Czarnostawiański Kocioł
Czarnostawiański Kocioł (niem. Meeraugkessel, słow. Kotlina Čierneho plesa pod Rysmi, węg. Tengerszem-katlan[1])– cyrk lodowcowy w górnej części Doliny Rybiego Potoku w Tatrach Polskich. Na jego dnie znajduje się Czarny Staw[2].
Ograniczenie Czarnostawiańskiego Kotła tworzą:
- od południowego zachodu i południa – grań główna Tatr Wysokich na odcinku od Rysów (2499 m) po Mięguszowiecki Szczyt Wielki (2438 m)
- od wschodu – północna grań Rysów i Żabia Grań po Owcze Turniczki (ok. 2040 m)
- od zachodu – ściana Kazalnicy Mięguszowieckiej i piarżysty stok Bańdziocha[3].
Czarny Staw ma lustro wody na wysokości 1583 m, a jego maksymalna głębokość wynosi 76 m. Tak więc różnica wysokości między dnem kotła a najwyższymi otaczającymi go szczytami wynosi 993 m[2]. Dawniej była większa, ale kocioł został już częściowo zasypany przez obsypujące się ze stromych ścian i żlebów odłamki skalne[4]. Woda z Czarnego Stawu spływa do Morskiego Oka, na progu Czarnego Stawu tworząc wodospad Czarnostawiańską Siklawę. Jest to lity, skalisty próg ogładzony przez lodowce. Ma wysokość 190 m. O widoku z tego progu węgierski alpinista Mór Déchy tak pisał: jest to najpiękniejsza sceneria jeziorna w całych Tatrach[5]
Według Józefa Nyki Czarnostawiański Kocioł to przykład bodaj najbardziej klasycznego kotła polodowcowego Tatr, a Wincenty Pol pisał: jest to kraina śmierci[5]. U jego stóp wznosi się potężna, pionowa ściana Kazlanicy Mięguszowieckiej, a południowy horyzont zamyka grań główna Tatr ze strzelistym Żabim Koniem. Do kotła uchodzi kilka żlebów: Żleb Orłowskiego, Dziewiczy Żleb, Żleb pod Rysami, Wielki Wołowy Żleb, Wyżni Białczański Żleb, Pośredni Białczański Żleb, Białczański Żleb. Czarnostawiański Kocioł ma trzy górne piętra: Kocioł pod Rysami, Wyżni Czarnostawiański Kocioł i Kocioł Kazalnicy[3].
W Czarnostawiańskim Kotle znajdują się stanowiska mietlicy alpejskiej, skalnicy odgiętolistnej i ukwapu karpackiego – roślin, które w Polsce występują tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[6].
Szlaki turystyczne
Północnymi i wschodnimi obrzeżami Czarnego Stawu prowadzi szlak turystyczny na Rysy[5].
– czerwony szlak znad Morskiego Oka obok Czarnego Stawu pod Rysami i dalej przez Kocioł pod Rysami na Rysy – na wierzchołek graniczny i słowacki.- Czas przejścia od schroniska nad Morskim Okiem nad Czarny Staw: 50 min, ↓ 40 min
- Czas przejścia znad Czarnego Stawu na szczyt Rysów: 3 h, ↓ 2:30 h[7]
Przypisy
- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [dostęp 2020-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ a b Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1
- ↑ a b Władysław Cywiński, Grań Żabiego. Przewodnik szczegółowy, tom 7, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 1999, ISBN 83-7104-024-5
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Kraków: Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962
- ↑ a b c Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd.13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Czerwona księga Karpat Polskich, Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X
