Edward Wasilewski
 podporucznik | |
| Data i miejsce urodzenia | 15 stycznia 1923 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 22 sierpnia 1968 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939-1945 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie |
| Późniejsza praca | współpracownik MBP |
| Odznaczenia | |
 _3r_BAR.svg){kind=small} _BAR.svg){kind=small} | |
Edward Wasilewski ps. Wichura (ur. 15 stycznia 1923[1] w Stanisławowie, zm. 22 sierpnia 1968 w Warszawie) – członek Korpusu Obrońców Polski, Szarych Szeregów i AK[2]. Po zakończeniu II wojny światowej działacz podziemia antykomunistycznego, później współpracownik MBP i SB[3].
Młodość i okupacja
Edward Wasilewski urodził się w Stanisławowie w powiecie Mińsk Mazowiecki. Przed wybuchem wojny był harcerzem. Zaangażował się w działalność konspiracyjną pod koniec grudnia 1939 roku, dołączając do Korpusu Obrońców Polski, gdzie początkowo pełnił funkcję kolportera prasy podziemnej i łącznika. Latem 1940 roku rozpoczął działalność w Szarych Szeregach, organizując w swoim rodzinnym mieście pluton, który wszedł w skład Armii Krajowej[2][3].
W trakcie okupacji pracował jako pomocnik ślusarza. Jednocześnie brał udział w tajnych kompletach i zdał egzamin maturalny w Warszawie[2].
W 1942, wraz z utworzeniem Obwodu Mińsk Mazowiecki AK, dostał przydział do obwodowego Kedywu, w ramach którego działał do końca wojny. Początkowo służył pod dowództwem ppor. Tadeusza Wiśniewskiego „Konrada”, w 1943 roku dostał przydział do oddziału specjalnego "Poraja". W lutym 1944 roku w wyniku wsypy organizacyjnej dołączył do oddziału leśnego dowodzonego przez plut. pchor. Kazimierza Aniszewskiego "Dęboroga". Rola Wasilewskiego w oddziale jest sporna, według "Wichury" był on zastępcą dowódcy, jednakże po aresztowaniu "Dęboroga" jego następcą został kpr. pchor. Jerzy Migdalski "Vis", co zaprzeczało słowom Wasilewskiego[2].
Działalność antykomunistyczna
W okresie akcji "Burza" Wasilewski znalazł się wśród grupy żołnierzy AK rozbrojonych przez nadchodzące wojska sowieckie i wywieziony do obozu na Majdanku, skąd uciekł przed podjęciem dalszych działań przez NKWD. Po ucieczce wrócił do działalności w (formalnie rozwiązanym) Obwodzie Mińsk Mazowiecki AK[2][3]. W lutym 1945 "Wichura" otrzymał rozkaz zorganizowania własnego oddziału partyzanckiego od komendanta obwodu kpt. Walentego Sudy „Młota". W momencie szczytowym jednostka liczyła ok. 50-60 żołnierzy[2].
"Młot" w swoim rozkazie określił cel przyszłego oddziału "Wichury" mianem samoobrony[3]. W jego ramach jednostka dokonywała ataków na posterunki Milicji Obywatelskiej, grupę operacyjną MO i NKWD oraz na urząd gminy w Dębe Wielkie, a także likwidowała współpracowników UBP i NKWD[2].
Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie
W nocy z 20 na 21 maja 1945 roku "Wichura", wraz z Edwardem Świderskim "Wichrem", zdobył i rozbił obóz dla byłych członków AK w Rembertowie, gdzie wówczas przetrzymywano m.in. byłych członków obwodu Mińsk Mazowiecki. Grupa 44 żołnierzy wyzwoliła ok. 700[4] z 2000 więźniów z czego 200 zostało schwytanych w następującym pościgu[5]. Atak na obóz jest uznawany za najbardziej znaną akcję Wasilewskiego[2][3].
Amnestia, areszt i współpraca z PRL
Po akcji w Rembertowie oddział Wasilewskiego osiągał sukcesy, jednakże ze wzrastającą trudnością. Po miesiącach działalności "Wichura", wraz ze swoim oddziałem, zdecydował się skorzystać z ogłoszonej przez władze komunistyczne amnestii. 25 września 1945 miała miejsce koncentracja w Woli Rafałowskiej około tysiąc żołnierzy obwodu Mińsk Mazowiecki ujawniło się i złożyło broń przed przedstawicielami władzy. Obecni na zgromadzeniu byli: zwolniony z więzienia ppłk Jan Mazurkiewicz "Radosław", który kilka tygodni wcześniej[6] wystosował apel o złożenie broni skierowany do członków byłego AK, funkcjonariusz MBP Józef Czaplicki oraz pchor. Antoni Wąsowicz "Roch". Koncentracji i rozbrojeniu żołnierzy towarzyszyła msza święta odprawiona przez ks. Kazimierza Fertaka, kapelana „Szarych Szeregów”, AK i NSZ.[2]
Pomimo gwarancji ze strony władz kmunistycznych, warunki amnestii nie zostały dotrzymane, co doprowadziło do aresztowania Wasilewskiego 26 marca 1946 r. Zarzucano mu próby kontynuowania konspiracji[3]. Śledztwo było prowadzone pomimo braków dowodów, a śledczym nie udało się zmusić przesłuchiwanego do przyznania się do winy. Z aresztu został zwolniony po roku w wyniku amnestii w 1947 roku[2].
Przez następne trzy lata był wielokrotnie zwalniany z kolejnych miejsc pracy ze względu na przeszłość konspiracyjną. Odmówiono mu także przyjęcia na studia dziennikarskie na Akademii Nauk Politycznych. Znajdując się w trudnej sytuacji życiowej zgodził się na tajną współpracę z organami bezpieczeństwa we wrześniu 1950 roku w zamian za stanowisko w "Woli Ludu". W maju 1951 zaczął współpracę z Departamentem III MBP odpowiedzialnym za walkę z podziemiem. Używając reputację Wasilewskiego, MBP udało się aresztować wielu działaczy podziemia antykomunistycznego, w tym Kazimierza Kamieńskiego "Huzara"[2][3]. Za swoją działalność Wasilewski pobierał wynagrodzenie, a jego stanowisko korespondenta terenowego "Woli Ludu" służyło również działalności antypartyzanckiej.
Brał udział w operacji "Cezary", pełniąc rolę szefa łączności komendy Obszaru Centralnego, podległej fikcyjnej V Komendzie WiN[2][3].
Działalność "Wichury" była bardzo obszerna, wg. IPN "Lista jego „zasług” w służbie MBP jest bardzo długa (teczka pracy – to kilka potężnych tomów donosów).[3]"
W kwietniu 1960 roku został wyłączony z sieci agenturalnej z powodu "nieprzydatności do dalszej pracy operacyjnej.[2][3]"
Pomimo umowy z władzami komunistycznymi nigdy nie prowadził samodzielnej działalności dziennikarskiej. W późniejszych latach pracy pracował w prasie kobiecej – pod pseudonimem "Ewa" udzielał czytelniczkom rad życiowych[2].
Śmierć
W latach powojennych stan Edwarda Wasilewskiego, zarówno psychiczny jak i fizyczny, stopniowo się pogarszał. Trudności w znalezieniu pracy po zwolnieniu z aresztu w 1947 roku doprowadziły byłego partyzanta do depresji. Pomimo rzekomego "utożsamiania się z mocodawcami" popadł w alkoholizm. W ostatnich latach swojego życia zmagał się z gruźlicą[2][3].
"Wichura" zginął wypadając przez okno na bruk w pierwszym dniu inwazji wojsk paktu warszawskiego na Czechosłowację. Dokładne przyczyny śmierci Wasilewskiego nie są znane[2][3].
Pseudonimy
W trakcie działalności konspiracyjnej oraz antypartyzanckiej Edward Wasilewski używał wielu pseudonimów. Najbardziej znanym jest "Wichura". Inne pseudonimy, których używał to m.in.: "Huragan", "Ramzes", "Wierny", "Pewny", "Znak", "M" i "A".
Przypisy
- ↑ Powstańcze Biogramy - Edward Wasilewski, www.1944.pl [dostęp 2022-07-23] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Bohater i antybohater: Edward Wasilewski „Wichura”.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Edward Wasilewski „Wichura”, Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie [dostęp 2022-07-23] (pol.).
- ↑ W zależności od źródła od 700 do 1000 osób.
- ↑ Kazimierz Krajewski, Akcje uwalniania więźniów z więzień, obozów oraz placówek UBP i NKWD 1944–1948.
- ↑ dokładnie: 8 września 1945
Media użyte na tej stronie
Baretka: Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – II RP (1942).
Naramiennik podporucznika Wojska Polskiego (1919-39).