Druga Republika Czechosłowacka

Republika Czecho-Słowacka
Česko-Slovenská Republika
1938-1939
Flaga
Herb Czechosłowacji
FlagaHerb
Dewiza: (czes.) Pravda vítězí
(Prawda zwycięża)
Hymn:
Kde domov můj
Nad Tatrou sa blýska

(Gdzie dom mój i Nad Tatrami się błyska)
Położenie Czechosłowacji
Język urzędowy

czeski, słowacki

Stolica

Praga

Ustrój polityczny

republika

Głowa państwa

prezydent (ostatni) Emil Hácha

Szef rządu

premier (ostatni) Rudolf Beran

Powierzchnia
 • całkowita


99 348 km²

Waluta

korona czechosłowacka (K, CSK)

Przekształcenie z Czechosłowacji

1 października 1938

Rozpad i częściowa aneksja

przez III Rzeszę
16 marca 1939

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC+2 – lato

Mapa Czechosłowacji
Mapa Czecho-Słowacji 1939
(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-F051623-0206 / CC-BY-SA 3.0
Prezydent Czecho-Słowacji Emil Hácha w Berlinie 15 marca 1939ultimatum Hitlera – koniec Czecho-Słowacji

Republika Czecho-Słowacka, Czecho-Słowacja (cz. i słow. Česko-Slovenská Republika, Česko-Slovensko) – państwo powstałe po zajęciu Kraju Sudetów przez III Rzeszę i przekształceniu konstytucyjnym I Republiki Czechosłowackiej 1 października 1938 w państwo federacyjne zwane drugą republiką, złożone z Czech, Słowacji i Ukrainy Karpackiej. Zostało zlikwidowane 16 marca 1939, po utworzeniu Republiki Słowackiej (14 marca) i aneksji pozostałej części przez III Rzeszę niemiecką jako Protektorat Czech i Moraw.

Historia

30 września 1938 układ monachijski przyznał Niemcom Kraj Sudetów, zamieszkany przez etniczną większość niemiecką (Niemcy sudeccy). Wobec nierozstrzygnięcia w układzie monachijskim roszczeń Polski do Czechosłowacji na zasadzie parytetu, 1 października 1938 Czechosłowacja przyjęła wystosowane 30 września ultimatum Polski, wyrażając zgodę na zajęcie Śląska Zaolziańskiego, zamieszkanego przez etniczną większość polską. W listopadzie Węgrzy na mocy pierwszego arbitrażu wiedeńskiego zajęli południową Słowację i południową Ruś Zakarpacką z Użhorodem i Mukaczewem, zamieszkane przez etniczną większość węgierską.

W konsekwencji układu monachijskiego i załamania się dotychczasowego systemu sojuszy Czechosłowacji opartych o Francję, wobec rezygnacji Francji i ZSRR z obrony integralności terytorialnej sojusznika, do dymisji podał się dotychczasowy prezydent Edvard Beneš (nastawiony proradziecko i profrancusko). Zastąpił go Emil Hácha, do tej pory apolityczny prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego Czechosłowacji, nastawiony na prowadzenie polityki proniemieckiej na zasadzie appeasementu. Po utracie fortyfikacji w Kraju Sudetów kraj był faktycznie bezbronny wobec III Rzeszy, pomimo posiadania znacznych zasobów sprzętu wojskowego i fabryk przemysłu zbrojeniowego. Próba odsprzedaży części tego sprzętu Polsce i krajom bałkańskim została zablokowana przez III Rzeszę. Nowy czeski rząd, na czele którego stanął premier Rudolf Beran, zaczął kopiować model włoskiego faszyzmu, tworząc Partię Jedności Narodowej (Strana národní jednoty) i wprowadzając cenzurę. Działalność Komunistycznej Partii Czechosłowacji i Kominternu w Czechosłowacji została zakazana. Rząd Drugiej Republiki jeszcze przed rozpoczęciem niemieckiej okupacji ograniczył prawa części obywateli wprowadzając antysemickie ustawy rasowe, a dekretem z 2 marca 1939 roku stworzył także obozy dla Romów w Letach i Hodoninie[1].

Niemcy zaczęli wspierać separatystów słowackich. W Bratysławie nastąpiły walki i wojska czeskie próbowały zaprowadzić porządek[2]. 14 marca 1939 powołany po październiku 1938 parlament słowacki ogłosił w Bratysławie akt niepodległości i utworzenie Republiki Słowackiej. Nastąpiło to za zachętą Niemiec i pod groźbą zgody Niemiec na aneksję Słowacji przez Węgry (których częścią terytorium Słowacji było do traktatu w Trianon, 1920). Nowe słowackie państwo zostało uznane przez większość państw europejskich, jednak stało się satelitą III Rzeszy. Tego samego dnia już wojska niemieckie rozpoczęły wkraczanie na terytorium Czech i Moraw, rozpoczynając ich okupację, praktycznie bez oporu z wyjątkiem potyczki w koszarach Czajanka. 16 marca 1939 III Rzesza utworzyła za wymuszoną przez Hitlera zgodą prezydenta Republiki Czecho-Słowackiej Emila Hachy (podczas jego uprzedniej wizyty w Berlinie)[3] z Czech Protektorat Czech i Moraw, anektowany przez Rzeszę. Zachowany został dotychczasowy ustrój wewnętrzny państwa przy likwidacji armii czeskiej i przejęciu jej uzbrojenia przez Niemcy. Protektorem z ramienia Rzeszy został Konstantin von Neurath. Zasoby armii czeskiej i potencjał czeskiego przemysłu zbrojeniowego zostały przejęte przez III Rzeszę, a w maju 1939 depozyt złota Banku Czechosłowacji znajdujący się w bankach Wielkiej Brytanii został na żądanie rządu Protektoratu przekazany do Pragi, gdzie został następnie przejęty przez III Rzeszę. Część żołnierzy armii Czecho-Słowacji, głównie lotników, uciekła z kraju przez Polskę do Francji, biorąc udział następnie w II wojnie światowej, część uciekinierów pozostała w Polsce tworząc Legion Czechów i Słowaków.

Słowacja została z kolei zmuszona do zawarcia układu podporządkowującego politykę zagraniczną III Rzeszy i dopuściła do wprowadzenia Wehrmachtu na swoje terytorium (pas doliny Wagu). We wrześniu 1939 uczestniczyła w kampanii wrześniowej po stronie III Rzeszy przeciwko Polsce (atak słowacki na Polskę).

Zobacz też

Przypisy

  1. Chlew zamiast pomnika zamordowanych czeskich Romów.
  2. Bogusław Wołoszański Tajna wojna Stalina, wyd. 1999, s. 107–111.
  3. Hitler zagroził w razie odmowy wydania rozkazu niestawiania oporu przez armię – bombardowaniem Pragi przez Luftwaffe.

Media użyte na tej stronie

Czechoslovak Republic (1939).svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
The Czechoslovak Republic in 1939.
Malaalenase.jpg
„Small, but our own“ - contemporary map of the Czecho-Slovak Republic (1938-1939)
Druhá Československá republika 1938.png
Autor: Aktron, Licencja: CC BY-SA 3.0
Czechoslovak republic in the end of 1938 after territorial losses caused by Munich agreement and other agreements with neighboring countries.

Boundaries

  • Dark red - no changes during 1938
  • Red - boundaries changed by territorial losses, former Czechoslovak borders
  • Dark pink - New borders of Czecho-Slovakia
  • Black - Boundaries of other countries

Territory

  • White - Territory of Czechoslovakia after Munich and other agreements
  • Light pink - Territorial losses of Czechoslovakia during October and November 1938
  • Light purple - Germany
  • Pale green - Hungary
  • Dark orange - Poland
  • Pale blue - Romania

Towns and cities

  • Star - Regional capitals
  • Diamond - other selected cities