Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
European Free Trade Association
Logotyp / flaga
Mapa
     Państwa członkowskie ESWH
Język roboczy

niemiecki, francuski, norweski, islandzki

Siedziba

Genewa

Członkowie

4

Sekretarz generalny

Kristinn F. Árnason

Utworzenie

3 maja 1960

     Państwa obecnie należące do ESWH

     Państwa należące do ESWH w przeszłości

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, ESWH, EFTA (od ang. European Free Trade Association) – międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 roku na mocy konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi między państwami członkowskimi drogą redukcji ceł i ograniczeń importowych. Siedziba Sekretariatu mieści się w Genewie.

Utworzenie nowej organizacji postanowiono w Sztokholmie 20 listopada 1959. Pierwotnymi członkami były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo w konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG. W latach 1986–1994 członkiem organizacji była również Finlandia.

Inicjatorami powstania EFTA byli Brytyjczycy, traktujący układ jako przeciwwagę dla stworzonej rok wcześniej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, redukującej stawki celne między swoimi członkami, co założyciele EFTA uznali za zagrożenie dla własnych interesów gospodarczych. W chwili powstania PKB EFTA wynosiła 84 mld USD wobec 132 mld USD PKB EWG. Konkurencja z EWG okazała się jednak problematyczna: kraje tworzące EFTA nie były wystarczająco powiązane gospodarczo, czemu nie sprzyjało ich rozrzucenie na kontynencie (w przeciwieństwie do tworzącej zwarty blok terytorialny EWG). Układ sztokholmski nie poruszał kwestii przepływu osób i kapitałów oraz unii celnej między członkami, a ze względu na słabość instytucjonalną możliwość skoordynowanego wpływania na państwa trzecie była ograniczona. W tej sytuacji już 1961 Dania i Wielka Brytania wystąpiły o przystąpienie do EWG (co nastąpiło w 1972), dając asumpt do twierdzeń, że traktowały uczestnictwo w EFTA jedynie jako kartę przetargową w negocjacjach z EWG[1].

Strefa wolnego handlu między państwami ESWH powstała w 1968. W 1977 państwa EWG i ESWH utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi[2]. W 1992 EWG i ESWH porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nieobejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie 1 stycznia 1994, tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.

Działalność EFTA jest znacznie słabsza niż działalność byłej EWG. W przeciwieństwie do EWG, układ o EFTA nie zawiera postanowień dotyczących wspólnej polityki gospodarczej, swobodnego przepływu kapitałów, siły roboczej. Całość jego postanowień ogranicza się do handlu zagranicznego. W odróżnieniu od EWG, więzy łączące kraje członkowskie ESWH są bardzo luźne i nie są instytucjonalne[3].

Państwa członkowskie

FlagaPaństwoAkcesjaLiczba ludnościPowierzchnia (km²)PKB w mld (PSN)[4]PKB per capita (PSN)[4]
IslandiaIslandia1970-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 1970(dts)320 060103 12512,40938 060
LiechtensteinLiechtenstein1991-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 1991(dts)36 4761603,54598 432
NorwegiaNorwegia1960-05-03 3 maja 1960(dts)5 051 300385 186265,91153 470
SzwajcariaSzwajcaria1960-05-03 3 maja 1960(dts)8 014 00041 285339,89043 369

Byli członkowie

FlagaPaństwoAkcesjaOpuszczenie EFTA
AustriaAustria19601995
DaniaDania19601973
FinlandiaFinlandia19861995
PortugaliaPortugalia19601986
SzwecjaSzwecja19601995
Wielka BrytaniaWielka Brytania19601973

Sekretarze generalni

RokImię i nazwisko
1960–1965Wielka Brytania Frank E. Figgures
1965–1972Wielka Brytania Sir John Coulson
1972–1975Szwecja Bengt Rabaeus
1976–1981Szwajcaria Charles Müller
1981–1988Norwegia Per Kleppe
1988–1994Austria Georg Reisch
1994–2000Islandia Kjartan Jóhannsson
2000–2006Szwajcaria William Rossier
2006–2012Norwegia Kåre Bryn
od 2012Islandia Kristinn F. Árnason

Struktura organizacyjna

Rada

Rada ESWH z siedzibą w Genewie jest naczelnym organem Stowarzyszenia. W jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu rządu każdego państwa członkowskiego. Każde państwo dysponuje jednym głosem, co do zasady decyzje zapadają jednomyślnie. Rada zbiera się dwa razy w miesiącu na szczeblu stałych przedstawicieli i dwa razy w roku na szczeblu ministrów (najczęściej handlu). Państwa kolejno, przez półroczne kadencje, przewodniczą Radzie.

Rada ma prawo do wydawania decyzji (nie są bezpośrednio skuteczne) i zaleceń (nie mają wiążącej mocy prawnej). Wykonuje kompetencje nadane jej przez konwencję sztokholmską i nadzoruje jej stosowanie, może też wprowadzać do niej poprawki (w przypadkach określonych w konwencji konieczna jest akceptacja zmian ze strony państw członkowskich). Ponadto Rada:

  • wskazuje nowe działania jakie należy podjąć dla osiągnięcia celów ESWH
  • podejmuje mediację w sporach między państwami członkowskimi (np. w kwestii dostępu do rynków)
  • ułatwia współpracę z innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

W zarządzaniu strefą wolnego handlu Radę wspierają powołane przez nią komitety ekspertów, pracujące w trybie stałym. Doraźnie natomiast zwoływane są grupy ekspertów dla rozwiązania określonego problemu. Oba ciała mają wyłącznie uprawnienia doradcze i muszą składać się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Funkcjonuje dziesięć stałych komitetów, w tym:

  • Komitet Ekspertów Handlu – zajmuje się problematyką liberalizacji handlu i współpracy gospodarczej z UE
  • Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu – sprawuje nadzór nad notyfikacją regulacji technicznych
  • Komitet Ekonomiczny – obserwuje sytuację gospodarczą państw członkowskich; wymiana informacji o kierunkach polityki gospodarczej i finansowej w ramach ESWH oraz UE
  • Komitet ds. Pochodzenia i Ceł – koordynuje stanowisko ESWH w sprawie reguł pochodzenia towarów w stosunkach z UE
  • Komitet Doradczy – składa się z maksymalnie pięciu reprezentantów organizacji przedsiębiorców i pracowników z państw członkowskich
  • Komitet Parlamentarny – złożony z osób desygnowanych przez parlamenty krajowe, zbiera się raz do roku; spełnia funkcję kontrolną, informuje parlamenty krajowe i prowadzi dialog z Parlamentem Europejskim
  • Zarząd Audytorów – najwyższa instancja dokonująca weryfikacji finansów ESWH.

Inne organy

Bieżącymi sprawami zajmuje się Sekretariat, nadzorowany przez Sekretarza Generalnego. Siedzibą Sekretariatu jest Genewa, natomiast jego część mieści się w Brukseli, gdzie personel zajmuje się sprawami EOG. Sekretariat odpowiedzialny jest za obsługę Rady i komitetów. Oficjalnym językiem urzędowym jest angielski.

W związku z utworzeniem Europejskiego Obszaru Gospodarczego zostały wdrożone pewne zmiany organizacyjne. Powołano Stały Komitet Państw ESWH, który zajmuje się podejmowaniem decyzji związanych z uczestnictwem w EOG (Szwajcaria, w następstwie negatywnego wyniku referendum, nie jest członkiem tego porozumienia, jednak osiągnęła zbliżoną sytuację prawną w drodze umów bilateralnych). W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele Islandii, Norwegii i Liechtensteinu, a także, posiadający status obserwatorów, reprezentanci Szwajcarii i Władzy Nadzorczej ESWH (ang. EFTA Surveillance Authority). Ta ostatnia czuwa w imieniu ESWH nad przestrzeganiem przyjętych przez EOG reguł funkcjonowania (podobnie jak czyni to Komisja Europejska w przypadku UE). Stały Komitet ma pod sobą 5 podkomitetów (m.in. podkomitety ds. wolnego przepływu towarów, ds. wolnego przepływu kapitału i usług, ds. wolnego przepływu osób, ds. polityk horyzontalnych i towarzyszących)[5].

Stały Komitet jest wspomagany przez Trybunał ESWH. Organ ten składa się z trzech sędziów (po jednym z Norwegii, Islandii i Liechtensteinu) nominowanych na sześcioletnią kadencję. Rozstrzyga sprawy wniesione zazwyczaj przez Władzę Nadzorczą przeciwko państwom ESWH[6]. Ponadto prowadzi mediacje i rozstrzyga spory między państwami ESWH na tle ich udziału w EOG, a także dokonuje interpretacji porozumienia o utworzeniu EOG.

Przypisy

  1. Igor Rakowski-Kłos. Kartka z kalendarza. 20 listopada 1959 r. EFTA - konkurencja dla EWG.. „Gazeta Wyborcza”, 2019-11-16. 
  2. Ewa Oziewicz (red. nauk.): Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 65. ISBN 83-01-13254-X.
  3. Adam Łopatka: Słownik Wiedzy Obywatelskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 110.
  4. a b Dane na rok 2011.
  5. Standing Committee of the EFTA States (ang.). efta.int.
  6. Zbigniew M. Doliwa-Klepacki: Integracja europejska (łącznie z uczestnictwem Polski w UE i Konstytucją dla Europy). Białystok: Temida 2, 2005, s. 801. ISBN 83-89620-09-7-X.

Bibliografia

  • Tadeusz Sporek: Ugrupowania międzynarodowe kształtujące architekturę jednoczącej się Europy u progu XXI w. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, 2004, s. 169–266. ISBN 83-7246-372-7.
  • Zbigniew M. Doliwa-Klepacki: Integracja europejska (łącznie z uczestnictwem Polski w UE i Konstytucją dla Europy). Białystok: Temida 2, 2005, s. 783–801. ISBN 83-89620-09-7-X.
  • Ewa Oziewicz (red. nauk.): Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 53–80. ISBN 83-01-13254-X.
  • Jolanta Adamiec: Wybrane organizacje i ugrupowania państw Europy Zachodniej. Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, maj 1996, nr 402 s. 10–13. [dostęp 2013-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Liechtenstein.svg
Flag of Liechtenstein
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Portugal.svg
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
EFTA AELE countries and former members.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 2.5
European Free Trade Association (EFTA)
  Member states of EFTA
  Former members states
EFTA AELE countries.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 2.5
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
  Państwa obecnie należące do EFTA