Ewolucja nietoperzy

Ewolucja nietoperzy – badania genetyczne dowodzą, że nietoperze należą do kladu Laurasiatheria, który wyodrębnił się pod koniec późnej kredy na superkontynencie Laurazja. Najstarsze nietoperze znane są z wczesnego eocenu, są to jednak formy już dość silnie wyspecjalizowane i zbliżone do współczesnych. Dlatego uważa się, że muszą istnieć i formy starsze, choć dotychczas nieodkryte. Jednak badania genetyczne sugerują, że samo przejście od pierwotnych drobnych, czworonożnych, owadożernych laurazjaterów do wczesnoeoceńskich nietoperzy właściwych miało charakter bardzo szybki, być może skokowy.

W świetle powyższych danych, dawny pogląd o bliskim pokrewieństwie nietoperzy z lotokotami jest nieaktualny.

Odrzucono też hipotezę mówiącą o difiletyzmie nietoperzy i bliższym pokrewieńsstwie Megachiroptera z naczelnymi, niż z Microchiroptera^{[1][2][3][4][5]}.

Najstarsze wiekowo skamieniałości nietoperzy mają 52,5 mln lat i pochodzą z Green River Formation w Wyoming. Są to:

1. Icaronycteris index, którego budowa jest bardzo zbliżona do współczesnych. Był owadożerny, posługiwał się echolokacją.
2. Onychonycteris (dosłownie: pazurzasty nietoperz), mimo dokładnie tego samego wieku i lokalizacji co I. index, ma znacznie mniej współczesną budowę, z szeregiem cech pierwotnych. Do cech pierwotnych zalicza się obecność na wszystkich palcach pięciopalczastych kończyn przednich (u współczesnych przeważnie jest tylko jeden pazur na kończynie), a także względem form współczesnych: mało zredukowane kończyny tylne i dość krótkie przedramiona. Nie był on zdolny do posługiwania się echolokacją, choć szereg cech, m.in. dobrze rozwinięte obojczyki i mostek, wydłużone palce dokumentuje, że rodzaj ten sprawnie latał. Poruszał się przypuszczalnie dwufazowo, na przemian krótkie odcinki pokonywał lotem ślizgowym, a kolejny odcinek lotem trzepoczącym. Badania pozwoliły stwierdzić, że u nietoperzy najpierw rozwinęła się zdolność lotu, a dopiero później umiejętność echolokacji. Znany jest tylko jeden gatunek O. finneyi.

Kolejne znaleziska kopalnych nietoperzy pochodzą ze środkowoeoceńskich (47 mln lat) łupków z kopalni Messel koło Frankfurtu nad Menem w Niemczech. Opisano tam siedem gatunków nietoperzy z rodzajów:

• Archaeonycteris – niewielki nietoperz, mający krótkie skrzydła, latał dość wolno, w związku z czym polował na niewielkie, wolno latające owady, blisko ziemi lub w zaroślach. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie drobne gatunki chrząszczy.
• Hassianycteris – największy nietoperz z Messel. Był bardzo sprawnym lotnikiem, żerował na otwartych przestrzeniach, polując na duże owady. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie duże gatunki ciem i chrząszcze. Miał wąskie skrzydła.
• Palaeochiropteryx – niewielki nietoperz o krótkich skrzydłach, latał dość wolno, w związku z czym polował na niewielkie, wolno latające owady, blisko ziemi lub w zaroślach. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie drobne gatunki ciem i chruściki.
• Tachypteron – najstarszy reprezentant rodziny Emballonuridae, owadożerny.

Silny rozwój i specjacja nietoperzy miały miejsce w późnym eocenie, gdy powstały wszystkie pozostałe spośród 19 żyjących do dziś rodzin. Oprócz tego powstało też siedem rodzin, które nie przetrwały do współczesności i wymarły w późniejszym czasie.

W Polsce dysartykułowane (rozłączone, niezachowane w postaci całego szkieletu) szczątki licznych nietoperzy znaleziono w utworach jaskiniowych późnego pliocenu m.in. w jaskiniach rezerwatu Węże.

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Bieda, 1969: Paleozoologia, tom II, Strunowce. Wydawnictwa Geologiczne, str. 363.
• Nancy B. Simmons. Jak uskrzydlały się ssaki. „Świat Nauki”. 1 (209), s. 50-57. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 

Ewolucja kategoria Procesy ewolucyjne adaptacja dobór naturalny ewolucja molekularna ewolucja regresywna ewolucja rozbieżna ewolucja układu nerwowego ewolucyjny wyścig zbrojeń koewolucja kooptacja makroewolucja megaewolucja mikroewolucja paralelizm ewolucyjny radiacja ewolucyjna specjacja Nauki związane z ewolucją biologia ewolucyjna biologia porównawcza ekologia ewolucyjna ekonomia ewolucyjna ewolucyjna biologia rozwoju filogenetyka genetyka populacyjna kladystyka medycyna ewolucyjna paleontologia psychologia ewolucyjna Rodzaje specjacji allopatryczna filetyczna parapatryczna radiacyjna sympatryczna Rodzaje doboru naturalnego grupowy kierunkowy krewniaczy osobniczy płciowy różnicujący stabilizujący sztuczny Ewolucja molekularna dryf genetyczny filogenetyka molekularna mutacja tempo substytucji teoria neutralna ewolucji molekularnej zegar molekularny Ewolucja poszczególnych taksonów brzegowców człowieka dinozaurów hipopotamowatych koniowatych kotowatych nietoperzy płazów ptaków ssaków waleni Pojęcia atawizm dostosowanie drzewo filogenetyczne efekt wąskiego gardła efekt założyciela formy przejściowe hipoteza Czerwonej Królowej LUCA narządy analogiczne homologia ostatni wspólny przodek Historia myśli ewolucyjnej ewolucjonizm (biologia) lamarkizm Karol Darwin O powstawaniu gatunków teoria rekapitulacji darwinizm neodarwinizm syntetyczna teoria ewolucji Wikiprojekt:Biologia