Czatkowice (Krzeszowice)

Czatkowice

Osiedle Krzeszowic
Kopalnia Wapienia Czatkowice
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Krzeszowice
Miasto	Krzeszowice
W granicach Krzeszowic	1 stycznia 1997[1]
Zarządzający	Helena Latawiec
Populacja (2006) • liczba ludności	887
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-065
Tablice rejestracyjne	KRA
Położenie na mapie Krzeszowic Czatkowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czatkowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Czatkowice
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Czatkowice
Położenie na mapie gminy Krzeszowice Czatkowice
50°09′01″N 19°38′40″E/50,150278 19,644444
Portal Polska

Czatkowice – niegdyś wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice, obecnie jedno z osiedli miasta Krzeszowice, składa się z dwóch części: Czatkowice Górne (starsza część) i Czatkowice Dolne (młodsza część), która znajduje się nad rzeką Krzeszówką w Dolinie Krzeszówki. W 1997 wieś została przyłączona do Krzeszowic.

Wieś położona w końcu XVI wieku w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie^[2].

Historia

Wieś wymieniana była w dokumencie z 1254 pod nazwą Crathowicze i znajdowała się w składzie dóbr Norbetanek ze Zwierzyńca w Krakowie. W XV w. nazywała się Czadkowycze, kiedy to znajdował się folwark, którego właścicielem był Mikołaj Paczółtowski. W XVI w. wieś dziedziczył Jan Zebrzydowski. W 1870 w Czatkowicach zamieszkiwało 398 osób, w 1890 było już 472 mieszkańców, a w 1910 612 czatkowiczan, w tym 606 katolików i 6 osób wyznania Mojżeszowego^[3]. W 1889 w Czatkowicach urodził się Jan Gadomski, polski astronom, popularyzator astronomii i kosmonautyki.

Przed I wojną światową „wieś odwiedzana była przez wielu kuracjuszy z pobliskich Krzeszowic, wieś określona była mianem latowiska. Wczasowicze mieli do dyspozycji kilkanaście domków”^[4]. W 1920 powstała we wsi jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1928 dzierżawcą dworu w Czatkowicach Górnych został Józef Seweryński. W 1943 Krakowskie Towarzystwo Sportu Wędkowego „Wędzisko” w miejsce zlikwidowanego na skutek innych inwestycji niemieckich ośrodka zarybieniowego w Czatkowicach wybudowało nowy ośrodek. W latach 50. XX w. na terenie Czatkowic Górnych mieszkali pierwsi Świadkowie Jehowy z terenu dzisiejszego zboru w Krzeszowicach. W latach 1907–1985 w Czatkowicach Dolnych istniała szkoła podstawowa, a od 1985 do 2000 szkoła rolnicza. Uczniowie filii czernichowskiej szkoły mieli praktyki w pobliskim gospodarstwie rolnym (obora w Czatkowicach Górnych, należąca wówczas do Stacji Hodowli Roślin Ogrodniczych w Krzeszowicach, na terenie dawnego dworu – obecnie kompleks hodowlany już nie istnieje).

W południowo-zachodniej części osiedla (Czatkowice Dolne) na zalesionym grzbiecie Bartlowej Góry znajdują się ślady grodziska z okresu wczesnego średniowiecza, nazywane okopami szwedzkimi, ponieważ było również obozem żołnierzy szwedzkich z 1655. W czasie wojen polsko-szwedzkich król Karol Gustaw kazał tam zbudować obszerny obóz otoczony potrójnym rzędem szańców, a przy nim szeroki gościniec z Krzeszowic do Nowej Góry. Gród na Barlowej Górze (Bartlówce) miał średnicę do ok. 280 m.

Na terenie Czatkowic naukowcy z Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN odkryli m.in. szczątki prażaby Czatkobatrach (Czatkobatrachus polonicus), w brekcji kostnej^[5], fragment kości szczękowej długoszyjego archozauromorfa Czatkowiella, fragment czaszki rodzaju lepidozauromorfa Sophineta, przednią część kości szczękowej bazalnego przedstawiciela Archosauriformes Osmolskina czatkowicensis, jeden kręg szyjny niewielkiego archozauromorfa o nazwie Collilongus oraz kość czaszki i szkielet pozaczaszkowy Parotosuchus speleus.

Eksploatacja wapienia z pokładów wapienia dolnokarbońskiego w Czatkowicach (Dolnych) rozpoczęta w 1943 przez hitlerowców w celu zaopatrywania Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu, który wypalano na karbid i dalej wytwarzano acetylen. Po II wojnie światowej tutejszy kamieniołom dostarczał wapień dla potrzeb dla potrzeb przemysłu hutniczego, szklarskiego, chemicznego, cukrowniczego i budownictwa, a odpady (wysiewki) do cementowni do produkcji klinkieru. Aktualnie rocznie Kopalnia Wapienia Czatkowice wytwarza ok. 400 tys. ton kruszywa, a pozostałego asortymentu wapienia ok. 1,5 mln ton rocznie. Do kamieniołomu poprowadzona jest bocznica kolejowa z krzeszowickiej stacji PKP – wybudowana w 1944^[6].

Jest to kamieniołom utworów dolnego karbonu facji wapienia węglowego (turnej, wizen). Utwory tej serii o zawartości dolomitu dochodzącej do 36% ze zjawiskami sylifikacji wydobywane były w rejonie Czernej i Paczółtowic. Obszar kopalni położony jest na monoklinie śląsko-krakowskiej, w północnym skrzydle Rowu Krzeszowickiego. Złoże wapienie o zawartości węglanu wapnia 95–97%. Skała jest jasna, lekko żółtawa z bio- i intrasparytami. 17% zasobów stanowią utwory skrasowiałe, składowane na zwałowisku wewnętrznym. Eksploatacja odbywa się na 5 poziomach poprzez odstrzał fragmentu ściany. W tym celu wykonuje się kilkanaście otworów głębokości ok. 20 m, umieszcza się w nich materiał wybuchowy. Po odstrzeleniu urobek transportowany jest do zakładu, gdzie poddawany jest mechanicznemu rozdrabnianiu oraz selekcji. Gotowy surowiec wykorzystywany jest w hutnictwie, cukrownictwie, budownictwie, do odsiarczania spalin (głównie elektrowni w Jaworznie), jako topnik oraz na kruszywo drogowe.

W 2000 wybudowano na wzgórzu opodal osiedla Krzyż Milenijny. Nad osiedlem wznosi się Góra Mazurowa, na terenie Czatkowic Dolnych znajdują się źródła: Źródło Nowe, Źródło dr Wróbla, Źródło Teofili i Źródło Chuderskiego, a na terenie Czatkowic Górnych Źródło Czatkowice.

Mieści się tu również oddział pocztowy, rozlewnia wód „Eden”, noclegownia dla mężczyzn, osiedle bloków Lipiniówka (wszystko w części Czatkowic Dolnych) oraz remiza OSP powstała w latach 1956–1965 (Czatkowice Górne). Na terenie os. Czatkowice oprócz katolików mieszka liczna grupa Świadków Jehowy – ok. 2% mieszkańców. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Przypisy

Galeria

• 

  Młyn

• 

  Kopalnia Wapienia Czatkowice

• 

  Były most do wapiennika

• 

  Czatkowice Dolne

• 

  Czatkowice Górne

• 

  Lipiniówka

• 

  Remiza

• 

  Była szkoła