Czantoria Wielka

Czantoria Wielka
Ilustracja
Czantoria Wielka widziana z osiedla Jarzębata w Wiśle (2018)
Państwo

 Polska
 Czechy

Położenie

Nydek

Pasmo

Beskid Śląski, Karpaty

Wysokość

995 m n.p.m.

Wybitność

311[a][1] m

Położenie na mapie Beskidu Śląskiego
Mapa konturowa Beskidu Śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Czantoria Wielka”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Czantoria Wielka”
Ziemia49°40′43″N 18°48′16″E/49,678611 18,804444
Pasmo Czantorii ze szczytem Czantorii Wielkiej, widok z Bystrzycy nad Olzą
Wieża widokowa na szczycie Wielkiej Czantorii
Widok z wieży widokowej na północ, w kierunku Ustronia, Skoczowa i Jeziora Goczałkowickiego
Leśny kościół na Zakamiyniu

Czantoria Wielka[2][3], Wielka Czantoria[4][5], cz. Velká Čantoryje, niem. Grosser Czantory-Berg, 995 m n.p.m., gwar. Wielko Czantoryjo) – najwyższe wzniesienie Pasma Czantorii w Beskidzie Śląskim, dominujące w północnej części tego pasma. Jest jednocześnie szczytem granicznym między Polską a Czechami oraz najwyższym szczytem czeskiej części Beskidu Śląskiego. Przez szczyt przebiega także główny wododział Polski, stanowiący granicę między zlewiskami Wisły i Odry.

Charakterystyka

Szczyt charakteryzuje się stromymi zboczami od wschodu i zachodu – różnica wysokości pomiędzy położonym u stóp góry Ustroniem, a szczytem wynosi 630 m. Czantoria porośnięta jest w większości lasami bukowymi i świerkowo-jodłowymi, miejscami z udziałem jaworów, jesionów, modrzewi i in. Po obu stronach granicy państwowej w partiach podszczytowych znajdują się leśne rezerwaty przyrody: po stronie polskiej rezerwat „Czantoria”, a po stronie czeskiej narodowy rezerwat „Čantoryje”. Na zboczach i szczycie Czantorii Wielkiej występują także trawiaste polany.

Nazwa „Czantoria” została wzmiankowana w zapiskach po raz pierwszy w dyplomie księcia cieszyńskiego Adama Wacława z dnia 3 października 1615, w którym ten rozgranicza swoje posiadłości od dóbr Adama Goczałkowskiego z Goczałkowic[6]. Pierwotna nazwa Czartoryja oznaczała miejsce poryte przez czarty, w 1722 wzmiankowana jako Czartorÿ, w 1750 Welka Czantoria[7].

W 1933 roku na szczycie Czantorii (na granicy polsko-czechosłowackiej) z inicjatywy Karola Śliwki i Fryderyka Krausa miał miejsce międzynarodowy wiec antywojenny. Kolejny wiec miał miejsce w 1936 roku[8].

Na położoną poniżej szczytu polanę Stokłosica dociera kolej krzesełkowa „Czantoria” z Ustronia Polany wybudowana w 1967 i zmodernizowana w 2007. Dzięki temu Czantoria jest bardzo popularna wśród turystów i narciarzy. Obok górnej stacji znajduje się maszt przekaźnikowy. Czantoria to także dobry punkt widokowy. Obserwować można z niej panoramę Beskidu Śląskiego i Beskidu Morawsko-Śląskiego, rzekę Wisłę oraz Pogórze Śląskie i Górny Śląsk – przy dobrej pogodzie widoczny jest Zbiornik Goczałkowicki i dalej stopniowo w stronę zachodnią – elektrownia Łaziska, miasta: Żory i Jastrzębie-Zdrój, elektrownia Rybnik, hałda w Rydułtowach, miasto Wodzisław Śląski, elektrownia Dziećmorowice, Karwina, Hawierzów i Ostrawa.

Turystyka

Na samym szczycie góry, po czeskiej stronie granicy, znajduje się stalowa wieża widokowa (wstęp płatny) z platformą na wysokości 29 metrów oraz bufet. Na grzbiecie góry, kilkaset metrów na zachód od szczytu, znajduje się czeskie schronisko turystyczne na Czantorii (właściwie pod Czantorią Wielką), zbudowane jeszcze przez niemiecką organizację turystyczną Beskidenverein w 1904[9]. Tam też znajdowało się turystyczne przejście graniczne.

Czantoria Wielka stanowi duży węzeł szlaków turystycznych, którymi można dojść m.in. na Soszów Wielki, Czantorię Małą, Stożek i Tuł oraz do Ustronia, Nydka i Trzyńca. Przez szczyt przebiega Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego.

Na zachodnim zboczu góry, przy czerwonym szlaku do Nydka, w miejscu zwanym Zakamiyń znajduje się jeden z tzw. leśnych kościołów – miejsce tajnych nabożeństw ewangelickich w epoce kontrreformacji (XVII/XVIII wiek) – wraz z tablicą upamiętniającą Jerzego Trzanowskiego.

Z Czantorią wiąże się legenda o śpiących rycerzach i ich trzystu koniach, którzy w olbrzymiej pozłacanej komnacie we wnętrzu góry czekają, by w najtrudniejszych chwilach pomóc Śląskowi jako jego narodowe wojsko. Do tej legendy nawiązuje wytyczona po czantoryjskich stokach 20-kilometrowa Ścieżka Rycerska.

Poniżej szczytu Czantoria Wielka (ok. 300 m) przy szlaku w kierunku Przełęczy Beskidek znajduje się krzyż upamiętniający śmierć czechosłowackiego żołnierza Klementa Šťastnego w czasie prac tzw. Komisji delimitacyjnej na Ziemi Cieszyńskiej, której zadaniem było wyznaczenie i wytyczenie granicy między Polską a Czechosłowacją.[10]

Szlaki piesze

Inne

    • kolej krzesełkowa „Czantoria”
    • przekaźnik RTV na polanie Stokłosica
    • wieża widokowa na szczycie
    • letni tor saneczkarski
    • punkty gastronomiczne oraz sklepy z pamiątkami
    • nartostrada z polany Stokłosica do Ustronia Polany
    • „Sokolnia”

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

  1. Analiza wybitności polskich szczytów w Karpatach
  2. Według państwowego rejestru nazw geograficznych
  3. Robocza wersja wykazu polskich nazw geograficznych świata. ksng.gugik.gov.pl. [dostęp 2018-08-14].
  4. Czantoria, Wielka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-08-14].
  5. Dla turystów. czantoria.net. [dostęp 2018-08-14].
  6. Archiwum Państw. Cieszyn, Zespół Komora Cieszyńska, sygn. 85
  7. Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 54. ISBN 82-00-00622-2.
  8. Zalega 2021 ↓, s. 294.
  9. Tomasz Biesik: Schroniska górskie dawniej i dziś. Beskid Mały i Beskid Śląski. Bielsko-Biała: Wyd. „Logos” Agnieszka Korzec-Biesik, 2013, s. 214–219. ISBN 978-83-925599-3-1.
  10. Tragický incident na svahu hory Čantoryje v Těšínských Beskydech «Vlast.cz, vlast.cz [dostęp 2021-01-01] (cz.).

Bibliografia

  • Dariusz Zalega: Bez pana i plebana. 111 gawęd z ludowej historii Śląska. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2021. ISBN 978-83-8151-479-8.

Linki zewnętrzne

Widok z wieży na szczycie Wielkiej Czantorii z zaznaczonymi szczytami.

Media użyte na tej stronie

Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Stripe-marked trail blue.svg
Stripe-marked trail on the trail in the Czech Republic - blue.
Stripe-marked trail yellow.svg
Stripe-marked trail on the trail in the Czech Republic - yellow.
Czantoria, Bystrzyca.jpg
Autor: Mariuszjbie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Czantoria Wielka, Beskid Śląski
Wielka Czantoria - panorama.jpg
Autor: Krigore, Licencja: CC BY-SA 4.0
The view from the observation tower at the top of the Wielka Czantoria mountain with peaks marked. The farthest peak: Szatan (Tatry Wysokie) - 107,1 km.
Vrchol Čantoryje.jpg
Autor: Maoman, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vrchol Velké Čantoryje (995 m) s rozhlednou.
Nydek Zakamień, leśny kościół.jpg
Autor: Gaj777, Licencja: CC BY-SA 4.0
"Leśny kościół" - miejsce tajnych nabożeństw ewangelickich w epoce kontrreformacji w miejscu zwanym Zakamień w Nydku na zachodnich stokach Czantorii. Na skale tablica pamiątkowa Jerzego Trzanowskiego.
Beskid Śląski POL.png
Autor: ToSter, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa Beskidu Śląskiego i Beskidu Śląsko-Morawskiego, z mapą lokalizacyjną Polski
Widok z Czantorii.jpg
Autor: Gaj777, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z Wielkiej Czantorii na środkowo-wschodnią część Śląska Cieszyńskiego. Na pierwszym planie po prawo Ustroń, dalej Skoczów, zupełnie w tle Jezioro Goczałkowickie.
Stripe-marked trail green.svg
Stripe-marked trail on the trail in the Czech Republic - green.
Czantoria Wielka.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czantoria Wielka widziana z osiedla Jarzębata w Wiśle.
Stripe-marked trail red.svg
Stripe-marked trail on the trail in the Czech Republic - red.
Čantoryje, chata.JPG
Autor: Michal Klajban, Licencja: CC BY-SA 3.0
Schronisko na Czantorii. Beskid Śląski.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.