Diecezja tarnowska

Diecezja tarnowska
Ilustracja
Katedra diecezjalna w Tarnowie
Państwo

 Polska

Siedziba

Tarnów
ul. Legionów 30

Data powołania

13 marca 1786

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

krakowska

Katedra diecezjalna

Katedra w Tarnowie

Biskup diecezjalny

Andrzej Jeż

Biskup pomocniczy

Stanisław Salaterski
Leszek Leszkiewicz
Artur Ważny

Biskup senior

Władysław Bobowski

Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych

1.111.156

Liczba kapłanów
• w tym diecezjalnych
• w tym zakonnych

1 701
1 556
145

Liczba osób zakonnych

930

Liczba dekanatów

43

Liczba parafii

452

Powierzchnia

7.566 km²

Ilustracja
50°00′47,1″N 20°59′13,5″E/50,013083 20,987083
Strona internetowa
Herb Diecezji tarnowskiej
Ilustracja
Typ herbu

diecezjalny

Diecezja tarnowska (łac. Dioecesis Tarnoviensis) – jedna z 4 diecezji rzymskokatolickich metropolii krakowskiej. Praktykuje około 70% "wiernych zobowiązanych"[2][3], co czyni ją najbardziej religijną diecezją w Polsce, i jedną z najbardziej religijnych na świecie.

Historia

Po I rozbiorze Polski część diecezji krakowskiej znalazła się w zaborze austriackim. 20 września 1783 na tym obszarze zorganizowano diecezję tarnowską[4]. Biskupem nominatem Józefa II został Jan Duwall, zmarł 13 grudnia 1785, nie doczekawszy się prekonizacji[5]. 24 grudnia 1785 Józef II mianował biskupem Floriana Amanda Janowskiego, 3 kwietnia 1786 papież Pius VI go prekonizował[6]. Utworzenie diecezji potwierdził papież Pius VI, dnia 13 marca 1786, bullą In suprema beati Petri cathedra. Diecezja tarnowska została włączona do archidiecezji lwowskiej[4].

Zajęcie Krakowa przez Austrię, w wyniku III rozbioru Polski w 1795, zadecydowało w głównej mierze o zniesieniu diecezji tarnowskiej. Kapitułę katedralną przeniesiono do Kielc, na mocy bulii Indefessum personarum regia dignitate fulgentium Piusa VII, z dnia 13 czerwca 1805. Kolejna bulla Operosa atque indefessa, z dnia 24 września 1805, podzieliła terytorium diecezji tarnowskiej między dwa biskupstwa: krakowskie i przemyskie. Oba papieskie rozporządzenia weszły w życie 17 września 1807[4].

W 1821 bullą Studium paterni affectus, z dnia 20 września 1821, Pius VII erygował diecezję w Tyńcu[4]. W granicach diecezji znalazło się cztery cyrkuły Królestwa Galicji i Lodomerii: bocheński, myślenicki, nowosądecki i tarnowski. Diecezja liczyła 278 parafii zgrupowanych w 18 dekanatach[7]. Biskup Grzegorz Ziegler rozpoczął starania, by przenieść stolicę biskupstwa do Tarnowa[8]. Na mocy bulli Sedium episcopalium translationes Leona XII, z dnia 23 kwietnia 1826, stolicę diecezji przeniesiono z Tyńca do Tarnowa i diecezja otrzymała nazwę tarnowskiej. Przeniesiono również seminarium diecezjalne z Bochni. Gmach Seminarium Duchownego w Tarnowie otworzono 1 września 1838. Pół wieku później, 25 października 1888, w części budynku seminarium utworzono tarnowskie Muzeum Diecezjalne[4].

W 1880, 1886 i 1925 następowały zmiany granic diecezji, w 1925 diecezję tarnowską przeniesiono z archidiecezji lwowskiej do nowo utworzonej archidiecezji krakowskiej. Została wtedy również powiększona o dekanaty biecki, ołpiński i rzepiennicki oraz parafie: Jodłowa, Przeczyca, Sędziszów Małopolski i Będziemyśl. Do archidiecezji krakowskiej przyłączono 6 parafii dekanatu tymbarskiego[9]. Ostatnia zmiana granic miała miejsce w 1992, za sprawą dekretu Stolicy Apostolskiej O ustanowieniu i określeniu granic diecezji i prowincji kościelnych w Polsce przyłączono do nowo tworzącej się diecezji rzeszowskiej 49 parafii z dekanatów: Biecz, Gorlice-Południe, Gorlice-Północ, Kolbuszowa, Ropczyce i Sędziszów Małopolski, zaś do diecezji sandomierskiej dekanat Baranów Sandomierski[4].

W diecezji tarnowskiej dotychczas odbyły się cztery synody; pierwszy, zwołany przez bpa Leona Wałęgę, zakończył się w 1928 roku.  21 kwietnia 2018 roku odbyła się uroczysta inauguracja piątego synodu diecezjalnego, zwołanego przez bpa Andrzeja Jeża[10][11].

Instytucje

Biskupi

Biskup diecezjalny

Biskupi pomocniczy

Biskup senior

Dekanaty

Diecezja tarnowska jest drugą w Polsce (po archidiecezji krakowskiej) pod względem liczby dekanatów (43) wchodzących w skład diecezji. W granicach diecezji tarnowskiej mieści się najwięcej parafii (452) spośród wszystkich diecezji. Obecne diecezja składa się z następujących dekanatów:

dekanatliczba parafii
1Dekanat Bochnia Wschód9
2Dekanat Bochnia Zachód8
3Dekanat Bobowa9
4Dekanat Brzesko10
5Dekanat Ciężkowice10
6Dekanat Czchów13
7Dekanat Dąbrowa Tarnowska11
8Dekanat Dębica Wschód9
9Dekanat Dębica Zachód9
10Dekanat Grybów10
11Dekanat Krościenko nad Dunajcem8
12Dekanat Krynica-Zdrój16
13Dekanat Limanowa13
14Dekanat Lipnica Murowana14
15Dekanat Łącko10
16Dekanat Łużna9
17Dekanat Mielec Południe9
18Dekanat Mielec Północ10
19Dekanat Nowy Sącz Centrum11
20Dekanat Nowy Sącz Wschód13
21Dekanat Nowy Sącz Zachód10
22Dekanat Ołpiny8
23Dekanat Pilzno15
24Dekanat Piwniczna8
25Dekanat Porąbka Uszewska9
26Dekanat Pustków-Osiedle10
27Dekanat Radłów14
28Dekanat Radomyśl Wielki14
29Dekanat Ropa8
30Dekanat Stary Sącz12
31Dekanat Szczepanów8
32Dekanat Szczucin10
33Dekanat Tarnów Południe12
34Dekanat Tarnów Północ11
35Dekanat Tarnów Wschód11
36Dekanat Tarnów Zachód10
37Dekanat Tuchów11
38Dekanat Tymbark13
39Dekanat Ujanowice11
40Dekanat Uście Solne8
41Dekanat Wojnicz8
42Dekanat Zakliczyn11
43Dekanat Żabno10
Razem:
43 dekanaty452 parafii

Główna świątynia

Bazyliki mniejsze

MiejscowośćŚwiątyniaRok ogłoszenia
TarnówBazylika Katedralna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny1972
LimanowaBazylika pw. Matki Bożej Bolesnej1991
Nowy SączBazylika pw. św. Małgorzaty1992
BochniaBazylika pw. św. Mikołaja1997
SzczepanówBazylika pw. św. Marii Magdaleny i św. Stanisława2003
MielecBazylika pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty2005
TuchówBazylika pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny2010
GrybówBazylika pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej2013

Patroni

Pierwszorzędni

Drugorzędni

Kult świętych i błogosławionych

Miejsca kultu świętych i błogosławionych związanych z diecezją tarnowską (na terenie tejże diecezji)[15][16]

Sanktuaria

Sanktuaria Pańskie[17]:

Sanktuaria Maryjne[18]:

  • Sanktuarium Matki Bożej Bocheńskiej w Bochni
  • Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Borkach
  • Sanktuarium Matki Bożej Bruśnickiej w Bruśniku
  • Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Chorzelowie
  • Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Czarnym Potoku
  • Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Czermnej
  • Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Dobrej
  • Sanktuarium Matki Bożej Przedziwnej w Grybowie
  • Sanktuarium Matki Bożej Niezawodnej Nadziei na Jamnej
  • Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Limanowej
  • Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Nowym Sączu
  • Sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej w Odporyszowie
  • Sanktuarium Matki Bożej Okulickiej w Okulicach
  • Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Pasierbcu
  • Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia - Pilzno
  • Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes w Porąbce Uszewskiej
  • Sanktuarium Matki Bożej Wniebowziętej w Przeczycy
  • Sanktuarium Matki Bożej Przydonickiej w Przydonicy
  • Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Strzelach Wielkich
  • Sanktuarium Matki Bożej Wniebowziętej w Szczyrzycu
  • Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej - Tarnów
  • Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Tarnowie
  • Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Tarnowie
  • Sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej w Tuchowie
  • Sanktuarium Narodzenia NMP w Zawadzie
  • Sanktuarium Matki Bożej Tylickiej w Tyliczu

Sanktuaria świętych i błogosławionych[19]:

Zakony

Zakony męskie

Zakony żeńskie

Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego

Linki zewnętrzne

Zobacz też

Przypisy

  1. Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
  2. ISKK / BP KEP, Portal Diecezji Tarnowskiej - Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego opublikował raport za 2019 rok, diecezja.tarnow.pl [dostęp 2021-10-16] (pol.).
  3. ISKK przyjmuje, że 82% wiernych to "wierni zobowiązani" i wskaźniki dominicantes i communicantes podaje w odniesieniu do tej wartości. Od 2017 nieuwzględniani są też emigranci.
  4. a b c d e f Historia diecezji, „tarnow.gosc.pl”, 9 sierpnia 2012 [dostęp 2018-01-27].
  5. DUWALL Jan (1720-1785), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-27] (pol.).
  6. JANOWSKI Florian Amand (1725-1801), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-27] (pol.).
  7. Likwidacja opactwa benedyktyńskiego, diecezja tyniecka - Tyniec.eu, www.tyniec.eu [dostęp 2018-01-29] (pol.).
  8. ZIEGLER Grzegorz Tomasz (1770-1852), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-29] (pol.).
  9. Historia diecezji, gosc.pl, 10 sierpnia 2012 [dostęp 2022-02-11].
  10. Historia Synodów Diecezji Tarnowskiej, synodtarnow.pl [dostęp 2018-04-22] (pol.).
  11. Inauguracja V Synodu Diecezji Tarnowskiej, tarnow.gosc.pl [dostęp 2018-04-22].
  12. Instytut Gość Media, Nowa kapituła i nowi kanonicy!, „tarnow.gosc.pl”, 29 grudnia 2017 [dostęp 2018-10-09].
  13. Instytut Gość Media, Na większą chwałę Boga, „tarnow.gosc.pl”, 9 października 2018 [dostęp 2018-10-09].
  14. Instytut Gość Media, Tarnowska katedra świętuje, tarnow.gosc.pl, 29 stycznia 2019 [dostęp 2022-02-04].
  15. Święci i błogosławieni, Święci i błogosławieni diecezji tarnowskiej [dostęp 2022-10-25] (pol.).
  16. Modlitwa do świętych i błogosławionych, Święci i błogosławieni diecezji tarnowskiej [dostęp 2022-10-25] (pol.).
  17. Sanktuaria Pańskie, Święci i błogosławieni diecezji tarnowskiej [dostęp 2022-11-05] (pol.).
  18. Sanktuaria Maryjne, Święci i błogosławieni diecezji tarnowskiej [dostęp 2022-11-05] (pol.).
  19. Szlak Sanktuariów Diecezji Tarnowskiej, tarnow.pttk.pl [dostęp 2022-11-05].

Bibliografia

  • Ks. Witold Zdaniewicz, Ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 657–692) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2

Media użyte na tej stronie

CatholicDiocesesPoland2004.svg
Autor: Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 4.0
Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce (2004)
Grybów, kościół par. p.w. św. Katarzyny.JPG
Autor: Jabadaya, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Grybów, kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1909-1914
KatedraNarodzeniaNMP-POL, Tarnów.jpg
Autor: Kraków - moje miasto, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tarnowska Katedra Narodzenia NMP.
Nowy Sącz, kościół par. p.w. św. Małgorzaty, XIV, XIX 30.jpg
Autor: Fmbar22, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Nowy Sącz, kościół par. p.w. św. Małgorzaty, XIV, XIX
Bochnia-bazylika.jpg
Autor: Kj, Damian Bukowski, Licencja: CC BY-SA 2.5
st. Nicolaus Basilica in Bochnia, Poland
Bazylika Limanowa.jpg
Autor: Grzegorz80, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej (Polska)
Tarnów katedra.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tarnów - katedra Narodzenia NMP
Herb Biskupstwa Tarnowskiego - Hag.jpg
Herb Biskupstwa Tarnowskiego