Filipikos Bardanes

Filipikos
Cesarz bizantyński
Okres	od 711 do 3 czerwca 713
Poprzednik	Justynian II Rhinotmetos
Następca	Anastazjusz II
Moneta
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0 Solid Filipikosa

Filipikos Bardanes – cesarz bizantyjski w latach 711–713.

Filipikos był synem Nicefora, bizantyjskiego patrycjusza. Jego właściwe imię, Bardanes, wskazuje na jego ewentualnie ormiańskie pochodzenie.

Na Krym do Chersonezu został zesłany za panowania Tyberiusza III. Gdy Justynian II ponownie wstąpił na tron, mianował Bardanesa gubernatorem tej odległej prowincji. W 711 roku wysłał ekspedycję karną, która miała zburzyć Chersonez i zabić jego mieszkańców. Mieszkańcy miasta uprzedzeni na czas obwołali cesarzem swojego gubernatora Bardanesa. Ten zgodził się i wezwano na pomoc koczowniczych Chazarów, którzy w tym czasie zajęli Krym. Ekspedycja karna bojąc się gniewu Justyniana i wiedząc, że nie zdobędzie miasta, stanęła po stronie uzurpatora. Ten wraz z flotą udał się do Konstantynopola. Tam otworzono przed nim bramy. Mały następca tronu, syn Justyniana – Tyberiusz został zgładzony, choć schronił się w kościele i zawiesił na sobie najświętsze relikwie, obejmując ołtarz. Justynian tymczasem przebywał w Synopie. Chciał ruszyć na stolicę, ale został pobity w bitwie z Bardanesem. Oficer armii Bardanesa, Eliasz, obciął własnoręcznie Justynianowi głowę. Była to zemsta za zabicie dzieci Eliasza i uczynienie jego żony nałożnicą kucharza. Później obciętą głowę cesarza pokazywano we wszystkich dużych miastach cesarstwa.

Bardanes zostawszy cesarzem przyjął imię Filipikos. Był Ormianinem, więc tak jak jego rodacy sprzyjał monoteletyzmowi. Herezja ta została potępiona przez VI sobór powszechny w Konstantynopolu. Filipikos wydał edykt, w którym ogłosił monoteletyzm jedyną doktrynę religijną. Kazał też zdjąć obraz przedstawiający VI sobór i zerwać inskrypcję, którą umieszczono dla uczczenia soboru. W te miejsca kazał powiesić swoje portrety i patriarchy Sergiusza, dawnego sympatyka tej herezji. Stolicy Apostolskiej nie spodobało się postępowanie cesarza. Papież Konstantyn otrzymał od cesarza list, w którym Filipikos zawiadomiał o swoim wstąpieniu na tron i przesyłał monoteletyckie wyznanie wiary. W Rzymie zakazano bicia monet z wizerunkiem cesarza-heretyka, umieszczania w datacji aktów i wymieniania go w modlitwach. Papież kazał przyozdobić kościół św. Piotra obrazami przedstawiającymi sześć soborów powszechnych.

Tymczasem Arabowie wznowili swoje napady, a Bułgarzy stanęli pod Konstantynopolem. Ich chan Terweł wypowiedział cesarzowi wojnę pod pretekstem pomszczenia swojego sojusznika Justyniana II. Filipik postanowił wezwać na pomoc stolicy oddziały z temu Opsikion, lecz te się zbuntowały. Filipikos został w wyniku spisku obalony 3 czerwca 713 r. i oślepiony. Nowym cesarzem został Anastazjusz II.

Bibliografia

• G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przeł. pod red. H. Evert-Kappesowej, wyd.3 Warszawa 2008.
• R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek, Warszawa 1997.
• K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, wyd.2 Kraków 1999.

gwiazdką * oznaczono monarchów nienależących do dynastii Dynastia teodozjańska 395–457 Arkadiusz (395–408) • Teodozjusz II (408–450) • Pulcheria • Marcjan (450–457) Dynastia leońska 457–518 Leon I (457–474) • Leon II (474) • Zenon Izauryjczyk (474–491) • Bazyliskus (475–476)* • Anastazjusz I (491–518) Dynastia justyniańska 518–602 Justyn I (518–527) • Justynian I Wielki (527–565) • Justyn II (565–578) • Tyberiusz II Konstantyn (578–582) • Maurycjusz (582–602) • Fokas (602–610)* Dynastia heraklijska 610–711 Herakliusz (610–641) • Konstantyn III (641) • Herakleonas (641) • Konstans II (641–668) • Konstantyn IV Pogonatos (668–685) • Justynian II Rhinotmetos (685–695 i 705–711) • Leoncjusz II (695–698)* • Tyberiusz III (698–705)* • Filipikos Bardanes (711–713)* • Anastazjusz II (713–715)* • Teodozjusz III (715–717)* Dynastia izauryjska 717–802 Leon III Izauryjczyk (717–741) • Artabasdes (741–743) • Konstantyn V Kopronim (741–775) • Leon IV Chazar (775–780) • Konstantyn VI (780–797) • Irena (797–802) Dynastia Niceforów 802–813 Nicefor I Genik (802–811) • Staurakios (811) • Michał I Rangabe (811–813) • Leon V Armeńczyk (813–820)* Dynastia amoryjska 820–867 Michał II Amoryjczyk (820–829) • Teofil (829–842) • Michał III Metystes (842–867) Dynastia macedońska 867–1057 Bazyli I (867–886) • Leon VI Filozof (886–912) • Aleksander (912–913) • Konstantyn VII Porfirogeneta (913–959) • Roman I Lekapen (920–944) • Roman II (959–963) • Nicefor II Fokas (963–969) • Jan I Tzimiskes (969–976) • Bazyli II Bułgarobójca (976–1025) • Konstantyn VIII (1025–1028) • Roman III Argyros (1028–1034) • Michał IV Paflagończyk (1034–1041) • Michał V Kalafates (1041–1042) • Zoe (1042) • Konstantyn IX Monomach (1042–1055) • Teodora (1055–1056) • Michał VI Stratiotikos (1056–1057) • Izaak I Komnen (1057–1059)* Dynastia Dukasów 1059–1081 Konstantyn X Dukas (1059–1067) • Roman IV Diogenes (1068–1071) • Michał VII Dukas (1071–1078) • Nicefor III Botaniates (1078–1081) Dynastia Komnenów 1081–1185 Aleksy I Komnen (1081–1118) • Jan II Komnen (1118–1143) • Manuel I Komnen (1143–1180) • Aleksy II Komnen (1180–1183) • Andronik I Komnen (1183–1185) Dynastia Angelosów 1185–1204 Izaak II Angelos (1185–1195 i 1203–1204) • Aleksy III Angelos (1195–1203) • Aleksy IV Angelos (1203–1204) • Mikołaj Kanabos (1204)* • Aleksy V Murzuflos (1204)* Dynastia Laskarysów 1204–1261 Teodor I Laskarys (1204–1221) • Jan III Dukas Watatzes (1221–1254) • Teodor II Laskarys (1254–1258) • Jan IV Laskarys (1258–1261) Dynastia Paleologów 1259–1453 Michał VIII Paleolog (1259–1282) • Andronik II Paleolog (1282–1328) • Andronik III Paleolog (1328–1341) • Jan V Paleolog (1341–1391) • Jan VI Kantakuzen (1347–1354)* • Mateusz Kantakuzen (1353–1357)* • Andronik IV Paleolog (1376–1379) • Jan VII Paleolog (1390) • Manuel II Paleolog (1391–1425) • Jan VIII Paleolog (1425–1448) • Konstantyn XI Paleolog (1448–1453)