Dolary prezydenckie (seria monet)

(c) BKMD z angielskiej Wikipedii, CC BY 2.5

Stos jednodolarówek prezydenckich z widocznym napisem na rancie

Dolary prezydenckie – seria monet jednodolarowych emitowana przez Mennicę Stanów Zjednoczonych. O emisji podjął decyzję Kongres Stanów Zjednoczonych ustawą z 22 grudnia 2005. Na rewersie przedstawieni mają być wszyscy amerykańscy prezydenci^[1].

Prace nad ustawą

Senacki projekt dotyczący ustawy emisyjnej został przedłożony przez senatora Johna Edwarda Sununu z New Hampshire przy poparciu siedemdziesięciu innych senatorów 17 maja 2005. Senacka Komisja Bankowości, Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast oceniła go pozytywnie wydając stosowne oświadczenie 29 lipca 2005. Ustawa została zaaprobowana przez senat z niewielkimi zmianami 18 listopada 2005. Kongres zaaprobował projekt 13 grudnia 2005, który 15 grudnia 2005 trafił do Białego Domu. Prezydent George W. Bush podpisał ją 22 grudnia 2005^[2].

Charakterystyka monet

Każda z monet posiada wartość 1 dolara amerykańskiego. Charakteryzuje się masą 8,1 g, średnicą 26,5 mm i grubością 2 mm. Monety bite są w miedzi platerowanej mosiądzem (Cu 88,5%, Zn 6%, Mn 3,5%, Ni 2%).

Program emisji

Emisję rozpoczęto 1 stycznia 2007. Założono, iż emisja nie zostanie zakończona, dopóki nie zostaną uczczeni wszyscy sprawujący władzę prezydenci. Zaplanowano emisję czterech monet każdego roku, z czterema podobiznami prezydentów na awersie w kolejności chronologicznej, biorąc pod uwagę daty sprawowania urzędu. Na potrzeby mennicy program zyskał oficjalną nazwę: The Presidential $1 Coin Program^[3]. Pierwszą monetę z serii, przedstawiającą prezydenta George’a Washingtona, puszczono w obieg 15 lutego 2007 z okazji Dnia Prezydenta, który obchodzono cztery dni później.

Na rewersie każdej z monet znajduje się przedstawienie nowojorskiej Statuy Wolności oraz napisy „$1” i „United States of America”. Na rancie umieszcza się rok emisji, znak menniczy, 13 gwiazdek oraz wezwanie E pluribus unum z Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych. Napis układa się w następujący sposób: ★★★★★★★★★★ 2009 D ★★★ E PLURIBUS UNUM.

Przed rokiem 2009 motto In God we trust było częścią napisu na rancie monety. Tekst ustawy nie wymienia zalecanego koloru monety, mennica bije jednodolarówki prezydenckie w tym samym kolorze co typową złotą jednodolarówkę (ang. golden dollar). Jednodolarówki prezydenckie są pierwszymi od czasów złotej dwudziestodolarówki St. Gaudens Double Eagle obiegowymi monetami amerykańskimi posiadającymi napisy na rancie. Monet takich nie bito w Stanach Zjednoczonych od lat 90. XVIII wieku. Zaniechanie spowodowane było działaniem zapobiegawczym. Chciano uniemożliwić ścieranie rantów monet, poprzez które oszukiwano prowadzących transakcje. W grudniu 2007 Kongres uchwalił, iż napis „In God we trust” będzie bity na rewersie lub awersie monety^[4][5][6]. Tym samym prawem objęto bicie monet ćwierćdolarowych dla terytoriów zależnych: Waszyngtonu, Portoryko, Marianów Północnych, Guamu, Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych oraz Samoa Amerykańskiego.

Centralny program emisji jednodolarówek prezydenckich został wprowadzony w celu zapobieżenia nieszczęśliwego przyjęcia tzw. Sacagawea dollar, który miał problemy z powszechnym wejściem w użycie na terenie Stanów Zjednoczonych. Ustawa wyszła naprzeciw sektorowi prywatnemu, który oczekiwał bicia monet jednodolarowych. Społeczeństwo amerykańskie raczej dobrze przyjmowało podobne projekty, odpowiadając pozytywnie na program emisji ćwierćdolarówek z serią stanów – the State Quarter program. Projekt prezydencki sprzyjał edukacji obywatelskiej, faworyzując poznanie historii urzędu prezydenckiego. W przypadku złego przyjęcia przez przeciętnych konsumentów, jednodolarówki, jak spodziewał się zarząd mennicy państwowej, trafiłyby w ręce kolekcjonerów.

Monety serii

Jednodolarówki prezydenckie są emitowane według następującej chronologii:

Nr w serii	Kolejność prezydentów	Prezydent	Data emisji	Mennica w Denver	Mennica w Filadelfii	Emisja całkowita[7]	Wygląd	Daty urzędowania
1	1	George Washington	15 lutego 2007[8]	163 680 000	176 680 000	340 360 000[9]		1789–1797
2	2	John Adams	17 maja 2007[8]	112 140 000	112 420 000	224 560 000[9]		1797–1801
3	3	Thomas Jefferson	16 sierpnia 2007[8]	102 810 000	100 800 000	203 610 000[9]		1801–1809
4	4	James Madison	15 listopada 2007[8]	87 780 000	84 560 000	172 340 000[9]		1809–1817
5	5	James Monroe	14 lutego 2008[8]	60 230 000	64 260 000	124 490 000[9]		1817–1825
6	6	John Quincy Adams	15 maja 2008[8]	57 720 000	57 540 000	115 260 000[9]		1825–1829
7	7	Andrew Jackson	14 sierpnia 2008[8]	61 070 000	61 180 000	122 250 000[9]		1829–1837
8	8	Martin Van Buren	13 listopada 2008[8]	51 520 000	50 960 000	102 480 000[9]		1837–1841
9	9	William Henry Harrison	19 lutego 2009[8]	43 260 000	55 160 000	98 420 000[9]		1841
10	10	John Tyler	21 maja 2009[8]	43 540 000	43 540 000	87 080 000[9]		1841–1845
11	11	James K. Polk	20 sierpnia 2009[8]	41 720 000	46 620 000	88 340 000[9]		1845–1849
12	12	Zachary Taylor	19 listopada 2009[8]	36 680 000	41 580 000	78 260 000[9]		1849–1850
13	13	Millard Fillmore	18 lutego 2010[8]	36 960 000	37 520 000	74 480 000[9]		1850–1853
14	14	Franklin Pierce	20 maja 2010[8]	38 220 000	38 360 000	76 580 000[9]		1853–1857
15	15	James Buchanan	19 sierpnia 2010[8]	36 540 000	36 820 000	73 360 000[9]		1857–1861
16	16	Abraham Lincoln	18 listopada 2010[8]	48 020 000	49 000 000	97 020 000[9]		1861–1865
17	17	Andrew Johnson	17 lutego 2011[10]	37 100 000	35 560 000	72 660 000[9]		1865–1869
18	18	Ulysses S. Grant	19 maja 2011[10]	37 940 000	38 080 000	76 020 000[9]		1869–1877
19	19	Rutherford Hayes	18 sierpnia 2011[10]	36 820 000	37 660 000	74 480 000[9]		1877–1881
20	20	James A. Garfield	17 listopada 2011[10]	37 100 000	37 100 000	74 200 000[9]		1881
21	21	Chester A. Arthur	5 lutego 2012[10]	2 800 000	6 020 000	8 820 000[9]		1881–1885
22	22	Grover Cleveland	25 maja 2012[10]	2 660 000	5 460 000	8 120 000[9]		1885–1889
23	23	Benjamin Harrison	16 sierpnia 2012[10]	4 200 000	5 682 000	9 882 000[9]		1889–1893
24	24	Grover Cleveland	15 listopada 2012[10]	3 220 000	10 722 000	13 942 000[9]		1893–1897
25	25	William McKinley	19 lutego 2013	3 365 100	4 760 000	8 125 100		1897–1901
26	26	Theodore Roosevelt	11 kwietnia 2013	3 920 000	5 310 700	9 230 700		1901–1909
27	27	William Howard Taft	9 lipca 2013	3 360 000	4 760 000	8 120 000		1909–1913
28	28	Woodrow Wilson	17 października 2013	3 360 000	4 620 000	7 980 000		1913–1921
29	29	Warren G. Harding	6 lutego 2014	3 780 000	6 160 000	9 940 000[11]		1921–1923
30	30	Calvin Coolidge	2014	3 780 000	4 480 000	8 260 000[11]		1923–1929
31	31	Herbert Hoover	2014	3 780 000	4 480 000	8 260 000[11]		1929–1933
32	32	Franklin D. Roosevelt	2014	3 920 000	4 760 000	8 680 000[11]		1933–1945
33	33	Harry S. Truman	2015	3 500 000	4 900 000	8 400 000		1945–1953
34	34	Dwight D. Eisenhower	2015	3 645 998	4 900 000	8 545 998		1953–1961
35	35	John F. Kennedy	2015	5 180 000	6 160 000	11 340 000		1961–1963
36	36	Lyndon B. Johnson	2015	4 200 000	7 840 000	12 040 000		1963–1969
37	37	Richard Nixon	2016	4 340 000	5 460 000	10 000 000		1969–1974
38	38	Gerald Ford	2016	5 040 000	5 460 000	10 500 000		1974–1977
†	39	Jimmy Carter						1977–1981
39	40	Ronald Reagan	2016	5 880 000	7 140 000	13 020 000		1981–1989
40	41	George H.W. Bush	2020	1 502 425	1 242 275	2 744 700		1989–1993
†	42	Bill Clinton						1993–2001
†	43	George W. Bush						2001–2009
†	44	Barack Obama						2009-2017
†	45	Donald Trump						2017-2021

† – Ustawa określa, że prezydent może być uhonorowany jednodolarówką dopiero w dwa lata po jego śmierci.

Seria z pierwszymi damami

Dyrektor mennicy oraz pierwsza dama Laura Bush podczas pokazu pierwszej złotej dziesięciodolarówki w listopadzie 2007

Obok programu emisji jednodolarówek prezydenckich, Stany Zjednoczone rozpoczęły emisję złotych dziesięciodolarówek z podobiznami pierwszych dam (ang. First Ladies, First Spouses).

Mennica państwowa emituje dziesięciodolarówki według tego samego klucza co w przypadku jednodolarówek prezydenckich. Na awersie monet w tej serii znajduje się podobizna pierwszej damy, jej imię i nazwisko, daty jej „urzędowania”, rok emisji oraz słowa „In God We Trust” i „Liberty”. Na rewersie znajdzie się przedstawienie pierwszej damy w charakterystycznej dla niej pozie oraz napisy „The United States of America”, „E Pluribus Unum”, „$10”, „1/2 oz.”, oraz „9999 Fine Gold”.

Jeśli w czasie sprawowania urzędu prezydenta nie było pierwszej damy, jak w przypadku Thomasa Jeffersona, mennica wyemituje złotą monetę z przedstawieniem wolności, charakterystycznym dla obiegowych monet ówczesnej epoki. Na rewersie znajdzie się wówczas scena przedstawiająca charakterystykę prezydenta. Jedynym wyjątkiem będzie moneta z sufrażystką Alice Paul, związaną z czasami prezydenta Chestera A. Arthura, ponieważ prezydent ten był wdowcem w czasie pełnienia urzędu.

Ustawa nakazywała, by pierwsza złota moneta z pierwszą damą została wybita w tym samym czasie, co odpowiadająca jej jednodolarówka prezydencka, nawet jeśli kobieta ta jeszcze żyje^[12]. Nie obowiązuje tu więc zasada, iż wolno bić konkretną monetę dopiero w dwa lata po śmierci osoby przedstawianej. Obecnie żyją dwie pierwsze damy, które mogą jeszcze za życia znaleźć się na monetach w tej serii: Betty Ford i Nancy Reagan.

Mennica Stanów Zjednoczonych wyemitowała oficjalnie pierwszą monetę z serii „Żon Prezydenckich” 19 czerwca 2007. Moneta ta ma dwie formy: wersję lustrzaną (ang. „proof coinage”) o wartości 429,95  USD oraz wersję zwykła (ang. „uncirculated”), o wartości 410,95 USD. Mennica wybija także za każdym razem brązowy medal z tymi samymi co na złotej monecie wizerunkami, który nie jest środkiem płatniczym^[13]. W lutym 2009 amerykański magazyn numizmatyczny Coin World doniósł, iż jakaś część medali z Abigail Adams została wybita przy użyciu rewersu medalu z Louisą Adams z 2008^[14].

Dziesięciodolarówki z pierwszymi damami są emitowane według następującej chronologii:

Nr w serii	Imię i nazwisko	Data emisji	Wartość emisyjna	Awers	Rewers	Awers medalu	Rewers medalu	Czas urzędowania
1	Martha Washington	19 czerwca 2007[15]	$429.95					1789–1797
2	Abigail Adams	19 czerwca 2007[15]	$429.95					1797–1801
3	Wolność (Thomas Jefferson)	30 sierpnia 2007[16]	$429.95					1801–1809
4	Dolley Madison	19 listopada 2007[17]	$529.95					1809–1817
5	Elizabeth Monroe	28 lutego 2008[18]	$619.95*					1817–1825
6	Louisa Adams	29 maja 2008[19]	$619.95*					1825–1829
7	Wolność (Andrew Jackson)	28 sierpnia 2008[20]	$619.95*					1829–1837
8	Wolność (Martin Van Buren)	25 listopada 2008[21]	$549.95					1837–1841
9	Anna Harrison	5 marca 2009[22]	$629.00					1841
10	Letitia Tyler	2 lipca 2009[23]	–					1841–1842
10A	Julia Tyler	6 sierpnia 2009[24]	–					1844–1845
11	Sarah Polk	3 września 2009[25]	–					1845–1849
12	Margaret Taylor	3 grudnia 2009[26]	–					1849–1850
13	Abigail Fillmore	18 marca 2010[27]	–					1850–1853
14	Jane Pierce	3 czerwca 2010[28]	–					1853–1857
15	Wolność (James Buchanan)	2 września 2010[29]	–					1857–1861
16	Mary Todd Lincoln	2 grudnia 2010[30]	–					1861–1865
17	Eliza Johnson	maj 2011	–					1865–1869
18	Julia Grant	czerwiec 2011	–					1869–1877
19	Lucy Hayes	1 września 2011	–					1877–1881
20	Lucretia Garfield	1 grudnia 2011	–					1881
21	Alice Paul[31]	12 października 2012	–			–	–	– †
22	Frances Cleveland	15 listopada 2012	–			–	–	1886–1889
23	Caroline Harrison	6 grudnia 2012	–			–	–	1889–1893
24	Frances Cleveland	20 grudnia 2012	–			–	–	1893–1897
25	Ida McKinley	14 listopada 2013	–			–	–	1897–1901
26	Edith Roosevelt	21 listopada 2013	–			–	–	1901–1909
27	Helen Taft	2 grudnia 2013	–			–	–	1909–1913
28	Ellen Wilson	9 grudnia 2013	–			–	–	1913–1914
28A	Edith Wilson	16 grudnia 2013	–			–	–	1915–1921
29	Florence Harding	10 lipca 2014	–			–	–	1921–1923
30	Grace Coolidge	17 lipca 2014	–			–	–	1923–1929
31	Lou Hoover	14 sierpnia 2014	–			–	–	1929–1933
32	Eleanor Roosevelt	4 września 2014	–			–	–	1933–1945
33	Bess Truman	2015	–			–	–	1945–1953
34	Mamie Eisenhower	2015	–			–	–	1953–1961
35	Jacqueline Kennedy	2015	–			–	–	1961–1963
36	Lady Bird Johnson	2015	–			–	–	1963–1969
37	Pat Nixon	2016	–			–	–	1969–1974
38	Elizabeth Ford	2016	–			–	–	1974–1977
‡	Rosalynn Carter	‡						1977–1981
39	Nancy Reagan	2016	–			–	–	1981–1989
‡	Barbara Bush	‡						1989–1993
‡	Hillary Clinton	‡						1993–2001
‡	Laura Bush	‡						2001–2009
‡	Michelle Obama	‡						2009–2017
‡	Melania Trump	‡						2017–2021

* Ze względu na zmienność cen na rynku złota, Mennica Stanów Zjednoczonych obniżyła wartość monet do 549,95 $ 12 listopada 2008, tak by odpowiadała on aktualnej sytuacji na rynku.

† Żona Chester A. Arthur zmarła, zanim został on prezydentem. Podczas prezydentury nie było więc pierwszej damy. Ustawa reguluje, iż wybita zostanie moneta z podobizną Alice Paul, która urodziła się podczas tej kadencji^[31].

‡ Dla tej pierwszej damy nie zostały jeszcze spełnione kwalifikacje edycyjne.

Przypisy

Zobacz też

• Ćwierćdolarówki z 50 amerykańskimi stanami
• Ćwierćdolarówki Dystryktu Kolumbii i terytoriów zależnych