Erwin Lambert

Erwin Lambert
ilustracja
SS-Unterscharführer SS-Unterscharführer
Data i miejsce urodzenia

7 grudnia 1909
Schildow

Data i miejsce śmierci

15 października 1976
Stuttgart

Przebieg służby
Lata służby

1942–1945

Formacja

Flag of the Schutzstaffel.svg Schutzstaffel

Erwin Lambert (ur. 7 grudnia 1909 w Schildow, zm. 15 października 1976 w Stuttgarcie) – niemiecki murarz, SS-Unterscharführer, specjalista budowlany akcji T4 i akcji „Reinhardt”, budowniczy komór gazowych w ośrodkach zagłady w Treblince i Sobiborze, skazany w pierwszym procesie załogi Treblinki na karę czterech lat więzienia, a w procesie załogi Sobiboru na trzy lata więzienia.

Życiorys

Urodził się we wsi Schildow na północ od Berlina. Po ukończeniu nauki w szkole podstawowej terminował na ślusarza i murarza, uczęszczał też przez trzy semestry do szkoły handlowej. Przed wybuchem II wojny światowej uzyskał tytuł mistrza murarskiego. Pracował następnie dla kilku przedsiębiorstw budowlanych w Schildow i Berlinie[1]. Od marca 1933 roku był członkiem NSDAP[2].

W styczniu 1940 roku został zatrudniony przez Kancelarię Führera z zadaniem przeprowadzenia renowacji jej siedziby przy Tiergartenstraße 4. W gestii Kancelarii znajdowała się w tym czasie eksterminacja osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych umysłowo, prowadzona pod kryptonimem akcja T4. Lambert wkrótce stał się głównym specjalistą budowlanym programu „eutanazji”. Przebudował pomieszczenia w ośrodkach w Bernburgu, Hadamarze, Hartheim i Sonnenstein, aby służyły jako komory gazowe. Brał także udział w przebudowie ośrodka wypoczynkowego T4 nad jeziorem Attersee. Ze względu na fakt, iż stale krążył pomiędzy rozmaitymi ośrodkami programu „eutanazji”, zyskał przydomek „latającego architekta T4”[3].

Podobnie jak wielu innych wykonawców akcji T4 został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. W czerwcu tegoż roku w stopniu SS-Unterscharführera uczestniczył w budowie obozu zagłady w Treblince. Niektóre źródła podają, że wybudował tam pierwsze komory gazowe[3]. Michael Bryant twierdzi jednak, że Lambert pojawił się w Treblince już po zakończeniu ich budowy, a jego zadaniem było jedynie nadzorowanie polskich i żydowskich robotników, którzy budowali baraki, ogrodzenie i pozostałe obiekty obozowe. Był świadkiem zagazowania pierwszych żydowskich transportów, które przybyły do obozu, osobiście nie brał jednak udziału w tym procederze. Po powrocie z Treblinki przez krótki czas ponownie pracował w ośrodku nad Attersee[1].

Pod koniec sierpnia 1942 roku powrócił do Treblinki, aby nadzorować budowę nowego, większego budynku z komorami gazowymi, który zaprojektował Lorenz Hackenholt[4][5]. W tym celu dopilnował rozbiórki komina nieczynnej fabryki szkła w Małkini, którego cegły posłużyły później do budowy nowych komór. Wiadomo, że podczas robót budowlanych zabił żydowskiego więźnia, który pomylił się przy pracy[3]. Według niektórych świadków liczba jego ofiar mogła sięgać nawet kilku osób[6].

Po zakończeniu prac w Treblince udał się wraz z Hackenholtem do obozu zagłady w Sobiborze, aby również tam pokierować budową nowych komór gazowych (wrzesień–październik 1942). Uczestniczył także w pracach budowlanych na terenie obozów pracy w Dorohuczy i Poniatowej[7][6]. Następnie powrócił do Niemiec, gdzie wziął udział w projekcie budowlanym realizowanym w „ośrodku eutanazji” w Bernburgu. Wiosną 1943 roku kolejny raz pojawił się w Treblince, tym razem z zadaniem przeprowadzenia renowacji i remontu niektórych budynków. W kolejnych latach uczestniczył w projektach remontowo-budowlanych realizowanych w różnych biurach i ośrodkach akcji T4[6]. Jesienią 1943 roku[8] lub w 1944 roku[9] podobnie jak większość weteranów akcji „Reinhardt” został przeniesiony do Einsatz R operującej w okolicach Triestu. Zadaniem tej jednostki była likwidacja miejscowych Żydów oraz walka z jugosłowiańską i włoską partyzantką. W czasie służby na wybrzeżu adriatyckim Lambert wybudował krematorium w obozie Einsatz R w San Sabba[10].

W ostatnim okresie wojny dostał się do amerykańskiej niewoli. W czerwcu 1945 roku został zwolniony z obozu jenieckiego[2]. Zamieszkał w Stuttgarcie, gdzie prowadził sklep z akcesoriami łazienkowymi[8].

W 1959 roku Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu wszczęła śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych w Treblince, w którym Lambert był jednym z podejrzanych. W marcu 1962 roku został tymczasowo aresztowany[11]. Akt oskarżenia przeciwko niemu i trzynastu innym esesmanom został wniesiony 29 stycznia 1963 roku[12]. Był sądzony w pierwszym procesie załogi Treblinki, który toczył się w Düsseldorfie w latach 1964–1965. Prokuratura oceniła, że brak jest dowodów, które wskazywałyby, że osobiście dopuszczał się mordów lub innych okrucieństw, stąd postawiła mu jedynie zarzut pomocnictwa w zbiorowym mordzie i zażądała dla niego kary 3,5 roku więzienia[13]. Wyrokiem z 3 września 1965 roku został uznany winnym pomocnictwa w zbiorowym mordzie na 300 tys. osób i skazany na cztery lata więzienia[14].

Niedługo później ponownie stanął przed sądem, tym razem jako oskarżony w procesie załogi Sobiboru. Akt oskarżenia przeciwko niemu i jedenastu innym esesmanom został wniesiony w czerwcu 1964 roku[15]. Niespełna pół roku później postępowanie prowadzone przeciwko niemu i sześciu innym osobom zostało umorzone, gdyż sędziowie uznali, że zgromadzone dowody nie pozwalają podważyć argumentów oskarżonych, iż działali pod przymusem – nie mając możliwości niewykonania zbrodniczych rozkazów[16]. Prokuratura skutecznie odwołała się jednak od tego orzeczenia, na skutek czego postępowanie zostało wznowione[17]. Ostatecznie wyrokiem sądu krajowego w Hagen z 20 grudnia 1966 roku Lambert został uznany winnym pomocnictwa w morderstwie i skazany na karę trzech lat więzienia[18][19].

Po odbyciu kary powrócił do Stuttgartu, gdzie zmarł w 1976 roku[8].

Przypisy

  1. ↑ a b Bryant 2013 ↓, s. 89.
  2. ↑ a b Bryant 2014 ↓, s. 156.
  3. ↑ a b c Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 338.
  4. ↑ Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 52–53 i 338.
  5. ↑ Młynarczyk 2013 ↓, s. 81.
  6. ↑ a b c Bryant 2013 ↓, s. 90.
  7. ↑ Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 338–339.
  8. ↑ a b c Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 339.
  9. ↑ Bryant 2013 ↓, s. 90 i 156.
  10. ↑ Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 308, 317–318, 339.
  11. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 77.
  12. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 84.
  13. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 94–95 i 119.
  14. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 121–122.
  15. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 144.
  16. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 163.
  17. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 166–169.
  18. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 184 i 280.
  19. ↑ Bem 2014 ↓, s. 311.

Bibliografia

  • Marek Bem: Sobibór. Obóz zagłady 1942–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-611-3.
  • Michael S. Bryant: Eyewitness to Genocide: The Operation Reinhard Death Camp Trials, 1955–1966. Knoxville: The University of Tennessee Press, 2014. ISBN 978-1-62190-070-2. (ang.).
  • Jacek Andrzej Młynarczyk: Niemiecki obóz zagłady dla ludności żydowskiej w Treblince. W: Edward Kopówka (red.): Co wiemy o Treblince? Stan badań. Siedlce: Muzeum Regionalne w Siedlcach, 2013. ISBN 978-83-88761-38-6.
  • Chris Webb, Michal Chocholatý: The Treblinka death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2014. ISBN 978-3-8382-0656-1. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Lambert, Erwin.jpg
Erwin Lambert
SS-Unterscharführer.svg
Autor: Rama, Licencja: CC BY-SA 2.0 fr
Rang insignia of the SS/Waffen-SS, here universal collar patches to the NCO-rank/ Officer Aspirant rank “SS-Unterscharfuehrer/ SS-Junker” until 1945.