Dialektyka materialistyczna
Dialektyka materialistyczna – w filozofii marksistowsko-leninowskiej nauka o powszechnych prawach ruchu i rozwoju przyrody, społeczeństwa i myślenia[1].
Zasadnicza przeciwstawność dialektyki i metafizyki
Dialektyka rozpatruje rzeczy, ich właściwości i stosunki, jak również ich odbicia w umyśle, pojęcia, we wzajemnym związku, w ruchu: w powstawaniu, w pełnym sprzeczności rozwoju i zanikaniu[2]. Dialektyka wyrosła i rozwija się w walce z wrogim jej poglądem na świat — z metafizyką[3]. Temin „metafizyka” nie oznacza w marksistowskiej literaturze filozoficznej tego samego, co w przedmarksowskiej oraz współczesnej burżuazyjnej literaturze filozoficznej[4] (zob. metafizyka klasyczna). Marks i Engels nazywali metafizyką nie dział filozofii i nie spekulatywne poznanie, lecz metodę badania i myślenia. W marksizmie-leninizmie termin „metafizyka” stosuje się jako oznaczenie nienaukowej metody badania zjawisk otaczającego nas świata polegającej na traktowaniu ich jako odosobnionych, wzajemnie od siebie odizolowanych i niezmiennych[5]. Dialektyka i metafizyka — dwie przeciwstawne sobie metody poznania[6].
Dialektyka materialistyczna a materializm dialektyczny
Materialistyczna dialektyka i materializm filozoficzny są nierozdzielnie ze sobą związane i przenikają się wzajemnie, jako dwie strony jednolitej teorii filozoficznej marksizmu[7], wskutek czego samo rozgraniczenie między materializmem i dialektyką ma przede wszystkim sens historyczno-filozoficzny[8]. Jedność materializmu i dialektyki wyraziła się również w samej nazwie — „materializm dialektyczny”[9]. Jego konkretyzacją w zastosowaniu do rozwoju społeczeństwa jest materializm historyczny. W pracy Anty-Dühring Engels zwrócił szczegółną uwagę na wyjaśnienie dialektycznego charakteru materializmu marksistowskiego, podkreślając jego zasadniczą odmienność od poprzedzającego go materializmu metafizycznego[10]. W filozofii przedmarksistowskiej materializm związany był przede wszystkim z metafizycznym sposobem myślenia, dialektyka rozwijana była głównie przez idealistów, chociaż momenty dialektyczne spotkać było można u niektórych materialistów[9].
Do chwili powstania marksizmu nie było naukowej dialektyki, naukowej dialektycznej metody badania przyrody i społeczeństwa, metody uogólniającej historię nauki i praktyki[6]. Dialektyka Karola Marksa i Fryderyka Engelsa opierała się na mocnym fundamencie odkryć przyrodniczych, zwłaszcza trzech wielkich odkryć XIX wieku — na odkryciu komórki, prawa zachowania i przemiany energii oraz na darwinizmie[11].
Przypisy
- ↑ Czertkow i in. 1955 ↓, s. 63.
- ↑ Bogomołow i in. 1980 ↓, s. 26.
- ↑ Spirkin 1968 ↓, s. 19.
- ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 72.
- ↑ Metafizyka. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 412–413. (pol.).
- ↑ a b Czertkow i in. 1955 ↓, s. 17.
- ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 71.
- ↑ Ojzerman 1966 ↓, s. 5.
- ↑ a b Spirkin 1968 ↓, s. 20.
- ↑ Czagin 1969 ↓, s. 452.
- ↑ Dialektyka. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 108–111. (pol.).
Bibliografia
- Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
- Aleksiej Bogomołow, Dmitrij Czesnokow, Władisław Kelle, Iwan Kuzniecow, Teodor Ojzerman, Mark Rozental, i in.: Podstawy filozofii marksistowsko-leninowskiej. Pod redakcją F. W. Konstantinowa ; z ros. przeł. Henryk Widłaszewski. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980. 672, [3] s. ; 20 cm.
- Boris Czagin: Rozwinięcie materializmu dialektycznego w pracach Engelsa: Anty-Dühring, Ludwig Feuerbach oraz w innych jego pracach. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 451–457. (pol.).
- Wiktor Czertkow, Sawwa Dudel, Iwan Kuzniecow, Michaił Leonow, Teodor Ojzerman, Nikołaj Owczynnikow, i in.: Materializm dialektyczny. Pod ogólną redakcją J.F. Aleksandrowa. Tłumaczyli Halina Zielnikowa, Zdzisław Nieman, Halina Waśkowska, Stanisław Radziszewski. Warszawa: Książka i Wiedza, 1955.
- Teodor Ojzerman: Powstanie filozofii marksistowskiej. Tłumaczyli: Władysław Jankowski, Michał Kelles-Krauz, Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1966. (pol.).
- Aleksandr Spirkin: Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii). tł. Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968. (pol.).
- Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955. (pol.).