Friedrich Ludwig Jahn
 Friedrich Ludwig Jahn, litografia Georga Engelbacha, ok. 1852 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | pedagog, polityk nacjonalistyczny |
| Odznaczenia | |
 | |
Friedrich Ludwig Jahn (ur. 11 sierpnia 1778 w Lanz, zm. 15 października 1852 we Freyburgu) – niemiecki pedagog, publicysta i polityk nacjonalistyczny, poseł do parlamentu frankfurckiego (1848), uznawany za ojca gimnastyki sportowej (niem. Turnvater)[1].
Życiorys
Friedrich Ludwig Jahn urodził się 11 sierpnia 1778 roku w Lanz[1]. Do 13. roku życia kształcił go ojciec w domu, później uczęszczał do gimnazjów w Salzwedel i Berlinie, jednak nauki nie ukończył[1].
Od 1796 roku studiował teologię, historię i literaturę niemiecką na uniwersytetach w Halle, Frankfurcie nad Odrą, Greifswaldzie i Getyndze[1]. W 1798 roku przystąpił do studenckiej loży masońskiej w Halle[1].
W 1803 roku po uczestnictwie w bójce otrzymał z Greifswaldu Consilium abeundi – poproszono go o odejście z uniwersytetu[1]. Jahn opuścił uczelnię, po czym pracował jako nauczyciel prywatny. Wiele podróżował, a od 1809 roku studiował dalej w Getyndze i Jenie[1]. Po nieudanej próbie podjęcia pracy w gimnazjum uzyskał posadę nauczyciela w szkole podstawowej[1].
W 1810 roku wraz z Friedrichem Friesenem (1784–1814) założył tajną organizację Deutscher Bund celem wyzwolenia państw niemieckich spod okupacji francuskiej i zjednoczenia Niemców[1]. Organizacja była prekursorem studenckich stowarzyszeń o charakterze samokształceniowym i politycznym – Burschenschaftów[1]. W tym samym roku opublikował pracę Deutsches Volkstum, w której zawarł swoje poglądy na temat narodu i państwa, języka i zwyczajów, wychowania i edukacji, ale także wypowiedzi o charakterze nacjonalistycznym, rasistowskim i antysemickim[1].
W 1811 roku, idąc za przykładem Johanna GutsMuthsa (1759–1839), Jahn utworzył plac do gimnastyki w Hasenheide pod Berlinem[1]. Promował kulturę fizyczną wśród uczniów, organizując spacery i zabawy sportowe[1]. W latach 1811–1813 zorganizował zajęcia gimnastyczne i opracował materiały do ćwiczeń[1]. Opracował wiele urządzeń do gimnastyki czy kalisteniki, jak np. drążek czy poręcze równoległe, a także propagował ich używanie w ramach treningu wojskowego[2].
W trakcie wojen napoleońskich w latach 1813–1815 współorganizował Korpus Lützowa[1]. Po wojnie władze chciały włączyć gimnastykę do przedmiotów szkolnych, natomiast Jahn postrzegał ją jako ważny element w ramach realizacji swoich założeń narodowościowych i wzmocnienia niemieckiego poczucia narodowego[1]. Jahn postrzegał gimnastykę jako przygotowanie do walki o wolność, a po wyzwoleniu jako element wsparcia walki o jedność, wolność i liberalną konstytucję[1]. Jahn zainspirował powstanie pierwszych Burschenschaftów – pierwsze stowarzyszenie tego typu powstało w Jenie 12 czerwca 1815 roku[1].
W 1817 roku Jahn wygłosił publiczne wykłady na temat Deutsches Volkstum w Berlinie, prowokując władze[1]. Kolejne wydarzenia, m.in. zabójstwo Kotzebuego przez gimnastyka Sanda, jak też postawa Jahna, popchnęły władze do wycofania gimnastyki ze szkół i zniszczenia sprzętu gimnastycznego[1]. Jahn został aresztowany w lipcu 1819 roku i uwięziony w twierdzy Spandau, a później w Küstrin[1]. Z aresztu został zwolniony w maju 1820 roku, lecz musiał zamieszkać w Kolbergu, gdzie pozostawał pod nadzorem dowódcy twierdzy[1].
W 1825 roku został uniewinniony, ale nadal miał zakaz pracy na uniwersytecie i w szkole średniej[1]. W 1840 roku Fryderyk Wilhelm IV Pruski zniósł ograniczenia działalności politycznej nałożone na Jahna, później zaś przyznał mu Krzyż Żelazny II klasy[1]. W 1848 roku Jahn został wybrany na posła do parlamentu frankfurckiego[1].
Zmarł 15 października 1852 roku we Freyburgu[1].
Publikacje
Wybór prac podany za Neue Deutsche Biographie[1]:
- Über die Beförderung des Patriotismus im Preußischen Reiche, 1800
- Bereicherung des hochdeutschen Sprachschatzes, 1806
- Deutsches Volksthum, 1810
- Runenblätter, 1814
- Die Deutsche Turnkunst, 1816[3]
- Neue Runenblätter, 1828
Odbiór
Zaangażowanie Jahna w propagowanie gimnastyki stało w bezpośrednim związku z jego działalnością polityczną[1]. Po powstaniu Rzeszy Niemieckiej Jahn został uznany za bohatera narodowego – wojownika o jedność Niemiec pod przywództwem Prus[1].
W okresie III Rzeszy naziści, bazując na rasistowskich i nacjonalistycznych wypowiedziach Jahna, zafałszowali jego obraz, przedstawiając go jako „żołnierza politycznego” i pioniera narodowego socjalizmu[1].
Przypisy
Bibliografia
- Horst Ueberhorst: Jahn, Friedrich Ludwig. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 10. 1974, s. 301–303. (niem.).
- Paul Wade: Skazany na trening: Zaprawa więzienna (Convict Conditioning). Łódź: Wydawnictwo JK, 2011. ISBN 978-83-7229-2704. (pol.).