Czernihów

Czernihów

Чернігів

Klasztor Trójcy-Eliasza. Widok z dzwonnicy.
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	czernihowski
Burmistrz	Władysław Atroszenko
Powierzchnia	79 km²
Populacja (2019) • liczba ludności	287 490[1]
Nr kierunkowy	+380 46(2)
Kod pocztowy	14000
Położenie na mapie obwodu czernihowskiego Czernihów
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czernihów
51°30′N 31°18′E/51,500000 31,300000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Czernihów (ukr. Чернігів) – miasto w północno-wschodniej części Ukrainy, nad Desną. Stolica obwodu czernihowskiego.

Historia

Ślady archeologiczne

Archeolodzy odkryli w rejonie Czernihowa datowane na VII wiek cztery gródki rodowe^[2] otoczone zabudowaniami. Przypuszcza się, że pierwsza osada o rozszerzonym charakterze została założona w IX w. przez księcia Czerniga, co dało początek współczesnej nazwie^[3]. W X wieku zbudowano kopiec nazywany Czarną Mogiłą^[4].

Ruś Kijowska i Księstwo Czernihowskie

Jedno z najstarszych miast Rusi, pierwsza wzmianka historyczna z 907 w staroruskim latopisie Powieść minionych lat. W 992 roku gród stał się siedzibą biskupstwa. Pierwotnie część Księstwa Siewierskiego. W latach 1024–1036 i 1054–1239 stolica Księstwa Czernihowskiego, ustanowiona przez Mścisława I^[5] na mocy pokoju zawartego po zwycięstwie nad bratem Jarosławem, wielkim księciem Rusi Kijowskiej.

Zależność od Mongołów i Złotej Ordy

W 1239 roku gród został zdobyty przez Mongołów podczas podbijania przez nich ziem ruskich, w zależności od których pozostał do 1357 roku.

Wielkie Księstwo Litewskie i Wielkie Księstwo Moskiewskie

Po zwycięstwie wojsk litewskich Olgierda w bitwie nad Sinymi Wodami, od 1357 roku do 1503 roku Czernihów znajdował się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czasie wojny litewsko-moskiewskiej zdobyty został w 1503 roku przez Wielkie Księstwo Moskiewskie.

Rzeczpospolita

Województwo czernihowskie w I RP

Po wojnie polsko-rosyjskiej (1609–1618) i rozejmie w Dywilinie Czernihów został zniszczony przez polskie wojsko i wszedł w skład Korony Królestwa Polskiego. W następstwie rozpoczął się rozwój miasta, które w 1623 otrzymało prawa miejskie magdeburskie i herb. W 1627 roku odnotowano, że w Czernihowie istniał klasztor dominikanów z przeorem Wacławem Grotowskim, którzy otrzymali na swoje potrzeby cerkiew śś. Borysa i Gleba^[6]. W w 1635 miasto zostało stolicą województwa czernihowskiego I Rzeczypospolitej. Miejsce popisów szlachty województwa czernihowskiego^[7]. Uchwałą z roku 1633 Sejm ustanowił gród (starostwo grodowe) i sąd ziemski w Czernihowie, a także godność kasztelana czernihowskiego oraz urzędy ziemskie. W 1634 roku pokój w Polanowie ostatecznie pozostawił Czernihów przy Rzeczypospolitej. Rzeczpospolita utraciła faktyczną kontrolę nad miastem w czasie powstania Chmielnickiego oraz po rozpoczęciu wojny z Moskwą w 1654 roku.

Rosja, Ukraińska Republika Ludowa i ZSRR

Czernihów ok. 1917 r.

Miasto przyłączono do Rosji w 1667 r. na podstawie postanowień rozejmu andruszowskiego potwierdzonego w traktacie Grzymułtowskiego w 1686 roku. Do 1764 roku znajdował się na terenie Hetmanatu.

Od 1801 r. stolica guberni czernihowskiej.

W 1838 roku w Czernihowie miejscowi Polacy zbudowali kościół katolicki^[8]. W 1917 r. odbyło się w Czernihowie posiedzenie organizacyjne Klubu Społecznego Polskiego na czele którego stanął Edward Rettinger, a w skład weszli miejscowi przedstawiciele Centralnego Komitetu Obywatelskiego, Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny i Towarzystwa Patronatu Młodzieży Polskiej^[9]. W latach 1917–1919 w Ukraińskiej Republice Ludowej i Państwie Ukraińskim. 12 stycznia 1919 r. zostało zajęte przez Armię Czerwoną i włączone do tworzonej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej^[10]. 18 stycznia 1919 r. swoją kwaterę przeniósł do miasta Władimir Antonow-Owsiejenko, dowodzący całością sił radzieckiego Frontu Ukraińskiego. Stąd też pokierował ofensywą kijowską, zakończoną 5 lutego zajęciem stolicy URL^[11].

Od 1922 r. Czernihów należał do ZSRR, w 1932 r. został stolicą obwodu. W okresie 1941–1943 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką.

Ukraina

Pomnik Hetmana Iwana Mazepy dłuta Gennadija Jerszowa

(c) Dsns.gov.ua, CC BY 4.0

Czernihów, niewybuch bomby po rosyjskim ataku na dzielnicę mieszkalną 5 marca 2022

Od 1991 r. należy do Ukrainy. Jest ośrodkiem administracyjnym obwodu czernihowskiego.

11 kwietnia 2017 r. uczniowie znaleźli monety polskie z XVII wieku, jest to jeden z największych skarbów w historii miasta^[12].

24 lutego 2022 r. Rosja zaatakowała Ukrainę. Na podejściu do Czernihowa, na szosie Ripka – Czernihów, żołnierze 1. oddzielnej brygady czołgów jako pierwsi walczyli z rosyjskimi najeźdźcami. Udane akcje z zasadzek, wsparte ogniem artylerii, czołgiści zadawali straty wysuniętym jednostkom wroga. Pozwoliło to na przygotowanie i zajęcie pozycji obronnych wokół miasta przez jednostki garnizonu czernihowskiego. Wojska rosyjskie zbliżyły się do miasta i nie mogąc go zdobyć, rozpoczęły zmasowany ostrzał jego infrastruktury cywilnej z samolotów i artylerii.

Od 22 marca, po trzech tygodniach ciągłego ostrzału, miasto było na skraju katastrofy humanitarnej. W nocy z 22 na 23 marca rosyjskie bombardowanie wysadziło most drogowy na Desnie, łączący miasto z Kijowem i całą Ukrainą, co pogorszyło sytuację. W mieście nie było prądu, prawie nie było wody, gazu, łączności^[13]. Według burmistrza Władysława Atroszenki niektóre dzielnice zostały zniszczone w 70%^[14].

3 kwietnia 2022 r. ostrzał miasta prawie ustał, Chernihów zaczął otrzymywać pomoc humanitarną^[15]. Wojska rosyjskie zaczęły wycofywać się z rejonu Sum. Po rosyjskiej inwazji ukraińskie siły zbrojne rozpoczęły oczyszczanie miast i odbudowę infrastruktury. 21 kwietnia Ukrzaliznycia wznowiła pociągi w obwodzie czernihowskim^[16].

Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy^[17].

Zabytki

Sobór Świętych Borysa i Gleba w Czernihowie

• Cerkiew św. Paraskiewy
• Sobór Przemienienia Pańskiego(ukr.)
• Monaster Zaśnięcia Matki Bożej z soborem pod tym samym wezwaniem(ukr.)
• Monaster Trójcy Świętej i św. Eliasza(ukr.)
• Sobór Świętych Borysa i Gleba
• Cerkiew Zmartwychwstania(ukr.) z XVIII w.
• Pałac arcybiskupi z XVIII w.
• Dom gubernatora, współcześnie Muzeum Historyczne
• Muzeum Tarnowskiego z XIX w.
• Gmach dawnego gimnazjum męskiego
• Gmach ziemstwa z przełomu XIX i XX w.
• Gmach Muzeum Sztuki
• Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i świętego Jana Chrzciciela z 1838 roku (lub 1858). Po 1919 roku zamknięty przez bolszewików. W latach 30. XX wieku został częściowo przebudowany poprzez dodanie dodatkowego stropu, likwidację portyku z kolumnami i zmianę dachu. Obecnie jest użytkowany przez archiwum. W latach 1992–1993 miejscowi katolicy bezskutecznie prosili o zwrot kościoła. W pobliżu znajdował się obecnie zniszczony cmentarz katolicki, na którym pochowano Ewelinę Korzeniowską, matkę światowej sławy pisarza Józefa Konrada Korzeniowskiego (Josepha Conrada)^[8].
• Gmach banku z pocz. XX w., współcześnie publiczna biblioteka naukowa(ukr.)
• Hotel Desna
• Kinoteatr im. Szczorsa z lat 1935–1947

• 

  Cerkiew św. Paraskiewy

• 

  Sobór Przemienienia Pańskiego(ukr.)

• 

  Monaster Zaśnięcia Matki Bożej – główny sobór(ukr.)

• 

  Pałac arcybiskupi

• 

  Muzeum Tarnowskiego

• 

  Biblioteka uniwersalna

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, maszynowy, elektrotechniczny, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy, drzewny oraz materiałów budowlanych^[18]. Ponadto produkuje się tutaj pianina^[18].

Transport

Dworzec kolejowy

Miasto posiada sieć trolejbusową składającą się z 11 linii. Jej uzupełnieniem jest system miejskich autobusów, na który składa się ponad 30 linii.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Czernihów oraz dwa dworce autobusowe. Duża część podmiejskich busów rozpoczyna swój bieg z przystanku „Centralny rynek”, który jest głównym węzłem przesiadkowym w mieście.

Znani ludzie urodzeni w Czernihowie

• Juchym Szkolnykow, ukraiński trener i radziecki piłkarz, pochodzący z Czernigowa, grał w drużynie Czernihowa „Avanhard”.
• Jacob Tamarkin, rosyjsko-amerykański matematyk, urodził się w Czernihowie.
• Denys Skepski to ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie.
• Dmytro Zaderecki to ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie.
• Anatolij Rybakow, rosyjski pisarz
• Nikołaj Fiodorowicz Drozdow, naukowiec i generał Armii Czerwonej
• Władimir Antonow-Owsiejenko, sowiecki przywódca bolszewików i dyplomata
• Vadim Pruzhanov, klawiszowiec Extreme Power Metal DragonForce
• Giennadij Jerszow, polsko-ukraiński rzeźbiarz, urodził się w Czernihowie.
• Edward Weitz (ur. 1946), izraelski sztangista olimpijski
• Dmytro Mytrofanow to ukraiński zawodowy bokser wagi średniej.
• Andrij Jarmołenko, ukraiński piłkarz dorastający w Czernihowie, grał w Desnie Czernigow, Dynamie Kijów, Borussii Dortmund, a teraz gra w West Ham United.
• Andrij Fedorenko, ukraiński piłkarz, bramkarz, urodził się w Czernihowie.
• Denys Bezborod´ko, ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie, grał w Szachtar-3 Donieck.
• Jurij Hruznow, ukraiński piłkarz, bramkarz i trener, urodzony w Czernihowie, grał w FC Desna Czernigow.
• Witalij Hawrysz, ukraiński piłkarz, urodzony w Czernihowie, grał w FC Desna Czernigow.
• Ołeh Laszko, polityk ukraiński, deputowany Rady Najwyższej i lider Partii Radykalnej Olega Laszki.
• Andrij Procko, ukraiński piłkarz urodzony w Czernihowie, z największą liczbą występów w FC Desna Czernigow.
• Pawło Połeheńko, ukraiński obrońca piłki nożnej, urodził się w Czernihowie, karierę rozpoczął w FC Yunost Czernigow.
• Jana Doroszenko, azerbejdżańska siatkarka pochodzenia ukraińskiego.

Miasta partnerskie^[19]

• Gabrowo, Bułgaria
• Rzeszów, Polska
• Hradec Králové, Czechy
• Memmingen, Niemcy
• Ogre, Łotwa
• Petach Tikwa, Izrael
• Prilep, Macedonia Północna
• Tarnobrzeg, Polska

Zobacz też

• Czernichów
• Siewierzanie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Radziecka mapa topograficzna 1:100 000. [dostęp 2004-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-10)].
• Czernihów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 826 .
• Czernichów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 734 .
• Historia Żydów w Czernihowie na portalu Wirtualny Sztetl