Eliasz Koton

Eliasz Koton

pułkownik UB
Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1915 Wilno, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	16 września 1979 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1944 − 1957
Formacja	NKWD Urząd Bezpieczeństwa
Późniejsza praca	urzędnik państwowy
Odznaczenia

Eliasz Koton (ur. 21 czerwca 1915 w Wilnie, zm. 16 września 1979 w Warszawie) – pułkownik Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiego pochodzenia, jako syn Zygmunta i Zofii Kotoń^[1][a]. Skończył Wydział Ślusarsko-Mechaniczny Wileńskiej Szkoły Technicznej (1933). Absolwent kursu NKWD w Kujbyszewie. 17 sierpnia 1944 jako funkcjonariusz Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN został skierowany do dyspozycji szefa WUBP w Białymstoku i mianowany kierownikiem Sekcji I Kontrwywiadu tego urzędu. Od 12 stycznia 1945 r. szef Kontrwywiadu WUBP w Białymstoku, od 22 sierpnia 1945 zastępca szefa WUBP w Białymstoku, 1 października 1946 mianowano go zastępcą szefa WUBP w Krakowie, jednak rozkaz ten anulowano; od 20 marca 1947 zastępca szefa WUBP w Szczecinie, od 20 lipca 1948 zastępca szefa WUBP we Wrocławiu, od 6 lutego 1950 szef WUBP w Szczecinie, od 15 września 1956 szef WUdsBP w Gdańsku, od 16 listopada 1956 w dyspozycji szefa Komitetu ds Bezpieczeństwa Publicznego, 20 lutego 1957 zwolniony ze służby, jednak już następnego dnia mianowany starszym radcą Centralnego Archiwum MSW. Zwolniony 31 maja 1957.

16 lutego 1946 dowodził akcją zbrojną UB (wspólnie z NKWD i LWP) pod Orłowem przeciw oddziałom NZW Kazimierza Chmielowskiego „Rekina” i Romualda Rajsa „Burego”, które straciły 20 zabitych.

1 października 1946 na drodze z Zambrowa do Ostrowi Mazowieckiej został ciężko ranny w wybuchu miny założonej przez żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego pod jedną z tyczek, na których zawieszono transparent o treści antykomunistycznej; na polecenie szefa WUBP w Białymstoku Józefa Pluty Koton wraz z szoferem UB miał zdjąć transparent i w tym celu najpierw wyjął z ziemi tyczkę, co spowodowało wybuch (szofer UB, również ciężko ranny, wkrótce zmarł). Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera D12-1-5)^[2].

Nagrody i wyróżnienia

Odznaczony Krzyżem Oficerskim (1954) i Kawalerskim (1945) Orderem Odrodzenia Polski, Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1945), Srebrnym Medalem Zasłużonym na Polu Chwały (1945) (za Lenino), Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy (1946)^[3], Złotym (1947) i Srebrnym (1946) Krzyżem Zasługi, czechosłowackim Medalem „Za Odwagę” (1948), Odznaką „10 Lat w Służbie Narodu” i Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1954).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Twarze szczecińskiej bezpieki: obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa województwa szczecińskiego : informator personalny, red. Paweł Knap, Marcin Ozga, Paweł Skubisz, Szczecin 2008.
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, red. Krzysztof Szwagrzyk, Warszawa 2005.
• Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, „Łupaszka”. „Młot”. „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944-1952), Warszawa 2002
• Twarze bezpieki 1944-1990. Katalog wystawy, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2007.
• Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945–1990, Instytut Pamięci Narodowej, Gdańsk 2010.