Czeski Palatynat

Korona Czeska za panowania króla Karola Luksemburskiego z Czeskim Palatynatem

Czeski Palatynat (czes. Česká Falc), od XIX wieku znany także pod nazwą Nowe Czechy (czes. Nové Čechy) – czeski region historyczny na obszarze współczesnej północno-wschodniej Bawarii.

Obszar Czeskiego Palatynatu leży w północnej części Górnego Palatynatu, na południowych krańcach Górnej Frankonii i wschodnich krańcach Środkowej Frankonii. Największym miastem jest położone na zachodnim krańcu regionu Erlangen, nie licząc Norymbergi, która w niewielkim stopniu sięga Nowych Czech po poszerzeniu granic miasta w XIX wieku.

Historia

Zamek Wacława w Lauf an der Pegnitz

Region został pozyskany w 1353 przez króla Czech Karola Luksemburskiego[1][2][3] z rąk Ruprechta Wittelsbacha tytułem rekompensaty za niespłacone pożyczki[4]. W 1355 został inkorporowany w granice Królestwa Czech[1]. Stolica administracyjna Czeskiego Palatynatu została ustanowiona w mieście Sulzbach[4][5], natomiast dla funkcji reprezentacyjnych decyzją króla z 1356 wzniesiono zamek (zwany Zamkiem Wacława z racji na posąg księcia czeskiego Wacława I Świętego wieńczący bramę wjazdową) w miejscowości Lauf[2][6], leżącej na szlaku łączącym stolicę Czech Pragę z Norymbergą, w której w 1361 i 1368 przyszli na świat kolejni królowie Czech Wacław IV Luksemburski i Zygmunt Luksemburski. W latach 1355-71 najwyższym hetmanem Czeskiego Palatynatu był czeski szlachcic Bušek młodszy z Velhartic[7]. W grudniu 1361 król Karol zakupił od biskupstwa Bambergu miejscowość Erlangen[8] i włączył do Czeskiego Palatynatu. W 1373 Karol Luksemburski przekazał większość regionu Wittelsbachom w zamian uzyskując dla Korony Czeskiej Elektorat Brandenburgii z Berlinem[3]. W granicach Czech pozostała północna część regionu z miejscowościami Erlangen, Weiden, Pegnitz, Auerbach, Eschenbach[5]. Stolicę regionu przeniesiono wówczas do Auerbach, które pełniło tę funkcję do 1400 roku[4][5]. Pozostałą część regionu utracił do 1401 król Wacław IV[1][3], jednakże niektóre miejscowości uznawały formalne zwierzchnictwo królów Czech aż do XIX wieku. Za panowania czeskiego prawa miejskie otrzymały m.in. Lauf, Pegnitz, Eschenbach, Velden i Erlangen.

Czeski Palatynat graniczył na wschodzie z Czechami, na północy z Burgrabstwem Norymbergi, na zachodzie z księstwem biskupim Bambergu i Wolnym Miastem Norymbergą, a na południu z Landgrafstwem Leuchtenbergu oraz Górnym Palatynatem należącym do Palatynatu Reńskiego.

W 1783 czeski historyk František Martin Pelcl użył w stosunku do regionu określenia Nowe Czechy[4]. Nowa nazwa się przyjęła w XIX wieku. W 1871 cały obszar Czeskiego Palatynatu znalazł się w granicach Cesarstwa Niemieckiego i pozostaje w posiadaniu Niemiec do dziś. W 1899 w granice Norymbergi włączono Erlenstegen - dawną przygraniczną miejscowość Nowych Czech.

W 1934 w Zamku Wacława odkryto galerię 112 herbów czeskich, morawskich i śląskich rodów szlacheckich, ziem, miast i biskupstw[6][9]. Jest to najcenniejszy tego typu zbiór dla czeskiej heraldyki.

Miasta

Największe miasta Nowych Czech współcześnie:

miastopopulacja (2014)rejencja
1.Wappen Erlangen.svg Erlangen106 423Środkowa Frankonia
2.DEU Weiden in der Oberpfalz COA.svg Weiden in der Oberpfalz41 817Górny Palatynat
3.DEU Lauf an der Pegnitz COA.svg Lauf an der Pegnitz26 122Środkowa Frankonia
4.Wappen Sulzbach Rosenberg.svg Sulzbach-Rosenberg19 380Górny Palatynat
5.Wappen von Pegnitz.svg Pegnitz13 346Górna Frankonia
6.Wappen von Hersbruck.svg Hersbruck12 132Środkowa Frankonia

Galeria

Przypisy

  1. a b c Největší Čech - Historie po obdobích, www.ceskatelevize.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).
  2. a b Lauf an der Pegnitz. Husitská kulturní stezka. [dostęp 2016-03-23].
  3. a b c České historické země - Horní Falc. Atlas Česka. [dostęp 2016-03-23].
  4. a b c d Goldene Straße - Karl VI. und die Oberpfalz, www.asamnet.de [dostęp 2017-11-17].
  5. a b c Neuböhmen. Weber-Rudolf.de. [dostęp 2016-03-24].
  6. a b Wappensaal Wasserschloss Lauf an der Pegnitz. Planet Franken Online. [dostęp 2016-03-24].
  7. z Velhartic, Bušek, †1371, český šlechtic - CoJeCo.cz - Vaše encyklopedie, www.cojeco.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).
  8. Erlangen, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-11-17] (ang.).
  9. Lauf an der Pegnitz: Jaký bude další osud erbovní klenotnice Českého království? - stavitele-katedral.cz, stavitele-katedral.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).

Media użyte na tej stronie

Wappen von Pegnitz.svg
Wappen von Pegnitz (Stadt)
Rosenberger Straße 27, Rosenberger Tor, Sulzbach-Rosenberg (MGK05651).jpg
(c) Markus G. Klötzer / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

Start hand.svg If you use this work outside of the Wikimedia projects, I would very much like to get a note from you. Nuvola apps email.png Thanks in advance.

Markus G. Klötzer (author/photographer)


Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2013.
Граница с Богемией.jpg
Autor: Витольд Муратов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Памятная доска на здании заставы на бывшей границе с Богемией. Нюрнберг
Koruna ceska Karel IV.png
Czech Crown lands under Charles IV (14th century)
Wenzelschloss changed.jpg
Wenzelschloss bei Lauf an der Pegnitz. Die ehemalige Kaiserresidenz liegt auf einer Insel in der Pegnitz in Franken. Die heutige Anlage wurde im 14. Jahrhundert erbaut und wird seit 1985 von der Akademie der Bildenden Künste Nürnberg als Außenstelle genutzt. Im Schloss ist der wohl europaweit bedeutendste Wappensaal aus dem Jahre 1360 mit etwa 120 Wappen erhalten.
Wappen Sulzbach Rosenberg.svg
Coat of arms of Sulzbach-Rosenberg
ErbValdek.jpg
erb Zajíců z Valdeka