François de Rochebrune

Ten artykuł od 2010-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

François de Rochebrune

generał
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca lub 1 stycznia 1830 Vienne
Data i miejsce śmierci	19 listopada 1870 Paryż (Montretout)
Odznaczenia

François de Rochebrune, pol. Franciszek Maksymilian de Rochebrune (ur. 1 czerwca, lub 1 stycznia 1830 w Vienne, zm. 19 listopada 1870 pod Montretout^[1] – francuski wojskowy, polski generał, organizator oddziału żuawów śmierci w powstaniu styczniowym, wolnomularz^[2].

Życiorys

Zdjęcie Żuawów śmierci podczas ich pobytu w Świętym Krzyżu w 1863: z lewej strony leży na ziemi François Rochebrune

Urodził się 1 stycznia 1830 w Vienne w departamencie Isère we Francji w ubogiej rodzinie. W wieku 14 lat rozpoczął pracę jako pomocnik drukarza. Następnie z zawodu został majstrem gipsiarskim. W latach 1851–1854 odsłużył 3 lata we francuskim 17 pułku piechoty liniowej. W Krakowie pojawił się około 1855 r. i rozpoczął tutaj pracę jako guwerner nauczając języka francuskiego Jana i Stanisława Tomkowiczów, wnuków Franciszka Wężyka. (Jan Tomkowicz poległ w lutym 1863, walcząc jako oficer Żuawów Śmierci Rochebrune w bitwie pod Miechowem).) Rochebrune pozyskał dużą sympatię wychowanków, jak i pracodawców, dzięki czemu dostał się też do wielu bogatych domów w mieście. Wacław Tokarz opisał go w następujący sposób: jako guwerner był on wesoły, dowcipkujący, bez większej inteligencji i ogłady. Około 1857 r. opuścił Kraków i zaciągnął się do 62 pułku piechoty liniowej francuskiej. Z pułkiem tym popłynął do Chin, gdzie odbył całą kampanię aż do roku 1861. W 1862 r. jako podoficer powrócił z powrotem do Krakowa. Nie powrócił do zawodu nauczyciela języka francuskiego, bo stwierdził, że więcej jest nauczających języka francuskiego niż uczących się go. Otworzył więc w Krakowie szkołę fechtunku, do której przystąpili przeważnie dawni jego uczniowie ze sfer towarzyskich. Szkoła ta przerodziła się w szkołę wojskową. Uczył tam musztry, używając komendy francuskiej i regulaminu piechoty francuskiej^[3].

Po wybuchu powstania, w styczniu 1863, zgłosił swoje usługi polskim władzom powstańczym i wyruszył z grupą wychowanków do obozu powstańczego Apolinarego Kurowskiego w Ojcowie. Tam, opierając się na wzorach francuskich, Rochebrune stworzył oddział nazwany żuawami śmierci. Pierwszy raz weszli do walki 17 lutego w bitwie pod Miechowem, w której, mimo utraty elementu zaskoczenia, Rochebrune osobiście poprowadził atak na bagnety na pozycje rosyjskie na cmentarzu, wyrywając karabiny z rąk Rosjan. Po poniesieniu dużych strat, Rochebrune, który zaczął swoje nazwisko pisać wówczas jako „de Rochebrune”, odtworzył swoją formację w Krakowie. Pod twardą ręką Rochebrune’a, egzekwującego dyscyplinę, żuawi stali się jedną z doborowych formacji powstania. Następnie szkolił także oddziały polskich kosynierów. Według części źródeł, Rochebrune uczestniczył w bitwie pod Małogoszczem, lecz brak relacji o udziale żuawów w tej bitwie. Żuawi pod jego osobistym dowództwem walczyli następnie w marcu 1863 w bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami. Pod Grochowiskami 18 marca Rochebrune faktycznie dowodził całością sił powstańczych biorących udział w bitwie, opanowując chaos, gdy sztab Langiewicza utracił kontrolę nad oddziałami, a następnie, na czele kosynierów poprowadził atak na rosyjską piechotę. Rochebrune został po bitwie mianowany generałem i wyjechał do Krakowa za Langiewiczem. Zwolennicy Mierosławskiego wysunęli wówczas Rochebrune’a na wodza naczelnego powstania, jednak Rząd Narodowy tego nie uznał. Rozczarowany walką polityczną, Rochebrune wyjechał do Francji. Powrócił do udziału w powstaniu pod koniec 1863 roku, obejmując dowództwo IV, V i VI oddziału w organizowanej wyprawie galicyjskiej na Wołyń, zakończonej jednak porażką w bitwie pod Poryckiem (2–3 października 1863). Według wspomnień Filipa Kahane, po przekroczeniu granicy i połączeniu się oddziałów polskich doszło do nieporozumienia pomiędzy Rochebrunem i rotmistrzem Rozwadowskim, którego wsparł głównodowodzący Michał Heydenreich ps. „Kruk”^[4]. W rozżaleniu tym Rochebrune zrzucił z siebie mundur, oddał pałasz i wyjechał do Francji^[4].

Po powrocie do Francji, został odznaczony Legią Honorową za udział w polskim powstaniu. Występował także publicznie w sprawie polskiej. Podczas wojny francusko-pruskiej 1870 roku, w stopniu pułkownika, dowodził nazwanym tak przez siebie oddziałem les Gaulois (Galowie), walcząc w mundurze żuawa śmierci z białym krzyżem na piersiach. Poniósł śmierć 19 listopada 1870 w walce, pod Montretout, trafiony z karabinu^[1].

Zmarli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Wacław Tokarz, Kraków w początkach powstania styczniowego i wyprawa na Miechów. [T. 1], Kraków 1914, s. 88–89, 91.
• Filip Kahane: Dzieje Żuawa. W: Bronisław Szwarce (red.): W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863-1903. Lwów: Komitet Wydawniczy, 1903, s. 160-170.

Linki zewnętrzne

• François de Rochebrune, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-04-12].