Cypryśnik

Cypryśnik
Ilustracja
Cypryśnik błotny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

cypryśnik

Nazwa systematyczna
Taxodium Rich.
Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 16: 298. 1810[3]
Typ nomenklatoryczny

T. distichum (L.) L. C. Richard[3]

Synonimy
  • Schubertia Mirbel 1812
  • Cuprespinnata J. Nelson 1866[4]

Cypryśnik (Taxodium Rich.) – rodzaj drzew iglastych z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). Obejmuje dwa gatunki występujące w południowo-wschodniej części USA oraz w Meksyku i Gwatemali[5]. Zasiedlają siedliska podmokłe i wilgotne, przy czym rosnąc w miejscach z wysokim poziomem wody zwykle wytwarzają pneumatofory. Do tego rodzaju należy tzw. drzewo z Tule o największym obwodzie wśród współczesnych drzew na Ziemi[5].

Morfologia

Pokrój
Drzewa osiągające do 43 m wysokości (T. huegelii) i 3 m średnicy pnia[6]. Rosnąc w pobliżu wody lub w wodzie wytwarzają pneumatofory wyrastające z korzeni nad powierzchnię gruntu lub wody do wysokości 1 m[5]. Konary są wzniesione lub rozpostarte z końcowymi odcinkami pędów rozgałęzionymi skrętolegle i odpadającymi. Pączki są drobne i kuliste[6].
Liście
Skrętoległe, ale częściej ułożone w dwóch rzędach, spłaszczone, równowąskie. Osiągają od kilku do 17 mm długości. Jesienią brązowieją i odpadają[6].
Organy generatywne
Kwiaty męskie skupione są w długie, wiechowate strobile wyrastające na końcach pędów dwuletnich[6]. Zawierają po 10-20 sporofili, na których znajduje się od 2 do 10 woreczków pyłkowych[4]. Strobile żeńskie wyrastają zwieszając się także na końcach pędów dwuletnich. Kuliste, drewniejące szyszki dojrzewają w ciągu jednego roku, otwierają się i szybko opadają. Zawierają po 5–10 łusek nasiennych, na których rozwijają się po dwa nasiona[6][4]. Szyszki osiągają od 1,5 do 4 cm długości[5].
Nasiona
Twarde i trójkanciaste. Na brzegach z trzema grubymi, wąskimi i równymi skrzydełkami[6].

Systematyka

Wykaz gatunków[7]

W niektórych ujęciach wyróżniany jest jeszcze cypryśnik wzniesiony (Taxodium ascendens Brongn.) uznawany w bazach taksonomicznych za odmianę cypryśnika błotnego Taxodium distichum var. imbricatum (Nutt.) Croom[7]. O zasadności wyodrębniania tego taksonu w randze gatunku świadczy według niektórych źródeł niezdolność do krzyżowania się z odmianą typową Taxodium distichum var. distichum[8].

Zastosowanie

Drzewa są uprawiane. Cypryśnik meksykański bywa sadzony w USA[8]. Cypryśnik błotny znosi klimat chłodniejszy i uprawiany jest jako roślina ozdobna także w Europie Środkowej[9]. W obszarach naturalnego występowania cypryśniki pozyskiwane są jako źródło drewna[4].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-12-20].
  4. a b c d Christopher J. Earle: Taxodium. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-12-20]. (ang.).
  5. a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 39. ISBN 0-333-73003-8.
  6. a b c d e f John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 203, seria: Phytologia Memoroirs VIII.
  7. a b Taxodium. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-04)]. (ang.).
  8. a b V.P. Singh: Gymnosperm II. Structure and Development. New Delhi: Sarup & Sons, 2006, s. 532-533. ISBN 81-7625671-4.
  9. Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991. ISBN 83-01-07011-0.

Media użyte na tej stronie

Taxodium distichum Caddo Lake TX 2.jpg
Autor: Thomas & Dianne Jones from Okmulgee, OK, USA, Licencja: CC BY 2.0
Taxodium distichum forest, Caddo Lake, Texas, USA.