Cytotyp

Cytotyp – jeden z wariantów ploidalności istniejący w obrębie taksonu. Cytotypy mogą być zarówno euploidami, jak aneuploidami^[1].

Poliploidalność, wynikająca ze zwielokrotnienia liczby chromosomów osobnika diploidalnego jest jednym z ważniejszych mechanizmów ewolucji i specjacji u roślin^[2][3]. Zróżnicowanie cytotypów występuje także u zwierząt^[4].

Szacuje się, że od 35 do 70% roślin okrytozalążkowych miało w swojej ewolucji etap zwielokrotnienia liczby chromosomów. Poliploidyzacja prowadzi do częściowej lub całkowitej izolacji postzygotycznej^[3]. Jeżeli różne cytotypy występują w obrębie jednej populacji może dochodzić krzyżowania pomiędzy nimi i powstawania kolejnych wariantów ploidalności. W wyniku krzyżowania diploidów i tetraploidów powstać mogą osobniki triploidalne^[5]. Znane są także przykłady, gdy w wyniku mieszania cytotypów dochodzi do integracji odmiennych wariantów ploidalności^[6]. Jeżeli zmiany liczby chromosomów wiążą się ze zwiększeniem dostosowania do określonych warunków środowiska następuje geograficzne zróżnicowanie ich występowania z możliwością istnienia populacji, gdzie różne warianty występują razem^[7][8]. Przynależność do jednego cytotypu nie musi oznaczać bliższego pokrewieństwa niż przynależność do różnych cytotypoów. Badania chloroplastowego DNA Plantago media wykazały, że wariant z jednakową liczbą chromosomów może powstawać wielokrotnie. Tłumaczy to zarazem zróżnicowany poziom adaptacji w obrębie jednego cytotypu^[9]. Jeżeli w wyniku poliploidalności dojdzie co całkowitej izolacji rozrodczej w efekcie specjacji sympatrycznej powstają nowe gatunki^[10].

Cytotypy o zwiększonej liczbie podstawowej chromosomów mają często duże znaczenie w gospodarce człowieka. Rośliny uprawne takie jak pszenica, banany, buraki cukrowe, kukurydza, żyto, jęczmień, ryż to jeden z cytotypów powstałych naturalnie lub w wyniku ingerencji człowieka^[6].

Przypisy