugiej kadencji przyjęto w 1900 roku ustawę o wypadkach (niderl. Ongevallenwet), w 1901 roku ustawę o górnictwie (niderl. Mijnwet) oraz podjęto budowę nowego portu rybackiego w Scheveningen (1899)[1]. Kosztorys zamknięcia i osuszenia Zuiderzee był dyskutowany w parlamencie w 1901 roku[1]. W związku ze sprzeciwem ministra finansów inwestycja została ograniczona do budowy zapory Afsluitdijk oraz dwóch mniejszych, zachodnich polderów[1].

Po wyborach w 1901 roku Lely został członkiem Tweede Kamer, lecz nie znalazł się w rządzie, a jego projekt został wycofany[1]. W 1902 roku został gubernatorem Surinamu i sprawował tę funkcję do 1905 roku[1]. W latach 1905–1910 zasiadał ponownie w Tweede Kamer, a w latach 1910–1913 w Eerste Kamer[1]. W 1905 roku politechnika w Delfcie nadała mu tytuł doktora honoris causa[1].

W latach 1908–1913 Lely sprawował również funkcję starosty (niderl. wethouder ) w Hadze[1]. W latach 1906–1913 był przewodniczącym Rady Powierniczej Królewskiego Holenderskiego Instytutu Meteorologicznego[1].

W 1913 roku nowy premier Pieter Cort van der Linden (1846–1935) powierzył Lely’emu ministerstwo gospodarki wodnej[1]. Lely objął stanowisko pod warunkiem realizacji planów osuszenie Zuiderzee[1]. Parlament przyjął jego projekt ustawy w sprawie zamknięcia i osuszenia Zuiderzee w 1918 roku[1].

Ostatnie lata

Lely był do śmierci przewodniczącym Rady Zuiderzee, która doradzała w przygotowaniu i realizacji prac w Zuiderzee[1]. W latach 1918–1922 ponownie zasiadał w Tweede Kamer[1].

Zmarł 22 stycznia 1929 roku w Hadze[1].

Upamiętnienie

Na cześć Lely’ego nazwano miasto Lelystad[3].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai van der Poel 1979 ↓.
  2. a b c d e f Lintsen 1995 ↓.
  3. Lelystad, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2019-07-28] (ang.).

Bibliografia

  • J.M.G. van der Poel, Lely, Cornelis (1854–1929), [w:] Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Haga, 1979) [online], Historici.nl, 12 listopada 2013 [dostęp 2019-07-28] (niderl.).
  • Cornelis Lely (1854–1929). W: H.W. Lintsen: Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel VI. 1995, s. 135–137. (niderl.).

Media użyte na tej stronie