Czesław Ganowicz

Czesław Ganowicz
Ogonow-Ganowicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 lipca 1881
Gostyń

Data i miejsce śmierci

24 grudnia 1938
Roszków k. Jarocina

Miejsce spoczynku

Jarocin, cmentarz przy parafii św. Marcina

Zawód, zajęcie

lekarz medycyny, literat, filozof i działacz społeczno-polityczny

Edukacja

Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu

Uczelnia

Uniwersytet w Lipsku, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium

Wydział

prawo, filozofia, psychologia, medycyna (specjalność psychiatria i neurologia)

Małżeństwo

Janina Czesława Wentzel

Dzieci

Zbigniew Marian, Krystyna

Strona tytułowa jednego z dzieł Czesława Ganowicza

Czesław Ganowicz (ur. 19 lipca 1881 w Gostyniu[1], zm. 24 grudnia 1938 w Roszkowie k. Jarocina) – lekarz, literat, filozof i działacz społeczno-polityczny. W swoich utworach literackich posługiwał się podwójnym nazwiskiem Ogonow-Ganowicz, które, jak twierdził, wywodziło się z tradycji rodzinnej[2].

Życiorys

Urodził się w rodzinie Karola Ganowicza[1], gostyńskiego oberżysty, i jego żony Cecylii z Kaczmarkiewiczów[1]. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczęszczał do Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Świadectwo maturalne uzyskał w 1902 roku[3]. Naukę kontynuował na uczelniach w Lipsku, Wrocławiu oraz na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Studiował prawo, filozofię, psychologię i medycynę (specjalność psychiatria i neurologia)[4]. Prawo wykonywania zawodu lekarza uzyskał w Monachium w 1908 roku. W szkole średniej i na studiach brał udział w tajnej pracy oświatowej i niepodległościowej. W Monachium zaprzyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim. Ganowicz był w znacznie lepszej sytuacji finansowej i często wspomagał pisarza, pokrywając jego wydatki. Wysoko cenił Przybyszewskiego i jego twórczość, co podkreślał w wielu artykułach publikowanych w „Kurierze Poznańskim”[5].

Po studiach został lekarzem okrętowym. Zwiedził Kamerun i Wyspy Kanaryjskie. Podróżował również po Grecji, Włoszech, Turcji i Francji. W latach 1911–1916 prowadził praktykę lekarską w Kudowie Zdroju[a] i Poznaniu[b][6]. Od 1915 do 1919 roku praktykował w Międzychodzie. W czasie powstania wielkopolskiego i tuż po nim, prowadził energiczne działania w kierunku przyłączenia Międzychodu do Polski[2]. Naraził się tym władzom pruskim i został zatrzymany w więzieniu w Międzyrzeczu. W tym czasie Grenzschutz kilkakrotnie przeszukał jego mieszkanie w Międzychodzie[5]. W 1921 ponownie zamieszkał w Poznaniu. Pracował w tym czasie jako referent wydziału zdrowia przy Urzędzie Wojewódzkim (do 1923)[1]. W 1926 przeniósł się do Gołubia, a w listopadzie 1927 roku otworzył praktykę w Inowrocławiu. Specjalizował się w chorobach serca i układu nerwowego. Z dobrymi efektem stosował solankę, borowinę i szczawy[7]. W drugiej połowie lat trzydziestych większość czasu spędzał w swoim majątku w Roszkowie (z uwagi na ciężką i stale postępującą chorobę, której nabawił się w trakcie pobytu w więzieniu w Międzyrzeczu).

Od 1910 należał do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[8]. Był członkiem Sodalicji Mariańskiej i zwolennikiem prawicowo-konserwatywnych poglądów Romana Dmowskiego. W latach trzydziestych był prezesem Koła Stronnictwa Narodowego w Inowrocławiu. W 1933 roku stanął przed sądem oskarżony o obrazę rządu. Został ukarany grzywną oraz miesięcznym aresztem w zawieszeniu[9].

Ożenił się z Janiną Czesławą Wentzel, córką Karola i Heleny ze Stabrowskich (ślub w Poznaniu w 1908). Z tego związku urodziło się dwoje dzieci: Zbigniew Marian (1912) i Krystyna (1913). Córka była szybowniczką. W 1935 zdobyła rekord Polski w wysokości lotu. Jako pierwsza na świecie odbyła nocny lot żaglowy. Zbigniew Ganowicz ukończył studia na Uniwersytecie Poznańskim. W roku akademickim 1938/39 zdobył zawód inżyniera rolnika. Zmobilizowany w stopniu podporucznika do 15 Pułku Ułanów Poznańskich, poległ pod Młocinami 19 września 1939 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wawrzyszewskim w Warszawie.

Czesław Ganowicz zmarł 23 grudnia 1938 roku w Roszkowie k. Jarocina w domu swojego szwagra Seweryna Ozdowskiego. Pogrzeb przeistoczył się w lokalną manifestacją o charakterze narodowym[10][11]. Janina z Wentzlów Ganowiczowa zmarła w Roszkowie kilkanaście dni po swoim mężu, 5 stycznia 1939 roku. Oboje zostali pochowani w grobowcu Ozdowskich na cmentarzu przy parafii św. Marcina w Jarocinie.

Twórczość

Czesław Ganowicz pozostawił po sobie wiele prac naukowych[c] i literackich. Publikował między innymi w „Filarecie”, „Zecie” i „Ruchu Kulturalnym”. Jego wiersze drukował „Kurier Poznański”. Pierwszym większym dziełem był dramat w trzech aktach pt. „Dola”, wystawiony w Teatrze Polskim w Poznaniu w 1913 roku[12][13]. Obszerne dzieło filozoficzne „Trylogia ludzkiego bytu” („Zgliszcze”, „Nurty”, „Zmierzch globu”), zostało wydane w Poznaniu w 1921 roku[14]. Swoje poglądy filozoficzne, oparte na wierze i etyce katolickiej, zawarł w „Wedach” – trzytomowym dziele, któremu poświęcał każdą wolna chwilę. Wydał je nakładem własnym w latach 1925–1929 („O nieśmiertelność”[15], „Szlakiem wieczności”[16], „Ewangelje”[17]). Sprawom żydowskim poświęcił broszurę pt. „Odwieczna walka na tle współczesnego zmagania się ducha chrześcijańskiego z duszą żydowską” (1923).

Uwagi

  1. ↑ Dr. Czesław Ganowicz, Kudowa Hotel Graf Moltke. Zob: Nowiny Lekarskie: 1913 R.25 nr11. [dostęp 2012-12-19].
  2. ↑ Dr Ganowicz Czeslaus, Spezialartz für Geistes- und Nervenkrankheiten, Bismarckstr. 7 | Zob: „Adress – Buch der Provinzial – haupt und Residenzstadt Posen. 1911’'. [dostęp 2012-12-19]. (niem.).
  3. ↑ Dr Ganowicz Czeslaus, „Über seltenere Formen der Rachen- und Kehlkopflues”, Kastner & Callwey, 1909.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 192.
  2. ↑ a b Stanisław Helsztyński: Przybyszewski i gostynianin Ganowicz. Kronika Gostyńska; 1935.12.01 Ser.7 Nr 12. [dostęp 2013-10-19].
  3. ↑ Jahresbericht des Königlichen Marien-Gymnasiums zu Posen für das Schuljahr 1901/1902. [dostęp 2013-10-19]. (niem.).
  4. ↑ Stanisław Helsztyński, Czesławowi Ganowiczowi i Irenie Stablewskiej in memoriam, Kronika Gostyńska 1939.02.01 T.10 Nr 2; s. 21 [dostęp 2013-10-19].
  5. ↑ a b ’Stanisław Przybyszewski: „Stanisław Przybyszewski, Listy, t. 2: lata 1906–1917. Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-19].
  6. ↑ Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: 1924/25. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-19].
  7. ↑ Stanisław Waszak: „Przewodnik po Inowrocławiu i Kujawach. Inowrocław: 1933. [dostęp 2013-10-19].
  8. ↑ Alicja Pihan-Kijasowa (red.): Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007. PTPN, Poznań: 2008. [dostęp 2013-10-19].
  9. ↑ Orędownik Wielkopolski: 1933.07.22 R.63 Nr166. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-15].
  10. ↑ Orędownik: 1938.12.30, R. 68, Nr 299. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-19].
  11. ↑ Kurier Poznański: 1939.01.06 R.34 nr9. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-19].
  12. ↑ Ganowicz, Dola. Dramat w trzech aktach. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-10-19]. (pol.).
  13. ↑ Postęp: 1913.03.05 R.24 Nr53. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-10-19].
  14. ↑ Ganowicz, Trylogia ludzkiego bytu. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-10-19]. (pol.).
  15. ↑ Ganowicz, Wedy, cz. I, O nieśmiertelność. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-10-19]. (pol.).
  16. ↑ Ganowicz, Wedy, cz. II, Szlakiem wieczności. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-10-19]. (pol.).
  17. ↑ Ganowicz, Wedy, cz. III, Ewangelje. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2019-10-19]. (pol.).

Bibliografia

  • Mieczysław Dereżyński, Czesław Ganowicz (1881-1938), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 7, 1958, s. 267.
  • Stanisław Helsztyński, Lekarz i literat, Czesław Ganowicz, [w:] Dobranoc, miły książę, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa: 1971, s. 369–375.
  • Tadeusz Klanowski, Germanizacja gimnazjów w Wielkim Księstwie Poznańskim i opór młodzieży polskiej w latach 1870–1914: (na przykładzie gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu), UAM Poznań: 1962; s. 180.
  • Edmund Mikołajczak, Inowrocławski słownik biograficzny, Tom 3, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne. Inowrocław: 1997.
  • Józef Rączkowski, Wśród polityków i artystów: (ze wspomnień redaktora), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza: 1969.
  • Jan Smereka, Polacy na studiach lekarskich we Wrocławiu w latach 1811–1918, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
  • Piotr Strachanowski, Samorząd Miasta Inowrocławia 1918-1939: wybory i ludzie, Tom 3, Polskie Tow. Historyczne, Oddział w Inowrocławiu: 2000; s. 153, 154.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ganowicz Czesław.jpg
Ganowicz Czesław, zdjęcie portretowe
Ganowicz WEDY.jpg
Strona tytułowa jednego z dzieł Czesława Ganowicza