Fort XIII Twierdzy Toruń

Fort XIII Karol Kniaziewicz Fort VI Winrich von Kniprode
nr rej. A/304 z 5 października 1971
Główne wejście do fortu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Okólna
Typ budynku	fort
Rozpoczęcie budowy	1882
Ukończenie budowy	1885
Położenie na mapie Torunia Fort XIII Karol Kniaziewicz Fort VI Winrich von Kniprode
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fort XIII Karol Kniaziewicz Fort VI Winrich von Kniprode
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Fort XIII Karol Kniaziewicz Fort VI Winrich von Kniprode
52°58′58,11″N 18°36′56,33″E/52,982808 18,615647

Pomnik pamięci jeńców brytyjskich w sąsiedztwie fortu

Fort XIII Twierdzy Toruń - główny fort artyleryjski, zbudowany pod nazwą Fort VI Winrich von Kniprode.

Lokalizacja

Fort znajduje się w lewobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Stawki, na terenie jednostki wojskowej, przy ulicy Okólnej.

Historia

Został wzniesiony z betonu i cegły w latach 1882-1885 na planie pięciokąta w pierwszej fazie wznoszenia toruńskich fortów, podobnie jak fort II, V, VII, XI i XV. Stary typ fortyfikacji jest widoczny w barkanowym narysie obiektu i otwartych stanowiskach artyleryjskich (łącznie 15) bez betonowych umocnień. Obiekt miał być ważnym punktem obrony Torunia od południa; ogień z jego dział sięgał do miejscowości Popioły i Grabie.

Począwszy od roku 1894 fort ten przeszedł szereg modernizacji, dzięki którym stał się odporny na ogień dział kalibru 150 mm (tu głównie wzmocnienie sklepień koszar metrową warstwą betonu i wzmocnienie nasypów ziemnych). Uzupełniono również roślinne zamaskowanie obiektu, a w 1911 roku otoczono całość drutem kolczastym. Od roku 1912 fort posiadał instalację elektryczną, a jego mury zewnętrzne zostały pogrubione o dalsze 1,5 metra. W 1914 roku zbudowano trawersy w przejściach wewnątrz obiektu i zamurowano większość okien (na całą wysokość lub na 2/3). Ponadto w latach 1890-1892 i 1898-1900 wzniesiono po obydwu stronach fortu betonowe baterie pancerne z czterema basztami dla dział kalibru 150 mm i punktami obserwacyjnymi. Całość wyposażenia fortecznego została wywieziona przez odchodzącą armię pruską, a baterie poważnie uszkodzone.

Po przejęciu fortu przez Wojsko Polskie w obiekcie umieszczono najpierw internowanych "białych Rosjan" z armii Wrangla, a od 1922 roku w obiekcie mieściły się naprzemiennie koszary piechoty i artylerii przyjeżdżających na ćwiczenia na toruński poligon. W latach 1922-1924 fort został wyremontowany. Na nowo otwarto zamurowane okna i naprawiono instalację elektryczną. W jeden z baterii urządzono skład artyleryjski.

W 1939 roku w forcie mieściło się stanowisko dowodzenia Armii Pomorze, co stało się przyczyną zbombardowania go przez wojska hitlerowskie. Ostrzał nie zrobił jednak warowni większej krzywdy. W 1941 roku hitlerowcy umieścili w forcie najpierw jeńców polskich, a następnie część jeńców brytyjskich osadzonych w Stalagu XXA^[1][2][3].

Po 1945 roku

Fort jest zachowany w dobrym stanie. Mimo wywózki większości urządzeń mechanicznych przez Niemców przed 1920 roku, zachował się w nim szereg oryginalnych elementów wyposażenia, w tym kraty, bramy, studnie i asfaltowa posadzka w prochowni. Remonty przeprowadzane w forcie przez Wojsko Polskie nie zmieniły również jego zasadniczego układu pomieszczeń. Obiekt jest dostępny dla turystów po wcześniejszym umówieniu. Znajduje się obecnie na terenie wojskowym - 1. Bazy Materiałowo-Technicznej.

Galeria

Zobacz też

• Zbrodnia w Barbarce
• Obóz jeniecki na Glinkach w Toruniu
• Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu

Przypisy

Bibliografia

• Twierdza Toruń, ZbigniewZ. Karpus, WaldemarW. Rezmer, MirosławM. Giętkowski, Toruń: Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1, OCLC 749632639 .
• Toruński Serwis Turystyczny