DKD-V

DKD-V
Ilustracja
DKD-V SP-ACY przed Challenge 1930
Dane podstawowe
Państwo Polska
KonstruktorStanisław Działowski i Mieczysław Działowski
Typsamolot sportowy
Konstrukcjagórnopłat konstrukcji mieszanej
Załoga2
Historia
Data oblotulipiec 1930
Lata produkcji1929–1930
Wycofanie ze służbypołowa lat 30.
Liczba egzemplarzy1
Liczba wypadków1
Dane techniczne
Napęd1 silnik rzędowy Cirrus III
Moc63 kW (85 KM)
Wymiary
Rozpiętość10 m
Długość6,6 m
Wysokość2,7 m
Powierzchnia nośna18 m²
Masa
Własna440 kg
Użyteczna210 kg
Startowa650 kg
Osiągi
Prędkość maks.175 km/h
Prędkość przelotowa150 km/h
Prędkość minimalna75 km/h
Prędkość wznoszenia2,5 m/s
Pułap3500 m
Rozbieg110 m
Dobieg50 m
Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska

DKD-V – polski dwumiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego górnopłatu z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, zaprojektowany i zbudowany w warsztatach 2 pułku lotniczego w Krakowie przez braci Stanisława i Mieczysława Działowskich. Oblatany w lipcu 1930 roku DKD-V był rozwinięciem poprzedniej konstrukcji Działowskich – DKD-IV. Samolot powstał z myślą o wzięciu udziału w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1930, jednak kilka dni przed nimi uległ kraksie i do startu nie doszło. Maszyny nie dopuszczono również do udziału w III Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie w 1930 roku. DKD-V używany był przez Ligę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej i Aeroklub Krakowski do połowy lat 30. XX wieku.

Historia i użycie

Rozbity DKD-V pod Końskimi

W drugiej połowie 1929 roku Stanisław i Mieczysław Działowscy na zamówienie krakowskiego okręgu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej rozpoczęli prace nad nowym projektem dwumiejscowego samolotu sportowego, będącego rozwinięciem ich poprzedniej konstrukcji – DKD-IV[1][2]. Samolot zbudowano w warsztatach 2 pułku lotniczego w Krakowie z myślą o starcie w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1930, a jego koszt budowy wyniósł 5200 złotych[1][2]. W odróżnieniu do poprzednich modeli do napędu samolotu zastosowano silnik rzędowy w miejsce gwiazdowego, przez co zmalał opór czołowy; inna była też konstrukcja kadłuba i bezosiowe podwozie[1][3]. Silnik Cirrus III został zakupiony przez Ministerstwo Komunikacji i przekazany Aeroklubowi Akademickiemu w Krakowie, choć nadal stanowił własność Ministerstwa[4].

DKD-V[a] został oblatany w pierwszej połowie lipca 1930 roku na lotnisku Rakowice-Czyżyny przez Stanisława Działowskiego[1][3]. Samolot otrzymał numer rejestracyjny SP-ACY[1][3]. Na kadłubie namalowano też numer startowy 03, z którym maszyna miała wystartować w Challenge[1][3]. Podczas prób samolot pokonał 3000 km, przebywając w powietrzu 20 godzin[6].

15 lipca 1930 roku, podczas przelotu pilotowanej przez Stanisława Działowskiego (drugim członkiem załogi był kpt. Maciejewski) maszyny z Krakowa do Warszawy, skąd reprezentujące Polskę na Challenge samoloty miały razem odlecieć do Berlina, pękł miedziany przewód paliwowy[1][7]. Silnik przestał pracować i pilot został zmuszony do lądowania w przygodnym terenie nieopodal Końskich. Samolot uderzył w stos kamieni polnych i skapotował, uszkadzając podwozie, skrzydła i zastrzały[1][8]. Stanisław Działowski doznał poważnych obrażeń głowy, zaś kpt. Maciejewski wyszedł z kraksy bez szwanku[1][9].

Niedługo po wypadku samolot został naprawiony na koszt Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, przy pomocy mechaników 2 pułku lotniczego z Mieczysławem Działowskim na czele[1][6]. 7 września 1930 roku DKD-V pilotowany przez sierż. S. Działowskiego wziął udział w organizowanym przez Aeroklub Akademicki w Krakowie II Locie Południowo-Zachodniej Polski[1][10]. Uczestniczyło w nim dziewięć samolotów, a program obejmował m.in. lot okrężny na trasie Kraków – Nowy Targ – Katowice – Częstochowa – Kraków, próbę prędkości wznoszenia w ciągu 15 minut i próbę lądowania[10]. Samolot Działowskich zajął w zawodach 3. miejsce z notą 146 punktów, ulegając PZL.5 (2. miejsce, 153 punkty) i RWD-2 (1. miejsce, 166 punktów)[10]. Działowski otrzymał też ⅓ nagrody Wojewódzkiego Komitetu LOPP w Kielcach w wysokości 600 zł dla konstruktora polskiego samolotu za największą sprawność (dzieląc ją po równo z konstruktorami RWD i Sido S-1)[11].

Maszynę zgłoszono również do udziału w rozgrywanym od 24 września do 6 października 1930 roku III Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie[6]. Z powodu przekroczenia dopuszczalnej masy własnej oraz braku dokumentów rejestracyjnych komisja konkursowa nie dopuściła jednak samolotu do rywalizacji[12][13][b]. Komisja zabroniła też Działowskiemu powrotu lotem DKD-V do Krakowa, polecając demontaż samolotu i transport koleją[15][16]. Stanisław Działowski złamał jednak zakaz i odleciał via Dęblin do Krakowa, wykonując „w odwecie” nad lotniskiem szereg niebezpiecznych akrobacji, przerwanych dopiero na rozkaz drugiego członka załogi, por. obs. Kosińskiego[16][17].

W kolejnych miesiącach DKD-V był wykorzystywany do lotów propagandowych na rzecz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[1]. Przekazano go później Aeroklubowi Akademickiemu, gdzie 7 czerwca 1931 roku otrzymał imię „Antoni”[1]. Latem maszyna została przebudowana i służyła od tej pory jako przejściowy samolot treningowo-akrobacyjny[1]. DKD-V był używany w Aeroklubie Krakowskim jeszcze przez kilka lat[1].

Rozwinięciem konstrukcji były niezrealizowane projekty trzymiejscowych samolotów turystycznych DKD-VII i DKD-VIII, które powstały w 1930 roku[1].

Opis konstrukcji i dane techniczne

II Lot Południowo-Zachodniej Polski w 1930 roku Pompowanie koła w DKD-V

DKD-V był jednosilnikowym, dwumiejscowym, sportowym górnopłatem typu parasol o konstrukcji mieszanej[1]. Kadłub tworzyła kratownica wykonana z rur duralowych połączonych stalowymi spawanymi kolankami, wykrzyżowana drutami stalowymi[1]. Kabiny otwarte, osłonięte wiatrochronami[1].

Płat o obrysie trapezowym, dwudźwigarowy, trójdzielny, konstrukcji drewnianej, kryty płótnem; część środkowa (baldachim przymocowana do kadłuba słupkami z rur stalowych[18]. Płat podparty był dwiema parami zastrzałów wykonanych z rur duralowych, usztywnionych drutem stalowym[18]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 10 metrów, a powierzchnia nośna 18 m²[1][c]. Skrzydła były składane, co ułatwiało transport i hangarowanie[18]. Lotki i stery poruszane były linkami[18].

Długość samolotu wynosiła 6,6 metra, a wysokość 2,7 metra[1][d]. Masa własna płatowca wynosiła 440 kg, masa użyteczna 210 kg, zaś masa całkowita (startowa) 650 kg[1][e]. Obciążenie powierzchni wynosiło 36 kg/m²[1]. Usterzenie miało konstrukcję drewnianą[18].

Podwozie główne dwukołowe, bezosiowe, z rur stalowych, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi i hamulcami; z tyłu amortyzowana sznurem gumowym płoza ogonowa[1].

Napęd DKD-V stanowił chłodzony powietrzem, 4-cylindrowy silnik rzędowy Cirrus III o mocy nominalnej 63 kW (85 KM) przy 1900 obr./min (moc startowa wynosiła 94 KM przy 2100 obr./min) i masie 130 kg[18]. Silnik napędzał stałe, drewniane, dwułopatowe śmigło ciągnące[18]. Obciążenie mocy wynosiło 7,65 kg/KM[1]. Zbiornik paliwa znajdował się w przedniej części kadłuba za silnikiem[18]. Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 175 km/h, prędkość przelotowa 150 km/h, zaś prędkość minimalna 75 km/h[1][3]. Maszyna osiągała pułap 3500 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 2,5 m/s[1][f]. Czas wznoszenia na wysokość 1000 metrów wynosił 6 minut[3]. DKD-V charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 110 metrów i dobiegiem 50 metrów[1].

Uwagi

  1. ↑ Pierwotnie oznaczenie to nosił drugi egzemplarz DKD-IV, nazwany później DKD-IV bis[5].
  2. ↑ Według regulaminu zawodów maksymalna masa własna dwumiejscowych samolotów nie mogła przekraczać 400 kg[14].
  3. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że powierzchnia nośna wynosiła 15 m².
  4. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że długość samolotu wynosiła 6,3 metra, a wysokość 2,1 metra.
  5. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że masa własna wynosiła 380 kg, a masa całkowita 600 kg.
  6. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że samolot osiągał pułap 4500 metrów.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Glass 2004 ↓, s. 112.
  2. ↑ a b Wawszczak 1985 ↓, s. 71.
  3. ↑ a b c d e f Cynk 1971 ↓, s. 608.
  4. ↑ Kronikapolska 1930 ↓, s. 25.
  5. ↑ Glass 2004 ↓, s. 108.
  6. ↑ a b c Wawszczak 1985 ↓, s. 73.
  7. ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 71-72.
  8. ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 72.
  9. ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 72-73.
  10. ↑ a b c IIlot 1930 ↓, s. 9.
  11. ↑ IIlot 1930 ↓, s. 10.
  12. ↑ Kawecki 1930 ↓, s. 5.
  13. ↑ IIIkonkurs 1930 ↓, s. 3.
  14. ↑ Kawecki 1930 ↓, s. 2.
  15. ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 75.
  16. ↑ a b Lenartowicz 2009 ↓, s. 36.
  17. ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 76.
  18. ↑ a b c d e f g h Glass 2004 ↓, s. 113.

Bibliografia

  • Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
  • II-gi Lot Południowo-Zachodniej Polski. „Skrzydlata Polska”. Nr 3. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 
  • III-ci krajowy konkurs awionetek. „Skrzydlata Polska”. Nr 4. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 
  • Kronika polska. „Skrzydlata Polska”. Nr 4. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 
  • Jan Kawecki. 3 krajowy konkurs awionetek. „Lot Polski”. Nr 11 (86). VIII, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 
  • Teofil Lenartowicz. Awionetki Działowskich… i początki lotnictwa w Mielcu. „Lotnictwo z szachownicą”. Nr 2 (32), 2009. Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702. 
  • Stanisław Orczykowski. Bracia Działowscy. „Skrzydlata Polska”. Nr 25 (363). XIV, 1958. Wydawnictwa Komunikacyjne. 
  • Zbigniew Wawszczak: Bracia Działowscy. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, seria: Miniatury Lotnicze. Zeszyt XLIV. ISSN 0239-8133.

Linki zewnętrzne

Ciąg oznaczeń samolotów DKD

II Rzeczpospolita

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
DKD-V Konskie.jpg
Rozbity samolot sportowy DKD-V pod Końskimi.
Awionetka DKD V - Challenge 1930 NAC 1-G-1688.jpg
Awionetka DKD V przeznaczona do startu w zawodach "Challenge International 1930". Widoczni od lewej: Mieczysław Działowski, mjr dr Kazimierz Michalik, ppłk pilot Stanisław Jasiński, inż. Siekierski i Stanisław Działowski. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-1688
DKD-V front.jpg
II Lot Południowo-Zachodniej Polski. Pilot Stanisław Działowski i kapitan Mieczysław Lisiewicz pompują ręczną pompką ogumienie samolotu DKD-V.