Czciradz

Artykuł

51°44′10″N 15°38′30″E

- błąd

38 m

WD

51°44'N, 15°38'E, 51°44'7.55"N, 15°38'19.93"E

- błąd

2303 m

Odległość

689 m

Czciradz
wieś
Ilustracja
Pałac w Czciradzu
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

nowosolski

Gmina

Kożuchów

Liczba ludności (2022)

437[1]

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

67-120[2]

Tablice rejestracyjne

FNW

SIMC

0910328

Położenie na mapie gminy Kożuchów
Mapa konturowa gminy Kożuchów, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Czciradz”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Czciradz”
Położenie na mapie powiatu nowosolskiego
Mapa konturowa powiatu nowosolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Czciradz”
Ziemia51°44′10″N 15°38′30″E/51,736111 15,641667
Strona internetowa

Czciradz (niem. Zyrus) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie nowosolskim, w gminie Kożuchów.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Historia

Po raz pierwszy wzmianka o wsi pojawia się w źródłach pisanych w 1220 roku. W tym czasie pobierano od jej mieszkańców dziesięcinę dla parafii w pobliskich Solnikach. W 1295 roku wieś była własnością rycerską i należała do Sybana z Solnik. W 1323 roku właścicielami był ród von Plesna z Żagania, w 1333 r. łan czynszowy w Czciradzu posiadał Bartłomiej – zarządca szpitala św. Ducha w Kożuchowie, w 1344 r. wymieniony został Tilco z Cyras. W XV w. wsią władał Kasper Kottwitz, będący również właścicielem pobliskiego Sokołowa. Podział wsi na Czciradz Dolny i Górny nastąpił w XV w. Część dolna była częścią majątku ziemskiego wraz z pobliskim Sokołowem. Właścicielami Czciradza Górnego była wymieniana w 1405 i 1471 r. rodzina von Unruh, w 1481 r. część ta należała do braci Sigmunda Ludwiga i Jacoba Gabriela von Unruh. Od 1517 r. przez blisko 100 lat, dolna część wsi należała do rodziny von Rechenberg. Część górna w tym czasie należała do Hansa Wolffa von Unruh (1549 r.), a następnie do rodziny von Zedlitz. W roku 1609 majątek Rechenbergów kupił Joachim von Stensch, któremu przypisuje się budowę dworu obronnego w dolnej części wsi. W 1676 r. górną częścią wsi władał Johann von Roeber, a od 1685 r. Heinrich von Reichenbach. Przypuszczalnie na początku XVIII w. obie części wsi znalazły się we władaniu rodziny von Kalckreuth, która w okresie budowania pałacu w Podbrzeziu Dolnym zamieszkiwała miejscowy dwór. W 1780 r. Czciradz Dolny został sprzedany rodzinie von Lehwald. Oni to na przełomie XVIII i XIX w. przebudowali dwór w stylu późnego baroku i wczesnego klasycyzmu. Usunięto także jego cechy obronne, zlikwidowano wały ziemne, uregulowano fosę, wjazd poprowadzono przez kamienny, arkadowy most. W końcu XIX w. od strony północnej powstał park krajobrazowy, ze stawem i mauzoleum rodzinnym. W 1845 r. majątek w Czciradzu Dolnym obejmował folwark, dwa wiatraki, 19 domów i 101 mieszkańców. Natomiast w Czciradzu Górnym znajdował się folwark 22 domy i 152 mieszkańców. Od 1910 r. do końca II wojny światowej majątek w dolnej części wsi był własnością Johannesa Ritscha. W tym czasie do dworu dobudowano werandę i przebudowano wnętrza. Wzniesiono również nowe budynki gospodarcze i rozszerzono uprawę buraka cukrowego (do tej pory majątek specjalizował się w hodowli bydła, owiec i trzody). Czciradz Górny do końca II wojny światowej pozostał w posiadaniu rodziny von Kalckreuth.

Po wojnie utworzono we wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne, we dworze mieściła się administracja. W połowie lat 90. XX w. po likwidacji PGR obiekt przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa z siedzibą w Popęszycach. W 2002 roku dwór jak i otaczające go budynki gospodarcze został sprzedany prywatnemu inwestorowi. Obecnie jest własnością firmy Segi AT, która umieściła tutaj zakład produkcji pelletu z trocin i biomasy uzyskiwanej z ślazowca pensylwańskiego (tzw. malwa pensylwańska, Sida hermaphrodita).

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[3]:

  • zespół pałacowy, z XVII-XIX wieku:
    • park
    • pałac, z XVI wieku, XVIII wieku/XIX wieku

Ciekawostki

  • W miejscowości działa klub piłkarski LZS "Czarni Czciradz"
  • Przez wieś przebiega szlak rowerowy długości 41 km mający swój początek jak i koniec w Nowej Soli[4].
  • W miejscowości znajduje się kilkanaście pomników przyrody:
    • sześć dębów szypułkowych – obwody pni: 391, 500, 452, 416, 445, 450 centymetrów, wysokość 25-30 metrów, wiek około 300-350 lat, obiekt nr 229
    • platan klonolistny – obwód pnia 320 centymetrów, wysokość 22 metry, wiek 200 lat, obiekt nr 296
    • trzy topole czarne – obwody pni 358, 390, 564 centymetry, wysokość 22-25 metrów, wiek około 150 lat, obiekt nr 297
    • dąb szypułkowy – obwód pnia 525 centymetrów, wysokość 30 metrów, wiek około 250 lat, obiekt nr 350
    • klon zwyczajny – obwód pnia 290 centymetrów, wysokość 18 metrów, wiek około 150 lat, obiekt nr 351

Przypisy

  1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 176 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 38. [dostęp 2013-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-22)].
  4. [1], [2]. nowosolanie.republika.pl. [zarchiwizowane z [3], tego adresu] (2004-09-07)].

Bibliografia

  • Stanisław Kowalski, Zabytki województwa zielonogórskiego, Zielona Góra 1987
  • Zespół pod redakcją Tomasza Andrzejewskiego, Kożuchów Zarys dziejów, Kożuchów 2003

Media użyte na tej stronie

Lubusz Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lubusz Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.18 N
  • S: 51.33 N
  • W: 14.40 E
  • E: 16.60 E
Czciradz1.jpg
Autor: Lotek70, Licencja: CC0
Czciradz - pałac (zabytek nr rejestr. 2149)
Nowa Sól County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Nowa Sól County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 52.05 N
  • S: 51.63 N
  • W: 15.43 E
  • E: 16.03 E