Górne Łużyce

Górne Łużyce

Herb Flaga
Państwa	Niemcy  Polska
Stolica	Budziszyn
Ważniejsze miasta	Görlitz, Zgorzelec, Żytawa

Górne Łużyce^[1][2] (niem. Oberlausitz, g.-łuż. Hornja Łužica, d.-łuż. Górna Łužyca, cz. Horní Lužice, łac. Lusatia Superior) – kraina historyczno-geograficzna w Niemczech (kraj związkowy Saksonia, częściowo Brandenburgia), część tego obszaru leżąca na zachód od rzeki Kwisy znajduje się na terytorium Polski (województwo dolnośląskie, kilka miejscowości w województwie lubuskim).

Głównym miastem jest Budziszyn. Do początku XV wieku tereny te znane były jako Milsko, od zamieszkującego je plemienia słowiańskiego Milczan. Na tych ziemiach wykształcił się język górnołużycki.

Kalendarium

Polska za panowania Bolesława Chrobrego. Górne Łużyce podpisane jako Milsko

• VI wiek – teren Milska zasiedlają Słowianie
• 932 – ziemie Milczan zostały podbite przez króla niemieckiego Henryka I, który zmusił Milczan do składania mu danin
• 971 – Otton I wprowadza nową organizację okręgów grodowych
• 1002-1005 – Bolesław Chrobry zajął Milsko i włączył do Polski, pierwsza wzmianka o stolicy regionu – Budziszynie
• 1015 – Milsko zajmuje cesarz Henryk II
• 30 stycznia 1018 – pokój budziszyński przyznał Milsko Polsce,
• 1029 – oblężenie Budziszyna w trakcie wojny polsko-niemieckiej: miasto i region obronione przez Polskę
• 1031 – cesarz Konrad II podbija Milsko i włącza je w skład Marchii Miśnieńskiej
• 1076 – część Milska zostaje przyłączona do Księstwa Czech
• 1131 – ostatnia wzmianka o Milczanach w związku z wzniesieniem lub przebudową grodu w Görlitz przez czeskiego księcia Sobiesława I^[3]
• 1200 około – rozpoczęcie kolonizacji niemieckiej^[3]
• 1253 – margrabia brandenburski Otton III otrzymał te ziemie jako posag księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego Wacława I
• 1319 – król czeski Jan Luksemburski zajął zachodnią część Milska, a wschodnią z Görlitz, Żytawą i Lubaniem przejął książę jaworski Henryk z dynastii Piastów
• 1329 – książę jaworski Henryk zrzeka się części Milska ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań
• 1336 – wzmianka o urzędowaniu w Löbau słowiańskiej rady miejskiej^[3]
• 1337/1346 – przejście Żytawy i Lubania pod władztwo czeskie
• 1346 – powstaje Związek Sześciu Miast

Mapa Górnych Łużyc, 1635

• 1348 – inkorporacja Milska do Królestwa Czech,
• 1362 – wzmianka o urzędowaniu w Kamenz słowiańskiego burmistrza^[3]
• 1368 – po śmierci księcia świdnickiego Bolka II, zwanego Małym, wschodnia część Milska włączona zostaje do Czech
• 1370 – po włączeniu Łużyc Dolnych do korony czeskiej następuje połączenie Milska i Łużyc Dolnych
• 1466/1469–1490 – pod kontrolą króla Węgier Macieja Korwina będącego wówczas również antykrólem Czech
• 1490–1526 – pod rządami Jagiellonów

Mapa Łużyc w 1715 r.

• 1635 – gdy prawie całe Łużyce Górne przyłączone do Elektoratu Saksonii, miasto Schirgiswalde czeską eksklawą. Łużyce Górne przestają być częścią Korony Czeskiej.
• 1691 – powołanie przez stany górnołużyckie komisji serbskich duchownych do stworzenia górnoserbskiego języka pisanego^[3]
• 1693 – przetłumaczenie na język serbski Małego Katechizmu przez proboszcza Michała Frencla^[3]
• 1697–1763 – Łużyce Górne jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej z Polską. Przez miasta Hoyerswerda, Königsbrück czy Lubań wiodą trasy częstych przejazdów królów Polski Augusta II i Augusta III z Drezna do Warszawy i Wschowy. Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe ozdobione herbami Polski i Saksonii, monogramami królów Augusta II i Augusta III i polską koroną królewską w miastach łużyckich oraz kamienie milowe ozdobione monogramami królów w pomniejszych miejscowościach i dzielnicach
• 1722 – protestanccy czescy imigranci (bracia morawscy) zakładają miasto Herrnhut, w 1742 zakładają miasto Niska
• w latach 60. XVIII w. w Hoyerswerdzie dzieciństwo spędza Jan Henryk Dąbrowski
• 1806 – w granicach Królestwa Saksonii

Łużyce w 1886 roku

• 1813 – obszar zmagań w czasie wojen napoleońskich (bitwa pod Budziszynem)
• 1815
  • na mocy uchwał kongresu wiedeńskiego wschodnia część Łużyc Górnych z Görlitz, Lubaniem i Mużakowem przyłączona do pruskiej prowincji Śląsk (niem. Niederschlesien)
  • rozwiązanie Związku Sześciu Miast
  • założenie Parku Mużakowskiego, jedynego obiektu na Łużycach wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO
• 1819 – próba reaktywacji Związku Sześciu Miast w okrojonym składzie jako Związek Czterech Miast (istniał do 1868)^[4]
• 1825 – północno-zachodnia część Łużyc Górnych z Hoyerswerdą i Ruhlandem włączona do prowincji Śląsk
• 1845
  • włączenie Schirgiswalde do Saksonii
  • pierwsze publiczne wykonanie hymnu Serbołużyczan w Budziszynie
• 1871 – w granicach Niemiec
• 1890 – Zgorzelec, Żytawa i Budziszyn największymi miastami Górnych Łużyc
• 1912 – powstanie serbskiej organizacji Domowina, liczącej wkrótce 180 tys. członków^[3]
• 1918 – zgłoszenie przez władze czeskie postulatu włączenie Łużyc Górnych do Czechosłowacji^[3]
• po 1933 – masowa germanizacja i zmienianie nazw pochodzenia słowiańskiego^[3]
• 1945
  • obszar zmagań na froncie wschodnim II wojny światowej z udziałem 2 Armii Wojska Polskiego (operacja łużycka)
  • w efekcie postanowień konferencji poczdamskiej wschodnia część Łużyc Górnych (pomiędzy Nysą Łużycką a Kwisą, ze Zgorzelcem i Lubaniem) wchodzi w skład Polski.
• 1949 – zachodnia część Łużyc Górnych w granicach Niemieckiej Republiki Demokratycznej
• 1990 – niemiecka część Łużyc Górnych rozdzielona między Saksonię (większość regionu) i Brandenburgię (skrawki północno-zachodnie z miastem Ruhland)
• 1991 – reaktywacja Związku Sześciu Miast

Miasta górnołużyckie

Budziszyn

Zgorzelec

Wsie górnołużyckie

Górnołużyckie nazwy wsi

Galeria

• 

  Kościół Mariacki w Kamenz

• 

  Ratusz w Löbau z 1714 r. przyozdobiony m.in. herbem I Rzeczyspolitej

• 

  Zamek księżnej Lubomirskiej i króla Augusta III w Hoyerswerdzie

• 

  Pałac w Neschwitz

• 

  Polsko-saski słup dystansowy w Ruhland

• 

  Serbski Dom w Budziszynie

• 

  Pomnik żołnierzy polskich w Crostwitz

Zobacz też

• Łużyce
• Dolne Łużyce
• Limes Sorabicus (Marchia Łużycka)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Jaworski, Żary w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego, Żary 1993
• Waldemar Bena, Polskie Górne Łużyce. Przyroda – Historia – Zabytki, Wydawnictwo F.H. Agat, Zgorzelec 2003
• Prawa Saksonii dotyczące Łużyczan. regione.taa.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-21)].
• TomaszT. Bernacki TomaszT., Kiedy Łużyce Górne powrócą... do Czech?, naszesudety.pl, 14 maja 2005 [dostęp 2016-04-29] .