Edwin Rozłubirski

Edwin Rozłubirski

Gustaw

gen. dyw. Edwin Rozłubirski
generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1926 Białystok lub Warszawa
Data i miejsce śmierci	12 maja 1999 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1942–1951, 1956–1971, 1981–1991
Siły zbrojne	Gwardia Ludowa Armia Ludowa Siły Zbrojne PRL Siły Zbrojne RP
Jednostki	1 Pułk Zmechanizowany Gabinet Ministra Obrony Narodowej 6 Dywizja Powietrznodesantowa Inspektorat Szkolenia MON Komitet Obrony Kraju
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: powstanie warszawskie
Odznaczenia

Fragment kenkarty Edwina Rozłubirskiego z okresu okupacji niemieckiej

Grób Edwina Rozłubirskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Edwin Gustaw Rozłubirski, ps. „Gustaw”^[1] (ur. 4 maja 1926^[2] w Białymstoku lub w Warszawie^[3], zm. 12 maja 1999 w Warszawie^[4]) – generał dywizji Sił Zbrojnych RP, podczas II wojny światowej żołnierz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, uczestnik powstania warszawskiego, pisarz oraz działacz społeczny. Członek Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację oraz w latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W latach 1989–1999 prezes Związku Polskich Spadochroniarzy, członek komunistycznych parti PPR i PZPR.

Życiorys

Urodził się w Białymstoku (według innych źródeł w Warszawie) jako syn Józefa i Marii z domu Szmidt^[5][6] w rodzinie żydowskiego pochodzenia^[7]. Wkrótce po urodzeniu wraz z rodzicami przeniósł się do Warszawy, gdzie w latach 1934–1941 ukończył szkołę powszechną i średnią szkołę zawodową. W 1939 wstąpił do Korpusu Kadetów Nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie.

Kariera wojskowa

II wojna światowa

We wrześniu 1939 wraz z kadetami wziął udział w obronie Lwowa. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną ukrywał się przed wywózką, a później pracował w stajni. Po ataku Niemiec na ZSRR przymusowo został wcielony do Baudienstu, z którego szybko zbiegł i powrócił do stolicy^[8]. Tam, w wieku 16 lat, nawiązał kontakt z podziemiem komunistycznym i wstąpił do Gwardii Ludowej^[9]. Od czerwca 1942 służył w oddziale na Kielecczyźnie, początkowo jako szeregowiec w pierwszym, obok oddziału Franciszka Zubrzyckiego, oddziale partyzanckim GL dowodzonym przez Augusta Langego^[10]. Potem awansowany na podoficera został dowódcą drużyny zwiadu. Uczestniczył w licznych walkach i potyczkach z Niemcami^[8].

Następnie otrzymał rozkaz stawienia się w Warszawie, gdzie został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy oddziałów zbrojnych Związku Walki Młodych dzielnicy Żoliborz w stopniu podporucznika^[11]. Uczestniczył w zamachu na lokal przy zbiegu ulic Kruczej i Nowogrodzkiej, w akcji na wartownię fabryki „Philipsa” przy ul. Karolkowej, wysadzeniu w powietrze nastawni kolejowej w rejonie Dworca Wschodniego. Jako zastępca dowódcy batalionu AL im. Czwartaków ds. liniowych walczył wspólnie z oddziałami Armii Krajowej w powstaniu warszawskim. Z oddziałami batalionu „Dzik” bronił barykad na rogu ul. Świętojerskiej i Freta, zbombardowanego kościoła św. Jacka i domów przy ul. Mostowej^[11]. Po upadku Starego Miasta przedarł się z oddziałem kanałami do Śródmieścia, gdzie walczył aż do upadku powstania. Za udział w walkach w Powstaniu Warszawskim otrzymał od Bora – Komorowskiego order Virtuti Militari^[12]. Potem opuścił miasto wraz z ludnością cywilną i jako porucznik dowodził grupą dywersyjną AL złożoną głównie z byłych „czwartaków”^[1].

Na początku 1945 wstąpił do regularnych jednostek Wojska Polskiego, w którego szeregach brał udział w walkach na froncie jako dowódca batalionu w 26. pułku piechoty wchodzącym w skład 9 Dywizji Piechoty^[8]. Wojnę zakończył w stopniu kapitana.

Okres powojenny

Od czerwca 1945 do października 1946 odbył kurs dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Został wyznaczony na dowódcę batalionu, a następnie (od 1947) na szefa sztabu 26 pułku piechoty w Sanoku. Później objął obowiązki zastępcy do spraw liniowych 28 pułku piechoty w Przemyślu. Jako oficer Grupy Operacyjnej „Wisła” brał udział w walkach z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii w Bieszczadach. W 1950 został zawieszony w czynnościach służbowych pod zarzutem udziału w spisku przeciwko władzom wojskowym i poddany przesłuchaniom przez Informację Wojskową. Powodem podejrzeń było także nadanie przez dowódcę AK Orderu Virtuti Militari podczas powstania warszawskiego. W 1951 przeniesiony został do rezerwy w stopniu majora z bardzo niekorzystną opinią. Podjął pracę jako kierowca ciężarówki.

Powrócił do zawodowej służby wojskowej po przemianach politycznych w październiku 1956^[8]. Nowy minister obrony narodowej, gen. Marian Spychalski, mianował go szefem swojego gabinetu. W latach 1957–1958 ukończył Wyższy Akademicki Kurs Ogólnowojskowy. Awansowany na pułkownika został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 Praskiego pułku zmechanizowanego, którym dowodził do 1961. W latach 1961–1963 był słuchaczem Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR w Moskwie. Był jednym z organizatorów polskich wojsk powietrznodesantowych. W latach 1963–1968 był dowódcą 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej. W 1965 awansowany został na stopień generała brygady. Nominację wręczył mu w Belwederze przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab.

Wniósł duży wkład w popularyzację i upowszechnianie chlubnych tradycji polskiego spadochroniarstwa. Był instruktorem spadochronowym wojsk powietrznodesantowych klasy mistrzowskiej, wykonał 738 skoków spadochronowych. W październiku 1966 podczas manewrów wojsk Układu Warszawskiego pod kryptonimem „Burza Październikowa” desantowała się cała dowodzona przez niego dywizja, co weszło na stałe do najbardziej znanych czynów polskich wojsk powietrznodesantowych^[13]. Wspierał i osobiście uczestniczył z kompanią honorową 6 PDPD w odsłonięciu pomnika Polskich Spadochroniarzy i Cichociemnych w Warszawie 19 września 1965^[14]. Przyczynił się również do godnej oprawy pogrzebu gen. Stanisława Sosabowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odwołany został z zajmowanego stanowiska w wyniku zatargu z Czesławem Domagałą, I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie, oraz za odmowę użycia wojska przeciwko demonstrującym studentom w marcu 1968^[8].

W kwietniu 1968 został zastępcą szefa Inspektoratu Szkolenia MON ds. Wojsk Desantowych. Po dojściu do władzy ekipy Edwarda Gierka, w grudniu 1970 został odwołany ze stanowiska. W kwietniu 1971 zwolniony do rezerwy. Na emeryturze poświęcił się działalności pisarskiej. Pracował jako konserwator centralnego ogrzewania, a następnie jako kierowca wozu dostawczego na koloniach dziecięcych^[15]. W okresie stanu wojennego ponownie został powołany do służby czynnej. Pełnił obowiązki komisarza wojskowego – pełnomocnika Komitetu Obrony Kraju w Głównym Komitecie Sportu i Turystyki. Następnie na wniosek gen. Czesława Kiszczaka został oddelegowany z MON do dyspozycji MSW, gdzie opracował m.in. koncepcję centralnego ośrodka szkolenia antyterrorystycznego, późniejszego „Gromu”. Przygotował także akcję odbicia z rąk terrorystów ambasady RP w Bernie. We wrześniu 1988 awansowany do stopnia generała dywizji. Nominację wręczył mu w Belwederze 11 października 1988 przewodniczący Rady Państwa, Zwierzchnik Sił Zbrojnych PRL gen. armii Wojciech Jaruzelski. Jesienią 1990 odszedł z MSW. W kwietniu 1991 zakończył zawodową służbę wojskową i przeszedł w stan spoczynku.

Działalność społeczna i polityczna

Podczas okupacji niemieckiej wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej^[1]. Od 1948 do 1990 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1964–1974 oraz 1985–1990 był członkiem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, natomiast w latach 1988–1990 zasiadał w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[16]. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego^[17]. Był również wiceprzewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika Bohaterów Powstania Warszawskiego, uroczyście odsłoniętego w Warszawie 1 sierpnia 1989. W 1971 został wybrany prezesem Zarządu Głównego Związku Kynologicznego w Polsce – funkcję tę pełnił aż do 1990. W sierpniu 1984 wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego. 11 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70. rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski. W latach 1989–1999 był prezesem Związku Polskich Spadochroniarzy. Po 1990 działał w prezydium Zarządu Głównego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Skutecznie wspierał starania o nadanie 6. Brygadzie Desantowo-Szturmowej imienia gen. Stanisława Sosabowskiego. Zaangażował się w odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej na cmentarzu Alt Friedhof w Niemczech.

W wyborach parlamentarnych w 1993 był kandydatem do Senatu z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej w okręgu warszawskim. Zdobył ostatecznie 198 306 głosów, zajmując 5. miejsce i nie uzyskując jednak mandatu^[18].

Pochowany w kwaterze generalskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera D6-3-40)^[19]. W pogrzebie udział wziął były prezydent RP, gen. armii Wojciech Jaruzelski oraz przewodniczący SLD Leszek Miller. Mowy pogrzebowe wygłosili m.in. w imieniu Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych – wiceprezes tego związku, gen. broni Zygmunt Huszcza, w imieniu Sztabu Generalnego WP – zastępca szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Jarosław Bielecki, w imieniu przyjaciół – gen. bryg. Tadeusz Pietrzak.

Awanse

W trakcie wieloletniej służby w ludowym Wojsku Polskim otrzymywał awanse na kolejne stopnie wojskowe^[20]:

• sierżant Gwardii Ludowej – 1943
• podporucznik Armii Ludowej- 1944
• porucznik – 1944
• kapitan – 1945
• major – 1948
• podpułkownik – 1956
• pułkownik – 1958
• generał brygady – 1965
• generał dywizji – 1988

Publikacje

• Cień spadochronu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1967.^[21]
• Kto, kiedy, dlaczego w spadochroniarstwie. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972.
• Fatum. Warszawa: Praska Agencja Wydawnicza, 1991.
• Bez pardonu. Warszawa: Projekt, 1997.
• Prawdą po oczach. Warszawa: Projekt, 1995. ISBN 978-83-909260-4-9.^[22]
• Wstydu oszczędź. Warszawa: Projekt, 1995. ISBN 83-902260-7-3.^[23]

• Ludzie z innego świata. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1957.^[24]
• Goście o zmroku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962.^[25]
• Veledog nr 5621. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962.^[26]

Upamiętnienie

Od 4 listopada 2003 jest patronem 6. Batalionu Powietrznodesantowego w Gliwicach^[11][27].

W 2001 Mennica Polska wybiła medal okolicznościowy z jego wizerunkiem^[28]. Pistolet maszynowy MP-40, którego w czasie okupacji używał Edwin Rozłubirski, stanowi eksponat Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Życie prywatne

Mieszkał w Warszawie. Od 1944 żonaty z Marią z domu Morawską (1925-1977), z którą miał dwie córki, i powtórnie z Krystyną Lutomską z domu Wrzosek^[29].

Ordery i odznaczenia

Polskie

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (25 września 1944, odznaczony osobiście przez Komenda Głównego AK gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego) nr 12845^[30]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 12 maja 1999 postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego)^[31]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Sztandaru Pracy II klasy
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1944)
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Krzyż Partyzancki
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”
• Warszawski Krzyż Powstańczy
• Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[32]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Medal za Warszawę 1939–1945
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny
• Brązowy Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Złota Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego”
• Srebrna Odznaka „Za Zasługi w Ochronie Porządku Publicznego”
• Brązowa Odznaka „Za Zasługi w Ochronie Porządku Publicznego”
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• Odznaka za Rany i Kontuzje (trzykrotnie)
• Złota Odznaka „Za Zasługi dla Warszawy”

Zagraniczne

• Komandor Orderu Korony (Belgia)
• Order Wojny Ojczyźnianej II klasy (ZSRR)
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR)
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1985)

Przypisy

Bibliografia

• Lesław Bartelski, Wszystko o Powstaniu Warszawskim: leksykon, First Business College, 1994.
• Wojciech Jaruzelski, Stan wojenny dlaczego, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1992.
• Mariusz Zbigniew Jędrzejko, Mariusz Lesław Krogulski, M. Paszkowski, Generałowie i admirałowie III Rzeczypospolitej, Wydawnictwo von Boroviecky, Warszawa 2002.
• JanuszJ. Królikowski JanuszJ., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. III, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010 .
• Józef Kuropieska, Od października do marca, tom I, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1992.
• A. Mazur, Order Krzyża Grunwaldu, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988.
• J. Stepień, Listy do pierwszych sekretarzy KC PZPR, 1944–1970, Wydawnictwo Fakt, 1994.
• Bronisław Syzdek, Władysław Gomułka we wspomnieniach, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1989.
• Pozostać sobą. Rozmowa z gen. Edwinem Rozłubirskim w: Lech Kowalski, Generałowie, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1992.
• VII Kongres ZBoWiD, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1985.
• Lech Kobyliński, Garść wspomnień z długiego życia. Gdańsk 2018, wyd. Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej (wielokrotnie wspominany przez Autora jako współtowarzysza walki).