Dąbrowa Miejska

Dąbrowa Miejska
Städtisch-Dombrowa
Część dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska
Ilustracja
Dąbrowa Miejska (las) z lotu ptaka, z lewej staw Brandka, z prawej Miechowice
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bytom

Wysokość

297[1] m n.p.m.

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Miejska”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Miejska”
Ziemia50°22′37″N 18°53′23″E/50,376944 18,889861
Portal Polska
Restauracja Waldschloss, ok. 1908 r., niemiecka pocztówka
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Kościół pw. św. Józefa Robotnika w 2011 roku

Dąbrowa Miejska (dawniej Dąbrowa[2], niem. Städtisch-Dombrowa[1][3][4], Beuthen-Dombrowa[5], od 1936 roku Beuthen Stadtwald[6][7]) – dawna dzielnica Bytomia[8], obecnie część dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska, a także nazwa ulicy łączącej bytomskie Śródmieście ze Stolarzowicami[9].

Położenie

Większość zabudowań dawnej Dąbrowy Miejskiej obejmowała rejon obecnych ulic: Strzelców Bytomskich (niem. Tarnowitzer Chaussee), Celnej, Węglowej i Leśnej[10].

Historia

Obszar lasu zwanego Dąbrową co najmniej od 1459 roku należał do Bytomia[7][11], służąc jako źródło drewna dla mieszkańców miasta i okolicy[10] oraz częściowo do wypasu zwierząt gospodarskich[11]. Las miejski (niem. Stadtwald[12]) jako nazwa kompleksu leśnego Dąbrowa był wzmiankowany w 1645 roku[13]. Na początku XIX wieku miejscowi chłopi wydobywali ze swoich pól rudę żelaza, co zaowocowało żądaniami opłat ze strony miasta. Eksploatacja rudy ze względu na koszty przekraczała jednak możliwości pojedynczych chłopów, co w konsekwencji poskutkowało przekazaniem praw wydobycia w 1831 roku w ręce Szymona Friedländera, założyciela kopalni „Magdalena”[11].

Rozwój dzielnicy był związany z industrializacją Górnego Śląska[10] – w połowie XIX wieku z inicjatywy Maurycego Friedländera[12] na terenie dzielnicy powstało kilka kopalni cynku i galmanu[3]. Jedną z nich była kopalnia galmanu „Magdalena”[7], która dała również początek kolonii Magdalena[10] oraz kopalnia „Minerva”, którą wykupił koncern Georg von Giesches Erben[14].

W 1830 roku powstała główna szosa prowadząca z Bytomia do Tarnowskich Gór (niem. Tarnowitzer Chaussee, późniejsza ulica Strzelców Bytomskich), wokół niej budowano domy zaliczane do Dąbrowy Miejskiej[7]. W 1859 roku Stadtwald był zamieszkały przez 1679 osób, znajdowały się na jego terenie 54 prywatne domy i 5 zakładów przemysłowych[15]. Wyodrębniono leśnictwo Dąbrowa (niem. Forstanteil Dombrowa), którego powierzchnia w połowie XIX wieku wynosiła około 1762 mórg[15], zaś w obrębie Dąbrowy Miejskiej wyróżniono kolonię Dąbrowa (niem. Dombrowa), na którą około 1863 roku składały się 24 domy z 261 mieszkańcami[3]. W 1859 roku otwarto katolicką szkołę[7], do której w II połowie XIX wieku uczęszczało 60 dzieci[3]. W 1881 roku założono w Dąbrowie kopalnię rud cynku i ołowiu „Nowy Dwór”[10]. Od 1873 roku funkcjonowała również w Dąbrowie kopalnia rud cynku i ołowiu „Nowa Wiktoria” (niem. Neue Victoria)[7][16], której obszar górniczy został włączony później do kopalni „Nowy Dwór”[17][1][10]. Pod koniec XIX wieku pojawiły się pierwsze kamienice czynszowe, później także biblioteka i poczta[10], a kolonia przekształciła się w północne przedmieście Bytomia.

Na terenach leśnych Dąbrowy Miejskiej w 1913 roku urządzono park leśny (niem. Waldpark)[18]. Na jego terenie działała restauracja Waldschloss (Zameczek Leśny[7])[1], której właścicielem był Arthur Limmert[10]. Budynek restauracji został zburzony w latach 30. XX wieku na skutek szkód górniczych[7]. Zastąpiono go około 1935 roku nowym budynkiem, również wyburzonym z uwagi na szkody górnicze w latach 70. XX wieku[7].

Przystanek Bytom Północny w 2013 roku
Przystanek kolei wąskotorowej Dąbrowa Miejska w 2018 roku

W 1903 roku otworzono przystanek kolejowy w pobliżu Zameczku (późniejszy przystanek Bytom Północny)[7]. Od 1913 do 1968 roku kursowała linia tramwajowa (nr 33) z centrum Bytomia do Dąbrowy Miejskiej, która umożliwiała dotarcie do restauracji i parku[10][7]. W 1922 roku Dąbrowa Miejska pozostała w Niemczech[10]. Z tego okresu pochodziły zabudowania przy obecnej ulicy Celnej (niem. Zollstrasse), gdzie wzniesiono domy dla celników[10]. Również w 1922 roku powstała kolejna restauracja o nazwie Grenzbaude[10]. W północnej części dzielnicy funkcjonowała od 1928 roku Kopalnia Węgla Kamiennego „Bytom”[19] (niem. Beuthengrube) ze szkołą przemysłową[20] oraz tartakiem[21]. Przy kopalni wybudowano kolonię domów mieszkalnych o identycznej nazwie (niem. Beuthengrube, śl. Bojtnerka). W latach 1927–1928 w centrum Dąbrowy Miejskiej zbudowano kościół św. Józefa Robotnika według projektu Theodora Ehla[10][12][7], wyburzony w 2016 roku. W 1936 roku dotychczasowa nazwa miejscowości i lasu Beuthen-Dombrowa została zmieniona na Beuthen Stadtwald[6]. W czasie II wojny światowej na terenie Dąbrowy Miejskiej działały dwa obozy jenieckie: jeden dla jeńców włoskich, drugi dla ukraińskich[10]. Po II wojnie światowej Waldpark został przemianowany na Park im. Ludwika Waryńskiego. Jego powierzchnia wynosiła wówczas około 600 hektarów[22]. Na terenie parku znajdowała się murowana kapliczka Maria im Walde[23].

Współczesność

Większość zabudowań Dąbrowy Miejskiej w latach 80. i 90. XX wieku została wyburzona na skutek szkód górniczych[7]. Na terenie dzielnicy doszło do największego w Bytomiu obniżenia terenu na skutek robót górniczych – blisko 37 metrów poniżej pierwotnego poziomu[24]. Jednym z ostatnich istotnych zlikwidowanych budynków była szkoła[8]. W 2016 roku również z powodu szkód górniczych wyburzono parafialny kościół św. Józefa Robotnika w Bytomiu[25].

Obecnie w Dąbrowie Miejskiej znajduje się hostel i kilka firm usługowo-handlowych[7], a dawny las od 2012 roku przecina Autostrada A1[10].

W nazwach kilku przystanków (w większości na żądanie) autobusowych i tramwajowych Zarządu Transportu Metropolitalnego zlokalizowanych w dawnej dzielnicy występuje człon „Dąbrowa Miejska”. Są to: Dąbrowa Miejska Celna n/ż, Dąbrowa Miejska Centrum Handlowe, Dąbrowa Miejska Kościół n/ż, Dąbrowa Miejska Leśna, Dąbrowa Miejska n/ż oraz Dąbrowa Miejska Węglowa n/ż[26].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Mapa Bytom 1933 ↓.
  2. ↑ Drabina 2010 ↓.
  3. ↑ a b c d Gramer 1863 ↓, s. 230.
  4. ↑ Rymut 1997 ↓.
  5. ↑ Berg- und Hütten-Kalender für das Schaltjahr 1860, Essen: Druck und Verlag von G. D. Bädeker, 1859, s. 134, Jg. V.
  6. ↑ a b Długoborski, Jaros 1979 ↓.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Krawczyk, Nadolski 2010 ↓.
  8. ↑ a b Kamiński 1995 ↓.
  9. ↑ www.jaki-kod.pl - Ulica Dąbrowa Miejska Bytom
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dziembała ↓.
  11. ↑ a b c Bobek 2009 ↓.
  12. ↑ a b c Czerwiński ↓.
  13. ↑ Gramer 1863 ↓, s. 228.
  14. ↑ Sulik 1979 ↓.
  15. ↑ a b Gramer 1863 ↓, s. 229.
  16. ↑ Majorczyk 1985 ↓, s. 57.
  17. ↑ Majorczyk 1985 ↓, s. 63.
  18. ↑ Zeszyty Naukowe... 1993 ↓.
  19. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 96.
  20. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 10-b(78).
  21. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 451.
  22. ↑ Jurkiewicz, Ziemba 1962 ↓.
  23. ↑ Gazeta Miechowic 2015 ↓.
  24. ↑ Solarski 2013 ↓.
  25. ↑ Mikrut-Majeranek 2016 ↓.
  26. ↑ Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego: Wybór przystanku, KZK GOP. Bytom. Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. [dostęp 2017-04-08]. (pol.).

Bibliografia

  • Czesław Czerwiński: Chronologiczny wykaz najważniejszych wydarzeń z dziejów Bytomia. Towarzystwo Miłośników Bytomia. [dostęp 2017-02-07].
  • Jan Drabina: Historia Bytomia: od średniowiecza do współczesności : 1123-2010. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2010, s. 167.
  • Justyna Dziembała: Miejsce, którego nie ma. [w:] Mapa Miejsc Ciekawych [on-line]. Reflektor. [dostęp 2017-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-27)].
  • Kaplica „Maria w lesie” (prawdopodobnie zwana św. Barbary) w Parku Leśnym Bytom Górny Śląsk [Dąbrowa Miejska]. Gazeta Miechowic, 2015. [dostęp 2017-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-24)].
  • Franz Gramer: Chronik der Stadt Beuthen in Ober-Schlesien. Beuthen: Selbstverlage des Magistrats, 1863.
  • Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie: przewodnik. Katowice: Sport i Turystyka, 1962, s. 130.
  • Zbigniew Józef Kamiński: Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiejskich: konferencja naukowa Katowice, 19-20.10.1995. Katowice: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 1995, s. 25. ISBN 978-83-902102-7-8.
  • Jarosław Krawczyk, Przemysław Nadolski: Dzielnice Bytomia na starych pocztówkach i fotografiach. T. 1: Bobrek, Dąbrowa Miejska, Górniki, Karb, Łagiewniki. Bytom: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Rococo”, 2010, s. 22. ISBN 978-83-86293-65-0.
  • Roman Majorczyk: Historia górnictwa kruszcowego w rejonie Bytomia. Bytom: 1985.
  • Mapa Bytom (Beuthen) Pas 47 – Słup 28 – D. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1933. [dostęp 2017-02-08].
  • Magdalena Mikrut-Majeranek: W Bytomiu wyburzają kościół św. Józefa Robotnika. Dziennik Zachodni, 2016-10-05. [dostęp 2017-02-07].
  • Przeszłość i dzień dzisiejszy bytomskich szkół. Łucja Bobek (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2009, s. 247-248. ISBN 978-83-908018-9-6.
  • II Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski. Kazimierz Dąbrowski (red.). Łódź – Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Ingos, 1948.
  • Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. T. II: C-D. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1997, s. 310. ISBN 978-83-85579-64-9.
  • Maksymilian Solarski. Anthropogenic transformations of the Bytom area relief in the period of 1883-1994. „Environmental & Socio-economic Studies”, 2013. University of Silesia. DOI: 10.1515/environ-2015-0001. ISSN 2354-0079. (ang.). 
  • Wacław Długoborski, Jerzy Jaros: Walka z uciskiem narodowym i społecznym w latach 1922–1939. W: Bytom. Zarys rozwoju miasta. Wacław Długoborski (red.). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 473. ISBN 83-01-00369-3.
  • „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Architektura”. 20, s. 99, 1993. Dział Wydawniczy Politechniki Śląskiej. 
  • Alfred Sulik: Życie gospodarcze do 1921 roku. W: Bytom. Zarys rozwoju miasta. Wacław Długoborski (red.). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 264. ISBN 83-01-00369-3.

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Bytom - Saint Joseph church 01.jpg
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Kościół św. Józefa Robotnika w Bytomiu.
Bytom location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Bytom, Poland
Ta mapa of Bytom została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Dombrowa Dabrowa Miejska Waldschloss 1908 Beuthen Bytom.jpg
Restauracja Waldchloss w Dombrowie (Dąbrowa Miejska) w Bytomiu, niemiecka pocztówka.
Bytom Dabrowa Miejska.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bytom Dąbrowa Miejska przystanek kolei wąskotorowej.
Bytom Północny.jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 3.0
Przystanek kolejowy Bytom Północny
Bytom z lotu ptaka - Dąbrowa miejska.jpg
Autor: Urząd Miasta Bytom, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Bytom z lotu ptaka - Dąbrowa miejska.