Faktoria Handlowa w Pruszczu Gdańskim

Brama główna do Faktorii w Pruszczu Gdańskim

Faktoria Handlowa – rekonstrukcja osady handlowej z okresu wpływów rzymskich na terenie Międzynarodowego Bałtyckiego Parku Kulturowego w Pruszczu Gdańskim. Obiekt otwarty został 21 lipca 2011 roku.

Faktoria jest osadą datowaną na okres świetności i schyłku Cesarstwa Rzymskiego (I-IV w.n.e), nawiązuje do funkcjonującego w tamtych czasach Szlaku Bursztynowego. O osadnictwie na tych terenach świadczą liczne wykopaliska prowadzone przez archeologów od końca XIX wieku.

Historia

Pradzieje terenów Pruszcza Gdańskiego

W przeszłości Pruszcz Gdański znajdował się nad jeziorem lagunowym, gwarantującym bezpośrednie połączenie z morzem. Tym samym obszar ten stanowił jeden z końcowych punktów na szlaku łączącym bursztynonośne wybrzeża Bałtyku z terenami Cesarstwa Rzymskiego. Położenie nad ówczesnym jeziorem wpływało zarówno na rozwój kontaktów handlowych, jak i wzbogacało dietę mieszkańców w produkty pochodzenia morskiego. Poza czynnikami hydrologicznymi na rozwój osadnictwa wpłynęło korzystne nizinne ukształtowanie terenu, a także znajdujące się tu żyzne gleby pogranicza Żuław Wiślanych z Pobrzeżem Wschodniopomorskim. Pomiędzy II w. p.n.e. a V w. n.e. obszar dzisiejszego Pruszcza Gdańskiego, a także jego najbliższa okolica, stanowiły jeden z najbardziej znaczących kompleksów osadniczych Pomorza. Odnajdywane relikty zabudowy oraz nekropolie, podkreślają jak silnie rozwinięta gospodarczo i społecznie była ludność zamieszkująca ten teren, utożsamiana kolejno z kulturami oksywską i wielbarską. Okolice Pruszcza były istotnym centrum handlu prowincjonalnego jak i dalekosiężnego. Dzięki archeologicznej analizie licznych i wielkościowo obszernych cmentarzysk, wiadomo, że region ten charakteryzował się bardzo gęstym zaludnieniem. Liczne znaleziska monet, a także towary i przedmioty importowane z terenu Imperium Romanum odnajdywane na terenie Pruszcza, wskazują na znaczącą rolę kontaktów handlowych, łączącą się z pokaźną ilością dóbr jakie mieli do zaoferowania przybyszom tutejsi mieszkańcy. Dodatkowo o wysokim poziomie społeczeństwa świadczą bardzo bogato wyposażone groby.

Historia badań archeologicznych

Najstarsze opisy znalezisk archeologicznych z Pruszcza Gdańskiego pochodzą już z końca XIX w., natomiast najwcześniejsze badania archeologiczne prowadzone były od początku XX w. Niestety większość znalezisk sprzed II wojny światowej uległa zniszczeniu bądź zaginęła. Intensywne prace badawcze rozpoczęły się ponownie w latach 60. i kontynuowane były w kolejnych dekadach, co związane było z rozbudową miasta.

Rekonstrukcja osady

Rekonstrukcja Faktorii Handlowej i Międzynarodowego Szlaku Bursztynowego z okresu wpływów rzymskich w Pruszczu Gdańskim składa się z następujących obiektów:

Chata Wodza

Chata Wodza to główny drewniany obiekt, który w myśl prowadzonej rekonstrukcji łączy w sobie przeszłość z teraźniejszością. Na zewnątrz, chata przypomina obiekt z okresu wpływów rzymskich, natomiast w środku zastosowane zostały nowoczesne rozwiązania multimedialne i wystawiennicze. Prezentowane są tu eksponaty muzealne, znajdujące się w gdańskich zbiorach Muzeum Archeologicznego.

Tematem przewodnim wystawy jest ekspozycja wyników wieloletnich badań archeologicznych prowadzonych na stanowiskach w Pruszczu Gdańskim. Tradycyjne podpisy zastąpione są przez dotykowe panele multimedialne prezentujące zdjęcia obrotowe w technice trójwymiarowej. W centralnej części muzeum znajduje się mapa dotykowa, prezentująca pruszczańskie stanowiska archeologiczne począwszy od neolitu do czasów nowożytnych. Ponadto wyświetlane są filmy przedstawiające życie społeczności pradziejowych, jak i prace przy budowie Faktorii.

Hala Targowa

Hala Targowa to miejsce spotkań z archeologią, w ramach których młodzież i dzieci uczestniczą w zajęciach żywej historii. Prezentowany jest także zbiór zrekonstruowanych strojów z okresu wpływów rzymskich, zarówno zwyczajnych mieszkańców Barbaricum, jak i żołnierzy armii rzymskiej. Charakter edukacyjny mają także wyświetlane filmy, prezentujące życie codzienne w osadzie z okresu wpływów rzymskich oraz opowiadające o bursztynie – najcenniejszym surowcu pochodzącym z tych terenów.

Chata Bursztyniarza

Chata Bursztyniarza stanowi rekonstrukcję miejsca pracy tego rzemieślnika. Prezentowane są w niej przedmioty, których używał i wyroby, jakie wychodziły spod jego rąk. Podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych na terenie Pruszcza Gdańskiego, odnaleziono wiele bursztynowej biżuterii, świadczącej o niezwykłych zdolnościach lokalnych bursztyniarzy. Wewnątrz budynek podzielony jest na dwie izby, za pomocą ścianki wykonanej z plecionki.

Przy wejściu znajdują się narzędzia bursztyniarza: tokarka, noże, pilniki, krzemienne ostrza, kamienna płyta do wygładzania, świder do wiercenia otworów, filc i skóra z jelenia do końcowego wygładzania. Po lewej stronie znajduje się jama zasobowa – rodzaj prymitywnej spiżarni – służąca do przechowywania żywności, ziarna itp. Analogiczna jama znajduje się także na zewnątrz budynku, w tym wypadku pełniąca funkcję przydomowej piwniczki. Za ścianą plecionkową znajduje się rekonstrukcja pionowego warsztatu tkackiego. Ponadto w chacie znajduje się palenisko oraz piec kopułkowy, wykonany z gałęzi oblepionych gliną i wkopany w ziemię.

Chata Kowala

Chata Kowala to wierna rekonstrukcja domostwa z epoki wpływów rzymskich. Wszystkie przedmioty z materiału, drewna i wikliny wykonane zostały w technikach tradycyjnych. Przed wejściem do chaty znajduje się warsztat pracy kowala: palenisko z miechem oraz drewniane beczki z wodą, służące do hartowania wytwarzanych przedmiotów.

Na drewnianym pieńku znajdują się podstawowe narzędzia tego wytwórcy: kowadła, kleszcze, młotki, pilniki, przebijaki i inne. Sama chata została wykonana z drewna dębowego oraz drzew iglastych. Drewniane podłoże wykonane jest z dartych desek. W chacie znajduje się typowe wyposażenie domowe. W rogu pomieszczenia jest prostokątne palenisko, łóżko nakryte skórami oraz ręcznie wykonanymi, wełnianymi tkaninami, stół oraz skrzynia pełniąca funkcje zarówno ławy do siedzenia jak i skrytki na przedmioty.

Pozostałe obiekty

W Faktorii zobaczyć można również replikę wozu kupieckiego z okresu rzymskiego. Jest to rekonstrukcja pojazdu, jakim z Imperium transportowano towary do wymiany za bursztyn. Wóz posiada uprząż dla pary wołów z charakterystycznym dla tego czasu jarzmem wykonanym z jednego kawałka drewna. Skrzynia ładunkowa osadzona jest na wiernie zrekonstruowanym podwoziu wykonanym z drewna i żelaza oraz metrowej średnicy kołach. Znajduje się on w specjalnie do tego przystosowanej wozowni. Ponadto na terenie osady znajdują się: rekonstrukcja kręgu kamiennego, zagroda dla zwierząt, tor łuczniczy, bulodrom (dwa tory do gry w bule, czyli pentaque) oraz kramy kupców. Osada otoczona jest palisadą z czterema wieżami bramowymi.

Żywa archeologia

Rekonstrukcje historyczne

Na terenie Faktorii organizowane są cykliczne pokazy i warsztaty, w których zwiedzający mogą brać czynny udział. Poznać można, między innymi, tajniki: wypału ceramiki, wytopu dziegciu, farbowania tkanin, spróbować własnych sił w kuźni, a także skosztować ryb z rekonstrukcji historycznej wędzarni oraz innych potraw przygotowywanych pradawnymi technikami. W okresie letnim oddany do dyspozycji zwiedzających jest tor łuczniczy.

Edukacja

Faktoria spełnia przede wszystkim funkcję promocji dziedzictwa kulturowego obszaru Morza Bałtyckiego.

W osadzie odbywają się spotkania z żywą archeologią w postaci zajęć lekcyjnych. Odbywają się one w Hali Targowej, gdzie za pomocą multimediów, a także replik strojów i różnych przyrządów życia codziennego przybliżane są młodzieży zagadnienia związane z pradziejami ziem polskich i Pomorza, pracami archeologicznymi, bursztynem i Szlakiem Bursztynowym. Zajęcia prowadzone są dla placówek oświatowych: od przedszkoli do szkół wyższych.

Międzynarodowy Bałtycki Park Kulturowy

Faktoria Handlowa znajduje się na terenie Międzynarodowego Bałtyckiego Parku Kulturowego, który powstał w 2007 roku. Na terenie parku znajdują się m.in.: wydzielony plac zabaw, wielofunkcyjne boisko do gier w piłkę, urządzenia fitness na świeżym powietrzu oraz skate park. Dla rowerzystów i rolkowców wydzielone są ścieżki.

W parku znajduje się także amfiteatr, który służy jako miejsce spotkań z muzyką, teatrem oraz teatrzykami dla dzieci. Faktoria Kultury to cykl imprez coweekendowych w okresie letnim.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Bibliografia

  • Historia Pruszcza Gdańskiego do 1989 roku, pod red. Błażeja Śliwińskiego – Pruszcz Gdański: Urząd Miasta

Pruszcz Gdański, 2008.- ​ISBN 978-83-60176-32-0​

  • www.faktoria-pruszcz.pl

Media użyte na tej stronie

Faktora Pruszcz Gdanski.JPG
Autor: Robson309, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brama główna do Faktorii w Pruszczu Gdańskim