Ferdinand Schörner

Ferdinand Schörner
Ilustracja
(c) Bundesarchiv, Bild 183-L29176 / CC-BY-SA 3.0

Ferdinand Schörner (1941)
feldmarszałek feldmarszałek
Data i miejsce urodzenia

12 czerwca 1892
Monachium

Data i miejsce śmierci

2 lipca 1973
Monachium

Przebieg służby
Lata służby

19111945

Siły zbrojne

Kaiserstandarte.svg Armia Cesarstwa Niemieckiego
Flag of Weimar Republic (war).svg Reichswehra
Balkenkreuz.svg Wehrmacht

Stanowiska

dowódca:
Grupa Armii Północ
Grupa Armii Środek
OKH

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa:

podpis
Odznaczenia
Odznaka Złota Partii (III Rzesza)
Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z liśćmi dębu, mieczami i brylantami Order „Pour le Mérite” Krzyż Żelazny I Klasy, ponowne nadanie w 1939 Krzyż Żelazny II Klasy, ponowne nadanie w 1939 Krzyż Honorowy dla Walczących na Froncie (III Rzesza) Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/1942 Odznaka za 18-letnią Służbę w Heer lub Kriegsmarine Medal Pamiątkowy 13 marca 1938 Medal Pamiątkowy 1 października 1938 Order Zasługi Wojskowej (wojenny, Bawaria) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Order Krzyża Wolności I Klasy – wojenny (Finlandia) Komandor Orderu Kolonialnego Gwiazdy Włoch
[1]

Ferdinand Schörner (ur. 12 czerwca 1892 w Monachium, zm. 2 lipca 1973 tamże) – feldmarszałek Wehrmachtu podczas II wojny światowej, ostatni naczelny dowódca wojsk lądowych III Rzeszy.

Młodość

Ferdinand Schörner jako porucznik (1918)

Schörner urodził się w Monachium w Bawarii. W lipcu 1911 roku wstąpił w stopniu szeregowca do Królewskiego Bawarskiego Pułku Piechoty Przybocznej. W 1912 awansował do stopnia Unteroffizier i jeszcze tego samego roku do stopnia Sergeant. Następnie uczył się na paru uniwersytetach. W sierpniu 1914 roku awansował na Vizefeldwebla. Brał udział w m.in. Bitwie pod Saarburgiem, po ktòrej awansował na Feldwebla. Zasłużył się w walkach na froncie zachodnim. W listopadzie 1914 awansował na podporucznika. Za udział w austro-węgiersko/niemieckiej ofensywie pod Caporetto, zakończonej przełamaniem linii obrony Włochów jesienią 1917 roku, uzyskał odznaczenie „Za zasługi” (Pour le Mérite). W czasie wojny doszedł do stopnia porucznika.

W okresie międzywojennym pracował jako oficer sztabowy oraz instruktor. Jako instruktor wojskowy odegrał pierwszorzędną rolę w przekształceniu Waffen-SS z jednostki paramilitarnej w oddziały szturmowe zdolne współdziałać z Wehrmachtem.

II wojna światowa

(c) Bundesarchiv, Bild 183-L22898 / Scheerer / CC-BY-SA 3.0
Ferdinand Schörner w Bułgarii (1941)

Schörner przysporzył Niemcom licznych sukcesów podczas kampanii wrześniowej, gdy dowodził 98 Pułkiem Górskim. Na jego czele 12 września 1939 próbował zdobyć z zaskoczenia Lwów, co jednak zakończyło się niepowodzeniem[2]. W czasie działań na Bałkanach podlegała mu 6 Dywizja Górska. Za swoją rolę w przełamaniu Linii Metaksasa został odznaczony Krzyżem Rycerskim. Dowodził też operacją zajęcia wąwozu Termopile. Przez kolejny rok Schörner pozostawał ze swoją dywizją.

W roku 1941 wziął udział w operacji Barbarossa. W styczniu 1942 awansował na Generała majora i objął dowództwo nad XIX Korpusem Górskim, jednym z oddziałów niemieckiej armii w Finlandii. Jego korpus brał udział w nieudanym ataku na Murmańsk, który doprowadził do sytuacji patowej na froncie. Wówczas wypowiedział swoje słynne zdanie: „Arktis ist nichts” („Arktyka to nic”), w którym wyraził swoją wiarę w odporność niemieckich żołnierzy na warunki klimatyczne.

Później, od listopada 1943 roku do stycznia 1944 roku dowodził XL Korpusem Pancernym na froncie wschodnim. W marcu 1944 roku został dowódcą Grupy Armii A, a w maju tego samego roku – dowódcą Grupy Armii Południowa Ukraina. Początkowo uważał, że krymski port w Sewastopolu powinien zostać utrzymany bez względu na utratę samego Krymu. Jednak później zmienił zdanie i próbował nakłonić Hitlera do wydania zgody na wycofanie się z portu nad Morzem Czarnym. Odwrót nastąpił za późno, wskutek czego niemiecko-rumuńska 17 armia, stacjonująca na Krymie, poniosła poważne straty. Wielu żołnierzy oczekujących na portowym molo na ewakuację zostało zabitych lub wziętych do niewoli. Późną wiosną 1944 roku Schörnerowi udało się po serii bitew ustabilizować załamujący się front na południowym brzegu Dniestru w Rumunii.

W lipcu został dowódcą Grupy Armii Północ, przemianowanej później na Grupę Armii Kurlandia. W styczniu 1945 przeniesiono go do Grupy Armii Środek, broniącej Czechosłowacji oraz górnego biegu Odry.

Schörner cieszył się uznaniem wysokich urzędników narodowosocjalistycznych – w tym samego Josepha Goebbelsa, który w swoim pamiętniku zawarł wiele pochwał odnośnie do postawy Schörnera. Wreszcie, 4 kwietnia 1945 roku, Schörnera awansowano do stopnia feldmarszałka. Hitler w swoim testamencie politycznym z 29 kwietnia mianował go naczelnym dowódcą wojsk lądowych (Oberbefehlshaber des Heeres). Stanowisko to piastował od 30 kwietnia (tj śmierci Hitlera) do dnia kapitulacji III Rzeszy 8 maja 1945 roku. W rzeczywistości w dalszym ciągu dowodził swoją grupą armii, chociaż nie podlegał mu żaden sztab i nie posiadał on dostrzegalnego wpływu na działania wojska w ostatnich dniach wojny.

7 maja generał Alfred Jodl, szef sztabu Naczelnego Dowództwa Niemieckich Sił Zbrojnych (Oberkommando der Wehrmacht) negocjował warunki kapitulacji wszystkich sił niemieckich w Kwaterze Głównej Zjednoczonych Sił Ekspedycyjnych (SHAEF). Po raz ostatni Schörner kontaktował się z OKW 2 maja. Zdał wówczas relację, że zamierzał przedostać się z oddziałem na zachód i tam poddać się Amerykanom. 8 maja przeeskortowano pułkownika z OKW przez pozycje Amerykanów na spotkanie z Schörnerem. Pułkownik podał informację, że Schörner wydał rozkaz kapitulacji, jednak nie mógł zagwarantować, że wszystkie oddziały się do niego dostosują. Jeszcze tego samego dnia Schörner zdezerterował i zbiegł do Austrii. 18 maja schwytali go Amerykanie.

Pozostałości Grupy Armii Środek nie zaniechały oporu aż do pojawienia się przytłaczającej siły Armii Czerwonej. Żołnierze radzieccy, którzy po ataku na Pragę przejęli kontrolę nad Czechosłowacją, odebrali kapitulację Grupy Armii Środek 11 maja. Było to ostatnie duże zgrupowanie wojsk niemieckich, które w chwili poddania się miało liczebność wielu dywizji.

Powojenne procesy i więzienie

Schörner został ponownie aresztowany w sierpniu 1951 roku przez Sowietów. Oskarżono go o „piastowanie urzędów w dowództwie byłej niemieckiej armii oraz aktywne uczestnictwo w przygotowaniu oraz prowadzeniu zbrodniczej wojny przeciwko Związkowi Radzieckiemu z pogwałceniem międzynarodowego prawa i traktatów”. W lutym 1952 Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazała Schörnera na 25 lat pozbawienia wolności. Dekretem prezydium z kwietnia 1952 roku kara została zredukowana do 12,5 roku więzienia.

Dekret z grudnia 1954 roku umożliwiał ekstradycję Schörnera do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Władze NRD zezwoliły mu na wyjazd do RFN w roku 1958. Tam z kolei został aresztowany i oskarżony o bezprawne egzekucje żołnierzy niemieckich oskarżonych o dezercję. Skazano go na cztery i pół roku więzienia. Po odbyciu kary zwolniono go w roku 1963.

Żył w ukryciu aż do śmierci w roku 1973. Pod koniec lat 60. XX wieku Schörner udzielił wywiadu włoskiemu historykowi Mario Silvestri, który zainteresowany był głównie jego udziałem w austriacko-niemieckim zwycięstwie pod Caporetto podczas I wojny światowej.

Krytyka

Niemieccy weterani wojenni krytykowali Schörnera za wydany przez niego w roku 1945 rozkaz, zgodnie z którym wszyscy żołnierze napotkani za linią frontu i nie posiadający pisemnych rozkazów mieli zostać rozstrzelani bez procesu. Fakt ten został uwzględniony w publikacjach Siegfrieda Knappego i Hansa von Lucka.

Schörner uważany był za żołnierza wyjątkowo wiernego Hitlerowi. Świadczy o tym chociażby fakt, że Hitler mianował go na swojego następcę na stanowisku naczelnego wodza wojsk lądowych. Ponadto Schörner nie wątpił w możliwość przechylenia szali zwycięstwa na stronę niemiecką w ostatnich tygodniach wojny. Wierzył, że głównym celem armii radzieckiej będzie Praga, a nie Berlin. Kierując się takim rozumowaniem krytycznie zluzował słabe linie obronne na przedpolach niemieckiej stolicy.

Krytykowany jest również za dezercję i opuszczenie 9 maja 1945 stanowiska dowodzenia Grupy Armii Środek. Według Hansa von Ahlfena powinien wykorzystać swą pozycję w rokowaniach z Amerykanami, aby uchronić własnych żołnierzy od radzieckiej niewoli, czego nie zrobił.

Przypisy

  1. Schörner, Johann Ferdinand - TracesOfWar.com, tracesofwar.com [dostęp 2021-06-11] (ang.).
  2. Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1983.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Bundesarchiv Bild 183-L22898, Bulgarien, Generaloberst Ferdinand Schörner.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 183-L22898 / Scheerer / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Vormarsch in Bulgarien: Während einer Marschpause. März 1941

PK-Scheerer
Scher-Bilderdienst

2604-41
Ferdinand Schörner signature.svg
The signature of Generalfeldmarschall Ferdinand Schörner
Планка Золотой партийный знак НСДАП.svg
Планка Золотой партийный знак НСДАП
DEU WH-Dienstauszeichnung (Heer-KM) 18Jahre BAR.svg
Umowna baretka: Odznaka za Długoletnią Służbę w Wehrmachcie (18 lat) – wersja Armii i Kriegsmarine (Wehrmacht-Dienstauszeichnung – Heer und Kriegsmarine) – III Rzesza
– połączone baretki Srebrnego Krzyża (II Klasy za 18 lat) i Srebrnego Medalu (IV Klasy za 4 lata).
DEU EK 2Kl 1939Clasp BAR.svg
Baretka: Krzyż Żelazny II Klasy (1914) z okuciem ponownego nadania 1939 (III Rzesza).
Flag of Weimar Republic (war).svg
War flag of Weimar Republic with iron cross (1921–1933).
Kaiserstandarte.svg

Standarte seiner Majestät des Deutschen Kaisers
„Die Standarte, 4 m im Quadrat, besteht aus goldgelber Seide und zeigt das eiserne Kreuz, belegt mit dem kleineren Wappen Sr. Majestät. In den Winkeln des Kreuzes erscheinen je eine Kaiserkrone und drei rotbewehrte, schwarze Adler. Auf dem Kreuz steht "GO TT MIT UNS 18 70". Sobald Se. Majestät sich an Bord eines Schiffes begibt, wird die Kaiserstandarte am Topp des Grossmastes gehisst und alle anderen Kommando- und Unterscheidungszeichen gestrichen“.(Ströhl: Deutsche Wappenrolle, S. 80)
BAV Military Merit Order ribbon (war).svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 4.0
Military Merit Order ribbon bar (war ribbon). Kingdom of Bavaria.
DEU EK 1Kl 1939Clasp BAR.svg
Baretka: Krzyż Żelazny I Klasy (1914) z okuciem ponownego nadania 1939 (III Rzesza).
ITA OCSI Commendatore BAR.svg
Autor: , Licencja: CC0
Baretka: Kolonialny Order Gwiazdy Włoch – Komandor.
LeutnantFerdinandSchoerner.jpg
German Lieutenant Ferdinand Schoerner (WW1)
DEU Ostmedaille BAR.svg
Baretka: Medal za Kampanię Zimową na Wschodzie 1941/42 – III Rzesza.
Balkenkreuz.svg
Insignia of the German Armed Forces in WWII.
AUT KuK Kriegsbande BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
Anschluss Medal Bar.PNG
Autor: Realismadder, Licencja: CC-BY-SA-3.0
The ribbon bar for the Anschluss medal, awarded to German military personnel, German officials, Austrian members of the NSDAP and other austrians who participated in the annexation (Anschluss) of Austria in March 1938.
Bundesarchiv Bild 183-L29176, Ferdinand Schörner.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 183-L29176 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Ferdinand Schörner

Südostfront: (Griechenland) Ein deutscher General besucht die Akropolis. PK-Aufnahme: Kriegsberichter: Scheerer (Sch.) 4619-41."Fr." "Fr.OKW" April 41

[Gen. Oberst Ferdinand Schörner (Porträt)]

Abgebildete Personen:

FIN Order of the Cross of Liberty 1Class war BAR.svg
Baretka: Order Krzyża Wolności (Finlandia) – 1. Klasa – wariant wojenny.
DEU EK Ritter oak-sword-diam BAR.svg
Baretka: Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami (III Rzesza).
WMacht H OF10 GenFeldmarschall h 1945.svg
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Rang insignia of the German Wehrmacht until 1945; here: shoulder board Heer (Army), version from 1942 until 1945.
  • Rank: – Generalfeldmarschall (en: General Field Marshall) OF-10
  • Basic colour: to all service branches — “deep red”.
DEU Sudetenland Medal.jpg
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka Medalu Pamiątkowego 1 października 1938
DEU Ehrenkreuz des Weltkrieges Frontkaempfer BAR.svg
Baretka: "Krzyż Honoru za Wojnę 1914/1918" (Niemcy, III Rzesza) – dla Frontowców (z mieczami).
D-PRU Pour le Merite 1 BAR.svg
Baretka pruskiego Orderu Pour le Mérite.