Działdowo

Działdowo
miasto i gmina
Ilustracja
Działdowo z lotu ptaka
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

działdowski

Prawa miejskie

14 sierpnia 1344

Burmistrz

Grzegorz Mrowiński[1]

Powierzchnia

11,47 km²

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


21 370[2][3]
1863,1 os./km²

Strefa numeracyjna

23

Kod pocztowy

13-200

Tablice rejestracyjne

NDZ

Położenie na mapie powiatu działdowskiego
Mapa konturowa powiatu działdowskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Działdowo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Działdowo”
Ziemia53°14′10″N 20°10′40″E/53,236111 20,177778
TERC (TERYT)

2803011

SIMC

0930609

Hasło promocyjne: Chcesz poznać Mazury? Zacznij od Działdowa!
Urząd miejski
ul. Zamkowa 12
13-200 Działdowo
Strona internetowa
BIP

Działdowo (niem. Soldau, prus. Saldawa) – miasto w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim. Położone jest na Wzniesieniach Mławskich, nad rzeką Działdówką (nazwa odcinka Wkry); w pobliżu przebiega droga ekspresowa S7 . Działdowo leży na Mazurach[4], w południowej części historycznych Prus Górnych[5], na obszarze dawnej ziemi Sasinów[6]. Jest największym miastem powiatu działdowskiego, 11. w województwie i 213. w Polsce.

Jedyne miasto na Mazurach, które leżało w granicach II Rzeczypospolitej.

Według danych z 1 stycznia 2018 Działdowo liczyło 21 370 mieszkańców[2].

Historia

Początki miasta

Działdowo zostało założone na początku XIV wieku. Lokacja nastąpiła na ziemi sasińskiej, którą bez powodzenia próbowali sobie podporządkować książęta polscy, a ostatecznie podbił zakon krzyżacki[7]; wykopaliska z 1983 roku wskazywały na osadnictwo pruskie na tym terenie już w XI i XII wieku[8]. Stopniowo Krzyżacy kolonizowali zdobyte ziemie, w 1326 roku lokując pobliskie Dąbrówno. Budowę zamku działdowskiego rozpoczęto w 1340 roku na sztucznym wzniesieniu. Niedaleko przyszłego zamku znajdowały się dwie osady rybackie: Soldov oraz Rybaki, a na potrzeby rozbudowy budowli ustanowiono kolejną, zwaną Wolą. W 1344 osadzie Soldov zostały nadane prawa miejskie oraz nazwa Soldav, a pięć lat później dokumentem lokacyjnym powiększono obszar miasta[7]. Etymologia nazwy miasta nie została wyjaśniona[8].

Królestwo Polskie oraz Prusy

Zamek na rys. z XIX w.

Położenie przygraniczne oraz przyczyny polityczne stały się powodem do zaciekłych walk między państwami. W 1410 roku król Polski Władysław II Jagiełło na krótko zdobył Działdowo, miasto było również nękane przez wojska polskie w 1414 i 1422 roku. Od 1466 po wojnie trzynastoletniej miasto było związane z Królestwem Polskim zależnością lenną, od 1525 stanowiąc część lennych Prus Książęcych. Ukształtował się samorząd miejski z burmistrzem i radą miejską, a wskutek reformy administracyjnej Działdowo otrzymało status starostwa. W 1656 miasto zostało spustoszone przez Tatarów.

W 1752 roku utraciło tytuł siedziby starostwa, już w ramach Królestwa Prus, na rzecz Nidzicy. W 1806 zostało zajęte przez wojsko francuskie, które wycofując się poważnie je zniszczyło[9]. W 1871 jako część Królestwa Prus miasto weszło w skład zjednoczonej II Rzeszy Niemieckiej[10].

II Rzeczpospolita

Gdy w 1918 roku Niemcy przegrały I wojnę światową, 28 czerwca 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego Działdowo, jako jedyne miasto na Mazurach, wraz z okolicznymi wioskami przyznano odrodzonej Polsce bez przeprowadzania plebiscytu. 17 stycznia 1920 roku polskie oddziały wojskowe wkroczyły do miasta, a następnego dnia uroczyście włączono je do Rzeczypospolitej. Został utworzony odrębny powiat działdowski liczący 491,77 km², który stał się częścią województwa pomorskiego. Komisarycznym burmistrzem miasta został Georg Boenheim. Władze miejskie podczas wojny polsko–bolszewickiej ewakuowały się do Tucholi. 12 sierpnia 1920 wieczorem rozpoczęły się walki o miasto, bronione przez Grupę „Działdowo” przed frontalnym atakiem 100 i 101 pułku strzelców 34 Brygady Strzelców 12 Dywizji Strzelców Armii Czerwonej. Wobec obejścia polskiej obrony przez bolszewicki 102 pułk piechoty przez terytorium Niemiec począwszy od wsi Purgałki oraz przełamania polskiej obrony na rzece, 13 sierpnia wieczorem (ok. 19.30) wojska polskie opuściły miasto. Wkraczających czerwonoarmistów wśród entuzjazmu niemieckich mieszkańców powitał niemiecki wiceburmistrz, wyrażając swoją radość z wyzwolenia "spod nieznośnego terroru ostatnich miesięcy"[11]. Wojska bolszewickiej Rosji okupowały miasto do 18 sierpnia 1920 roku, a 23 sierpnia do miasta powróciły polskie władze. W 1938 roku powiat działdowski został włączony do województwa warszawskiego[12].

W okresie międzywojennym Działdowo było siedzibą Inspektoratu Straży Celnej „Działdowo” i komisariatu Straży Celnej „Działdowo”, ulokowana była tu też placówka Straży Celnej „Działdowo”[13]. Po reorganizacji Straży Celnej stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej[14].

Okupacja wojenna

(c) Bundesarchiv, Bild 137-070980 / CC-BY-SA 3.0
Volksdeutsche z Litwy przesiedlani podczas wojny przez niemiecką organizację VoMi do Działdowa

2 września 1939 roku Działdowo znalazło się pod okupacją wojsk hitlerowskich. Działalność rozpoczął aparat represji reprezentowany przez Einsatzgruppen i Selbstschutz. Miasto włączono do powiatu nidzickiego w ramach prowincji Prusy Wschodnie, przywracając mu nazwę Soldau. W latach 1939–1945 istniał niemiecki obóz koncentracyjny KL Soldau, w którym zamordowano około 3 tysięcy więźniów, między innymi arcybiskupa płockiego Antoniego Juliana Nowowiejskiego i biskupa Leona Wetmańskiego[15].

18 stycznia 1945 roku wojska radzieckie z 2 Armii Uderzeniowej oraz 5 Armii Pancernej wyzwoliły Działdowo oswobadzając m.in. obóz koncentracyjny[16]. Zaraz potem rozpoczęło się organizowanie aparatu represji pod nadzorem NKWD, które terroryzowało mieszkańców. W marcu 1945 sowieccy żołnierze wtargnęli do jednego z domów i po pijanemu zamordowali 19 osób[17][18]. Odnotowano przypadki rozstrzelań i gwałtów, działał Obóz Nakazowo Rozdzielczy w którym więziono żołnierzy Armii Krajowej i osoby z Deutsche Volksliste. Wojska sowieckie opuściły miasto w październiku 1945 roku[19].

PRL i III Rzeczpospolita

(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Pomnik upamiętniający króla Władysława Jagiełłę z 1994

W lutym 1945 roku zorganizowane zostały nowe władze miasta pod nazwą Miejskiej Rady Narodowej, której przewodniczącym został Franciszek Weselik. W 1950 roku zlikwidowane zostało stanowisko burmistrza, zastąpione kolegialnym prezydium rady, a sam powiat działdowski został podporządkowany województwu olsztyńskiemu. W 1954 zorganizowane zostały pierwsze powszechne wybory do rad narodowych. W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej zlikwidowany został powiat działdowski, a powstała gmina Działdowo weszła w skład województwa ciechanowskiego[20].

Po transformacji ustrojowej przeprowadzono w maju 1990 roku nowe wybory do rad narodowych, usuwając działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; w tym samym roku zlikwidowano rady narodowe, a ustanowiony został sejmik samorządowy. Przywrócono urząd burmistrza, który objął Ryszard Duda. W 1991 roku dokonano rozdziału gminy miejskiej i gminy wiejskiej Działdowa. W 1999 roku Działdowo na mocy administracyjnej reformy stało się miastem powiatowym w ramach województwa warmińsko-mazurskiego[21].

Powierzchnia i ludność

Przedmieścia Działdowa

Działdowo ma powierzchnię 11,13 km² (2007), z czego 53% stanowią użytki rolne, a 6% – użytki leśne[22]. Miasto liczy 21 592 mieszkańców (2012), z czego 10 432 stanową mężczyźni, a 11 160 – kobiety[23].

Liczba mieszkańców Działdowa w przekroju historycznym[24][23]:

Miasto liczyło 21 619 mieszkańców (31 marca 2011)[25].

  • Piramida wieku mieszkańców Działdowa w 2014 roku[26].

Piramida wieku Dzialdowo.png

Samorząd

(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Ratusz zbudowany w 1796 roku, odbudowany w 1922

Mieszkańcy Gminy Miasta Działdowa wybierają 21 radnych, spośród których wybierany jest przewodniczący, wyznaczający dwoje wiceprzewodniczących. Przewodniczącym Rady Miasta Działdowa jest Romuald Remiszewski (1 stycznia 2015)[27]. Zarząd nad miastem obejmuje burmistrz, którym na stan z 2020 roku jest Grzegorz Mrowiński, wybrany w 2018 roku w wyborach samorządowych.

Miasto należy do trzech stowarzyszeń gmin: Związku Miast Polskich, Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich oraz Ekologicznego Związku Gmin „Działdowszczyzna”[28].

Gospodarka i infrastruktura

Działdowo jest ośrodkiem przemysłowym oraz handlowo-usługowym. W tym mieście ukształtowane są między innymi przemysły szklarski (reprezentowany przez zakład Heinz Glas GmbH i Dekorglass Działdowo S.A. ), meblarski, spożywczy (Mlekovita) i budowlany; działają też zakłady obuwnicze. Aktywną działalność podejmują spółki handlowo-usługowe. Lokalną przedsiębiorczość wspiera założona w 1997 roku Działdowska Agencja Rozwoju[29].

U początków swego istnienia Działdowo było głównie ośrodkiem rzemieślniczym. Ożywienie rozwoju miasta nastąpiło w XIX wieku; w latach 1861–1862 wybrukowano szosę do pobliskich Lidzbarka i Dąbrówna, w latach 1878–1888 zbudowano kilka połączeń kolejowych prowadzących przez miasto, otwarto też dworzec kolejowy. W latach 1910–1912 miasto zbudowało kanalizację oraz wodociągi, w 1937 roku natomiast podłączono je do sieci elektrycznej. Dynamiczny rozwój Działdowo przeżyło w II połowie XX wieku: w 1973 roku otrzymało gaz ziemny, rok później – szpital, w 1976 roku – nowy dworzec kolejowy (odnowiony w 2012 roku). W latach 80. XX wieku Działdowo zyskało dostęp do automatycznego połączenia telefonicznego oraz zelektryfikowanej linii kolejowej[30].

Transport

Dworzec kolejowy

Komunikacja miejska

Działdowska Komunikacja Miejska (uruchomiona 16 lipca 2018[31]) obejmowała 4 linie obsługujące teren miasta Działdowo oraz miejscowości Malinowo i Księży Dwór. Osoby posiadające "Kartę Działdowianina" są upoważnione do darmowych przejazdów komunikacją miejską.

Transport drogowy

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie: nr 542, 544 i 545.

Transport kolejowy

Przez miasto przebiegają zelektryfikowane linie kolejowe: Warszawa-Gdynia oraz Działdowo-Olsztyn. W mieście znajduje się jedna stacja kolejowa. Działdowo posiada bezpośrednie połączenia kolejowe do takich miast jak: Gdańsk, Gdynia, Iława, Katowice, Kielce, Kraków, Łódź, Olsztyn, Radom, Warszawa i Wrocław.

Z Działdowa odgałęzia się również nieużytkowana linia niezelektryfikowana prowadząca przez Lidzbark, Brodnicę, dalej do Jabłonowa Pomorskiego i Grudziądza.

Architektura

Architektura miejska zawiera liczne zabytki, między innymi kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z XIV wieku, kościół pw. św. Wojciecha z 1896 roku, gotycki zamek z XIV wieku, XVII-wieczny ratusz, budynek dawnej synagogi, wieżę ciśnień, budynek szkoły medycznej przy ulicy Wolności oraz ukształtowany na przełomie XVIII i XIX wieku rynek z zabudową koło ratusza. Przy ulicy Władysława Jagiełły znajduje się również kompleks zabytkowych kamienic.

Zbudowane w 1886 koszary, pełniące w czasie II wojny światowej funkcję obozu przejściowego, po 1989 znalazły się w rękach Caritasu, który rozpoczął remont, jednak go nie dokończył i zwrócił zrujnowany kompleks miastu[32].

W Działdowie znajduje się kilkanaście pomników i miejsc pamięci, między innymi przy ulicy Męczenników, przy ulicy Grunwaldzkiej, w lesie w Komornikach, na cmentarzu parafialnym, przy ulicy Nidzickiej oraz Jagiełły[33].

  • Wybrane zabytki i kamienice:
  • Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

  • Zamek
    (c) Sławek Zawadzki, CC BY-SA 3.0

    Zamek

  • Sąd Rejonowy
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Sąd Rejonowy

  • Kamienica przy ul. Waryńskiego 2
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Kamienica przy ul. Waryńskiego 2

  • Kamienica przy ul. Jagiełły 11
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Kamienica przy ul. Jagiełły 11

  • Budynek przy ul. Jagiełły 28
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Budynek przy ul. Jagiełły 28

  • Willa przy ul. Jagiełły 42
    (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0

    Willa przy ul. Jagiełły 42

Kultura

Dawny szpital, zespół szkół medycznych, ob. Miejski Dom Kultury

W Działdowie działa lokalny Miejski Dom Kultury, w ramach którego organizowane są wydarzenia kulturalne; tam też znajdują się kino i teatr. Działalność prasową prowadzi lokalna „Gazeta Działdowska”, będąca filią „Gazety Olsztyńskiej”, a także „Tygodnik Działdowski”.

W 2013 r. w historycznym Ratuszu miejskim w Działdowie powstało Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego[34]. Muzeum obok tradycyjnej ekspozycji muzealiów oferuje edukację za pośrednictwem animacji i obrazów zrealizowanych w technice 3D. Wszystkie materiały prezentowane są w trzech wersjach językowych (polskiej, angielskiej i niemieckiej). W 2014 r. działdowskie muzeum zostało laureatem ogólnopolskiego plebiscytu i zostało wybrane jednym z siedmiu cudów Polski w 2014 r. miesięcznika National Geographic Traveler. W 2015 r. Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego przyznał działdowskiej placówce Laur „Najlepszym z Najlepszych” w kategorii turystyka[35]. W 2019 r. muzeum zostało rozszerzone tematycznie i zmieniło nazwę na Muzeum Pogranicza w Działdowie, zyskując jednocześnie dodatkową powierzchnię wystawienniczą w działdowskim zamku[36].

Parki

W mieście są dwa parki miejskie. Pierwszy z nich imienia Honorowych Dawców Krwi znajduje się na rogu ulic Wolności oraz Sportowej. W tym parku w 1987 roku ustanowiono pomnik przyrody w postaci dębu szypułkowego o obwodzie w chwili powołania 397 cm[37]. Drugi z parków, umiejscowiony jest wzdłuż ulicy Męczenników, otrzymał imię Jana Pawła II. W 2011 roku poddany został rewitalizacji, w wyniku czego powstało oczko wodne. Na jego terenie znajduje się także plac zabaw oraz tor do jazdy na wrotkach lub deskorolce[38].

Szlaki turystyczne przechodzące przez miasto

szlak turystyczny czerwony Szlak Grunwaldzki – Olsztyn, Gietrzwałd, Zawady Małe, Stare Jabłonki, Ostróda, Pietrzwałd, Wysoka Wieś, Lubawa, Sampława, Bratian, Nowe Miasto Lubawskie, Boleszyn, Lidzbark, Działdowo, Nidzica, Łyna, Dąbrówno, Grunwald, Olsztynek, Dorotowo, Olsztyn.

Sport i rekreacja

W Działdowie znajduje się rozwinięta baza sportowa. Miasto ma siedem boisk wielofunkcyjnych wybudowanych w ramach programu Orlik 2012[39]. Na terenie Działdowa funkcjonują następujące kluby sportowe: Klub Sportowy „Dekorglass”, którego zawodnicy występują w Superlidze Tenisa Stołowego, oraz regularnie w Tenisowej Lidze Mistrzów, piłkarski MKS Działdowo, biorący udział w rozgrywkach okręgowej polskiej lidze w piłce nożnej, młodzieżowy piłkarski DKS Wkra Działdowo, siatkarski SPS Działdowo oraz Działdowski Klub Teakwondo. Działają również Uczniowskie Kluby Sportowe specjalizujące się w lekkoatletyce, koszykówce, siatkówce, piłce ręcznej, base- i softballu. Koordynacją imprez sportowych w Działdowie zajmuje się Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji.

Oświata

(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Budynek Szkoły Podstawowej nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły w Działdowie

Dzieci oraz młodzież w Działdowie pobierają naukę w licznych placówkach edukacyjnych. Należą do nich:

Uczniowie podejmują aktywną działalność między innymi w kołach Caritas i Polskiego Czerwonego Krzyża, a także organizują imprezy ekologiczne[40].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół św. Wojciecha

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą[41]:

Miasta i powiaty partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe 2014. Państwowa Komisja Wyborcza, 2014-12-01. [dostęp 2014-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (pol.).
  2. ↑ a b Działdowo w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
  4. ↑ Słownik historii Polski, red. nacz. Tadeusz Łepkowski. Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, wyd. VI, s. 247.
  5. ↑ Andrzej Groth: Handel morski Elbląga w latach 1585–1700, w: „Zeszyty Naukowe. Rozprawy i monografie”, nr 108. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1988, s. 25. ISBN 83-7017-264-4
  6. ↑ Stanisław Kujot: Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej? (z mapą), cz. II: Wiek kościołów parafialnych w dyecezyi chełmińskiej na prawej stronie Wisły, w: „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. XI. Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1914, s. 40.
  7. ↑ a b Mogilnicki 2008 ↓, s. 4–9.
  8. ↑ a b Historia miasta. Towarzystwo Miłośników Ziemi Działdowskiej. [dostęp 2013-05-02].
  9. ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 73
  10. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 22–24.
  11. ↑ Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 97-105
  12. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 24.
  13. ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 228.
  14. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 14. ISBN 83-87424-77-3.
  15. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 25.
  16. ↑ „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 150.
  17. ↑ Dariusz Kaliński, Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski?, Znak, 2017, s.56, ISBN 978-83-240-4194-7
  18. ↑ Witold Gieszczyński, Armia Sowiecka na Warmii i Mazurach w latach 1945-1948: szkic do monografii, s.71
  19. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 26.
  20. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 33–38.
  21. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 40–43.
  22. ↑ Miasto Gmina Działdowo. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  23. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14].
  24. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 44.
  25. ↑ Ludność w gminach. Stan w dniu 31 marca 2011 r. – wyniki spisu ludności i mieszkań 2011 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2012-07-26. [dostęp 2012-12-14].
  26. ↑ Działdowo w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  27. ↑ Skład Rady Miasta Działdowo VII kadencji – lata 2014–2018. bip.dzialdowo.eu. [dostęp 2015-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-20)].
  28. ↑ Stowarzyszenia i związki międzygminne. bip.dzialdowo.eu. [dostęp 2013-05-01].
  29. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 96–97.
  30. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 13–23, 93–94.
  31. ↑ Działdowska Komunikacja Miejska, Działdowo.pl [dostęp 2019-01-04] (pol.).
  32. ↑ Koszary w tragicznym stanie. Czy czeka je rozbiórka?
  33. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 84–92.
  34. ↑ Sylwia Gorlicka: Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego w Działdowie – o rycerzach-zakonnikach nowocześnie i bez stereotypów. Histmag.org, 2013-08-18. [dostęp 2013-09-03].
  35. ↑ Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego.
  36. ↑ Dzieje Ratusza Miejskiego | Muzeum Pogranicza w Działdowie, www.muzeum.dzialdowo.pl [dostęp 2020-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-11-01].
  37. ↑ Wykaz pomników przyrody w województwie warmińsko-mazurskim, RDOŚ Olsztyn, styczeń 2010. [dostęp 2012-07-20].
  38. ↑ Program funkcjonalno-użytkowy „Rewitalizacja Parku im. Jana Pawła II w Działdowie”. bip.dzialdowo.eu. [dostęp 2013-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-16)].
  39. ↑ Działdowo posiada już 7 boisk wielofunkcyjnych!. moje-dzialdowo.pl, 2011-10-29. [dostęp 2013-05-01].
  40. ↑ Oświata, kultura i sport. Starostwo Powiatowe w Działdowie. [dostęp 2013-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-17)].
  41. ↑ Mogilnicki 2008 ↓, s. 80–84.
  42. ↑ Kościół Chrystusowy w Działdowie, Społeczność Chrześcijańska, chrystusowidzialdowo.pl [dostęp 2017-09-27].
  43. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
  44. ↑ Wystawa w Bad Hersfeld. Starostwo Powiatowe w Działdowie. [dostęp 2013-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-02)].
  45. ↑ Prezydent RP odznaczył mera Truskawca Złotym Krzyżem Zasługi.

Bibliografia

  • Zbigniew Mogilnicki: 660 lat Działdowa. Cztery lata po urodzinach miasta. Działdowo: Burmistrz Miasta Działdowo, 2008. ISBN 83-917066-8-0.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Powiat działdowski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb gminy

Powiat działdowski (1920–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1920–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Bundesarchiv Bild 137-070980, Soldau, Umsiedlung Litauendeutscher.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 137-070980 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Soldau, Umsiedlung Litauendeutscher

Deutsches Ausland-Institut: Soldau Umsiedlung der Litauendeutschen: Gruppe von Umsiedlern mit Gepäck.

Propagandakompanien: Prop.-Kp. 621 Rücksiedlung der Litauendeutschen Von den Lagern an den Übergangsstellen dicht hinter der Grenze werden die Rücksiedler weiter in die Auffanglager gebracht, von wo die Weiterleitung an Arbeitsplätze der beruflichen Eignung

[Ostpreußen, Soldau.- Litauendeutsche Umsiedler mit ihrem Gepäck.]
Działdowo - sąd rejonowy.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Sąd rejonowy
Soldau 1881.jpg
Działdowo Castle
Działdowo - pomnik 650 lecia nadania praw miejskich.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Pomnik postawiony w rocznice 650 lecia nadania praw miejskich
Piramida wieku Dzialdowo.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Działdowa, 2014
Działdowo - Budynek przy ul. Jagiełły 11.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Budynek przy ul. Jagiełły 11
Działdowo - budynek na ul. Waryńskiego 2.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Budynek na ul. Waryńskiego 2
Działdowo County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Działdowo County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.46 N
  • S: 53.11 N
  • W: 19.67 E
  • E: 20.43 E
Dworzec Działdowo.JPG
Autor: Smokzjamy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dworzec Działdowo, 2013
POL Działdowo flag.svg
Flaga miasta Działdowo, woj. warmińsko-mazurskie
Działdowo - Budynek przy ul. Jagiełły 28.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Budynek przy ul. Jagiełły 28
Działdowo - gimnazjum nr 1.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Gimnazjum nr 1
Działdowo - ratusz.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo - Ratusz zbudowany w 1796 roku, odbudowany w 1922
Działdowo - kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo, pl. Biedrawy - dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (XIV, 1796, 1927-1930)
Działdowo - willa przy ul. Jagiełły 42 (03).jpg
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Działdowo, ul. Jagiełły 42 - willa, kon. XIX w
Dzialdowo, Poland - panoramio (6).jpg
(c) Sławek Zawadzki, CC BY-SA 3.0
Dzialdowo, Poland
Dzialdowo1.jpg
Autor: Adam_Nowakowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rynek w Działdowie - widok z lotu ptaka
Działdowo.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Działdowo - szpital, ob. zespół szkoł medycznych.jpg
Autor: Ryszard Makszyński, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Działdowo, szpital, zespół szkoł medycznych, ob. Miejski Dom Kultury