Czarna Górna

Czarna Górna

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Czarna
Liczba ludności (2011)	874[1][2]
Kod pocztowy	38-710[3]
Tablice rejestracyjne	RBI
SIMC	0348000[4]
Położenie na mapie gminy Czarna Czarna Górna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czarna Górna
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Czarna Górna
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Czarna Górna
49°19′27″N 22°40′04″E/49,324167 22,667778

Czarna Górna – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Czarna^[4][5]. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 894 i drodze wojewódzkiej nr 896.

Miejscowość jest siedzibą gminy Czarna oraz rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego.

Wieś leży na zbiegu małej i dużej pętli bieszczadzkiej, na wschodnim miejscu ich połączenia. Znajdują się w niej: Szkoła Podstawowa im. Ignacego Łukasiewicza, Gminny Dom Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna w Czarnej, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Zakład Gospodarki Komunalnej^[6], a także kilka sklepów, poczta, przystanek PKS oraz galeria sztuki „Barak”.

W miejscowości istnieje klub piłki nożnej, Jawornik Czarna, grający w A klasie, grupa Krosno I.

Dawniej Czarna była jedną wsią. Obecnie podzielona jest administracyjnie na Czarną Górną i Czarną Dolną.

Fragment pozostałości kieratu dawnej kopalni w Czarnej Górnej

Historia

Osada lokowana na prawie wołoskim w 1505 przez Andrzeja Wyderkę. Był on pierwszym wójtem w tej miejscowości. Otrzymał to prawo od Stanisława Kmity Sobieńskiego herbu Szreniawa (ok. 1450–1511), starosty przemyskiego^[7]. Istniał tu dwór obronny. Właścicielami Czarnej byli m.in; Czarnieccy, Tarłowie, ks. Konstanty Korybut Wiśniowiecki, Stadniccy, Ossolińscy, Mniszchowie, Kierzkowscy^[8] i Raszewscy. Na przełomie XVIII/XIX wieku właścicielami dóbr byli Kieszkowscy herbu Krzywda: Antoni, a następnie Stanisław^[9]. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Czarnej byli spadkobiercy po Raszewskim^[10].

W latach 1939–1941 na mocy paktu Związku Radzieckiego z hitlerowskimi Niemcami oraz w latach 1944–1951 wieś należała do ZSRR. Ponownie znalazła się w Polsce w ramach umowy o zamianie granic.

Od października 1939 do sierpnia 1944 wieś była siedzibą urzędu gminy w powiecie sanockim.

W czasie II wojny światowej powołano tu dwa plutony AK i drużynę dywersyjną. Dowódcą Placówki AK był ppor. Bolesław Knebloch ps. Łachman, a pierwszym zastępcą kpt. Bolesław Rudziński ps. Irka oraz por. Paweł Rudyński. W czasie wojny oddziały AK spaliły w Czarnej 2 zbiorniki z ropą.

Z Czarnej pochodził Jan Dobrzański – uczestnik powstania styczniowego z 1863 roku, założyciel i kierownik Komitetu Bratniej Pomocy niosącej pomoc powstańcom styczniowym w 1864 roku. Naczelnik Ławy Lwowskiej, współorganizator polskiego Sokoła, dyrektor Teatru we Lwowie, dziennikarz, m.in. twórca Gazety Narodowej, Dziennika Mód Paryskich, Dziennika Literackiego.

Zabytki

Cerkiew w Czarnej Górnej

We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra Męczennika wzniesiona w 1834, obecnie kościół parafialny rzymskokatolicki w parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego^[11]. Świątynia jest jednym z nielicznych już reprezentantów nurtu klasycyzującego w drewnianej architekturze cerkiewnej. Zabytek szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Zobacz też

• Umowa o zamianie granic (1951)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Czarna 3(6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 737 .
• Historia Żydów w Czarnej na portalu Wirtualny Sztetl