Czartawa drobna

Czartawa drobna
(c) I, Kenraiz, CC-BY-SA-3.0
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mirtowce
Rodzina	wiesiołkowate
Rodzaj	czartawa
Gatunek	czartawa drobna
Nazwa systematyczna
Circaea alpina L. Sp. Pl. 9 1753

Czartwa drobna – morfologia

Czartawa drobna (Circaea alpina) – gatunek rośliny z rodziny wiesiołkowatych. W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach na całym obszarze kraju, częściej na niżu w zachodniej części kraju i w niższych położeniach górskich, w górach po regiel dolny^[3].

Morfologia

Pokrój

Delikatna roślina zielna dorastająca do 20 cm wysokości.

Łodyga

Wzniesiona, wyprostowana, soczysta, jasnozielona, oskrzydlona, w obrębie kwiatostanu gruczołowato omszona. Pod ziemią roślina posiada rozłogi.

Liście

Naprzeciwległe, jajowato-sercowate, ząbkowane, skąpo owłosione, tylko na brzegu orzęsione, osadzone na płaskich oskrzydlonych ogonkach, sprawiają wrażenie lśniących.

Kwiaty

Drobne, białe lub różowe, zebrane w rozgałęziony, groniasty kwiatostan. Kwiaty zapylane są przez muchy. Kwiaty zwykle bez przysadek. Przed kwitnieniem oś kwiatostanu wydłuża się, co powoduje, że rozwinięte kwiaty i pączki są oddalone od siebie.

Owoc

Podłużnie maczugowaty (gruszkowaty), jednonasienny, pokryty krótkimi włoskami.

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, geofit (pączki zimujące znajdują się w glebie). Kwitnie od końca maja do sierpnia. Zapylana jest przez owady, głównie przez muchy. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Roślina ma nadzwyczajne zdolności regeneracyjne może być rozmnażana z kawałków łodygi zawierających po 1 węźle.

Siedlisko

Rośnie w cienistych, żyznych wilgotnych lasach liściastych i zaroślach oraz w dolinach potoków i na mokradłach, często zasiedla rozkładające się pnie leżących drzew. Preferuje obszary o klimacie umiarkowanie chłodnym. Rośnie na stanowiskach cienistych, na glebach średnio wilgotnych, świeżych i próchniczne, ubogich w węglan wapnia, bardzo chętnie rośnie na murszu.

Fitosocjologia

Roślina spotykana w borach świerkowo-jodłowych, w olsach, łęgach i na źródliskach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych charakterystyczny (Ch.) dla związku (All) las łęgowy (Alno-Ulmion) i zespołu roślinności (Ass.) łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum)^[4].

Nazewnictwo

Nazwa rodzajowa przeniesiona została przez Matthiolego na ten rodzaj z określenia odnoszącego się w starożytnej Grecji do dwóch roślin (mandragory lekarskiej i ciemiężyka Vincetoxicum nigrum), nazywanych od imienia mitycznej Circe. Nazwa gatunkowa drobna wynika ze względu na niewielkie rozmiary rośliny^[5].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski - surowcem jest ziele i owoce. Zawiera flawonoidy w formie glikozydowej, kwas cynamonowy, galusowy, kawowy i ferulowy.
• Zbiór i suszenie: Ziele należy zbierać do jesieni najlepiej w czasie kwitnienia i owocowania, w dni bezdeszczowe i słoneczne. Suszenie w miejscu suchym przewiewnym. Ziele z owocami zawiera więcej fitosteroli niż przed kwitnieniem.

W ziołolecznictwie ludowym

Herbata z ziela czartawy działa odtruwająco i moczopędnie, nieznacznie wpływa na układ krążenia. W większych dawkach może mieć ochronny wpływ na wątrobę i rozkurczowy wpływ na drogi żółciowe, wreszcie żółciopędny. Stabilizuje strukturę ścian naczyń krwionośnych. Napar z ziela zawiera antyoksydanty oraz wymiatacze wolnych rodników, substancje hamujące generalnie stany zapalne i rozkurczowe na mięśnie gładkie. Intrakt lub nalewka ze świeżego ziela czartawy 1:3 w dawce 5 ml 2 razy dziennie rozszerza oskrzela i naczynia krwionośne, poprawia krążenie, zapobiega dusznicy i astmie. Zmniejsza tworzenie zakrzepów. Przetwory z czartawy zalecane są przy chorobie wieńcowej, lekkich niedomogach wątroby, przy tendencjach do zakrzepicy, oraz jako środek oczyszczający krew.

Przypisy