Cribellum

Cribellum (pólko przędne[1], sitko przędne, siteczko przędne[1]) – struktura anatomiczna występująca u niektórych pająków[2], służąca do wytwarzania nici przędnej[2].

Geneza

Cribellum samicy Amaurobius fenestralis – dwa podłużne jaśniejsze pola ponad kądziołkami przędnymi
Młodociany osobnik męski z gatunku Progradungula otwayensis z „drabinką” do chwytania ofiar wykonaną z nici pochodzącej z cribellum

Według jednej z teorii, wszystkie pająki wyższe były pierwotnie wyposażone w cribellum, jednak w procesie ewolucji wiele razy ulegało ono zanikowi[3] i redukcji do stożeczka (kolulusa)[1], nieposiadającego ujść gruczołów przędnych[4]. U podrzędu Mesothelae zamiast cribellum występuje w jego miejscu czwarta para kądziołków przędnych[5], dlatego jedna z teorii głosi, że cribellum to silnie przekształcone kądziołki przędne[6]. Bywa, że w obrębie jednej rodziny występują pająki z cribellum i bez niego, jest tak np. u płachtowcowatych(ang.) czy sidliszowatych(ang.)[1].

Budowa i zastosowanie

Wełnista nić z cribellum u Deinopis subrufa

Większość pająków dysponuje trzema parami kądziołków przędnych[5], jednak wybrane gatunki pająków (określane jako przędniki[1], ang. cribellate[5]) posiadają dodatkowo cribellum[5]. Jest to ruchoma owalna struktura[5] położona w poprzek opistosomy[5], nieraz podzielona[1], znajduje się ponad kądziołkami przędnymi[5]. Składa się z setek bądź tysięcy[3] (nawet do 40 000[6]) małych wydłużonych[3] ujść[2] gruczołów przędnych[5][3]. Poprzez zaangażowanie niemal wszystkich gruczołów przędnych położonych na ruchomym cribellum[5] dochodzi do uformowania silnie poskręcanej[1] nici przędnej za pomocą grzebienia przędnego (calamistrum)[3] z trójwymiarowej, powtarzalnej struktury[5] cienkich włókien o grubości około 0,00001 mm[3]. Nić przędna pochodząca z cribellum nie jest lepka bądź kleista jak ta z kądziołków przędnych, ma jednak silne właściwości adhezyjne[3] dzięki fizycznemu zakleszczeniu, oddziaływaniom van der Waala oraz siłom kapilarnym[6]. Jest także nanoszona na nić z kądziołków przędnych[1]. Służy do unieruchamiania ofiar[3], np. za pomocą sieci[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Heiko Bellmann, Pająki i inne pajęczaki, wyd. Wydanie zaktualizowane, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2021, s. 14, ISBN 978-83-7763-486-8, OCLC 1273295378 [dostęp 2022-02-07].
  2. ↑ a b c Cribellum (ang.). Merriam-Webster. [dostęp 2022-02-06].
  3. ↑ a b c d e f g h Cribellate Vs. Ecribellate Silk, Hebets Lab [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  4. ↑ Antonín Kůrka, Pavouci České republiky, wyd. Vyd. 1, Praha: Academia, 2015, s. 18, ISBN 978-80-200-2384-1, OCLC 907517275 [dostęp 2022-02-07].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Margret Weissbach, Marius Neugebauer, Anna-Christin Joel, Cribellate thread production as model for spider’s spinneret kinematics, „Journal of Comparative Physiology A”, 207 (2), 2021, s. 128, DOI: 10.1007/s00359-020-01460-4, ISSN 0340-7594, PMID: 33483834, PMCID: PMC8046689 [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  6. ↑ a b c d Peter Michalik i inni, Functional trade-offs in cribellate silk mediated by spinning behavior, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 9092, DOI: 10.1038/s41598-019-45552-x, ISSN 2045-2322, PMID: 31235797, PMCID: PMC6591232 [dostęp 2022-02-06] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Amaurobius fenestralis (25444290957).jpg
Autor: Donald Hobern from Copenhagen, Denmark, Licencja: CC BY 2.0
Amaurobius fenestralis (Ström, 1768), female, cribellum, extracted from beech leaf litter using Berlese funnel, Gribskov near Kagerup, Denmark, 27 January to 16 February 2018
Deinopis subrufa 176461365.jpg
Autor: Samuel Frankel, Licencja: CC BY 4.0
Rufous Net-casting Spider (Deinopis subrufa)
Progradungula otwayensis immature male with catching ladder.jpg
Autor: Peter Michalik, Luis Piacentini, Elisabeth Lipke, & Martin J. Ramírez, Licencja: CC BY 3.0
Immature male of P. otwayensis holding the catching ladder.