Góry Opawskie

Góry Opawskie
cz. Zlatohorská vrchovina

Widok na pasmo Gór Opawskich
Polski obszar Gór Opawskich
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Sudety Wschodnie
Mezoregion	Góry Opawskie cz. Zlatohorská vrchovina
Zajmowane jednostki administracyjne	Czechy Polska

Czeski obszar Gór Opawskich

Góry Opawskie (cz. Zlatohorská vrchovina, dawniej Severní podhoří Hrubého Jeseníku, Jindřichovské podhoří lub Opavská vrchovina^[1], niem. Zuckmanteler Bergland, Oppagebirge) (332.63) – mezoregion wchodzący w skład pasma górskiego Jesioników (cz. Jeseníky), w Sudetach Wschodnich, w Czechach i częściowo w Polsce z najwyższym szczytem: Příčný vrch (pol. Góra Poprzeczna), położonym na terenie Czech. Za najwyższą górę polskiej części Gór Opawskich przyjmuje się Biskupią Kopę^[a].

Położenie

W Czechach Góry Opawskie graniczą: od zachodu z Przedgórzem Paczkowskim (cz. Žulovská pahorkatina) i Górami Złotymi (cz. Rychlebské hory), od południowego zachodu z Wysokim Jesionikiem (cz. Hrubý Jeseník) i od południa z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník).

Natomiast w Polsce Góry Opawskie ograniczone są krętą linią: Głuchołazy – Moszczanka – Łąka Prudnicka – Prudnik – Trzebina – Skrzypiec – Krzyżkowice – Dobieszów – Mokre – Zopowy – Zubrzyce – Lewice – Michałkowice – Bliszczyce. Graniczą tu z Płaskowyżem Głubczyckim, a na północnym zachodzie z Przedgórzem Paczkowskim. Masyw Hranicznego Wierchu oddzielony jest od pozostałej polskiej części Gór Opawskich granicą państwową, która ma tu wyjątkowo zawikłany przebieg. Jest to najdalej na wschód położony na obszarze Polski fragment Sudetów.

Rzeźba terenu

Szczyty

Příčný vrch najwyższy szczyt Gór Opawskich

Widok na szczyt góry Zlatý Chlum

Biskupia Kopa najwyższy szczyt polskiej części Gór Opawskich

Widok z miejscowości Dolní Údolí na Zámecký pahorek

Widok z Wieszczyny na Srebrną Kopę

Widok z drogi Město Albrechtice – Třemešná na Graniczną Górę

Ważniejsze szczyty Gór Opawskich[3][4][2]

Czechy Lp. Szczyt Wysokość m n.p.m. 1 Příčný vrch 975 2 Bílé skály 922 3 Hornické skály 904 4 Zlatý Chlum 891 5 Biskupia Kopa (cz. Biskupská kupa)[a] 890 6 Končina 888 7 Ostrý (1)[b] 888 8 Pod Ostrým 886 8 Jelení hora 878 10 Jedlová 874 11 Jelení vrch (1)[c] 874 12 Bleskovec 871 13 Kutný vrch 869 14 Solná hora 868 15 Zámecký pahorek 868 16 Horka 866 17 Tisová 861 18 Sokolí skály 846 19 Zastávka 844 20 Větrník 843 21 Kužel 837 22 Komora 833 23 Zelený vrch 831 24 Ostrý (2)[d] 819 25 Roveň 818 26 Rokytník 817 27 U Pomníku 814 28 Tisový 811 29 Větrná 800 30 Holý vrch 799 31 Výr 798 32 Okrouhlá 796 33 Jindřichova vyhlídka 794 34 Na Spáleném 794 35 Salaš 794 36 Macov 793 37 Skalka 792 38 Smrčník 790 39 Huk 788 40 Závětří 784 41 Větrný vrch 783 42 Moravský kopec 782 43 Kotel 777 44 Hřebeny 775 45 Peklo 775 46 Orlí vrch 774 47 Mała Kopa (cz. Nad Petrovou chatou) 772 48 Supí hřbet 771 49 Kamenec 763 50 Špičák 763 51 Březový vrch 762 52 Sporný vrch 756 53 Milíře 755 54 Dlouhá stráň 752 55 Čihadlo 744 56 Na Valštejně 741 57 Obří vrch 739 58 Komorský vrch 738 59 Osička 735 60 Ostroh 732 61 Mlýnský vrch 728 62 Kraví hora 725 63 Letní stráň 723 64 Horní Holčovice 722 65 Klopoty 713 66 Nový Dvůr 706 67 Myslivecká louka 705 68 Zámecký vrch 702

Polska Lp. Szczyt Wysokość m n.p.m. 1 Srebrna Kopa (cz. Velká Stříbrná) 785 2 Grzebień 768 3 Zamkowa Góra 571 4 Średnia Kopa 543 5 Graniczna Góra (cz. Na hranici) 541 6 Tylna Kopa 535 7 Szyndzielowa Kopa 533 8 Pasterka 518 9 Bukowa Góra 507 10 Przednia Kopa 495 11 Gwarkowe Skały 488 12 Gołąbki 485 13 Gołąbki – S 482 14 Cygańska Góra 475 15 Gołąbki – N 469 16 Masłowiec 462 17 Kaczyniec 461 18 Skalna 461 19 Kowarz 458 20 Długota 457 21 Gołębie Wzgórze 456 22 Olszak 453 23 Czapka 441 24 Widnogóra 433 25 Krzyżówka 427 26 Jodłowe Wzgórze 426 27 Wiatraczna 423 28 Bucznik 421 29 Barania Kopa 416 30 Wiatrak 413 31 Ciermięcicka Góra 411 32 Farny Stok 409 33 Kraśnik 408 34 Czarnogórz 403 35 Garbatka 401 36 Maślice 400 37 Kobylica 395 38 Siniak 395 39 Wróblik 392 40 Debrzyk 391 41 Kraska 391 42 Maliniec 390 43 Okopowa 388 44 Maślice – S 387 45 Janota 386 46 Słoneczna 381 47 Siodlarz 377 48 Jedlak 374 49 Kozubiec 374 50 Lipowiec 370 51 Makowica 370 52 Kalinka 364 53 Osobita 364 54 Młyńska Góra 362 55 Wężowa (Gajna) 362 56 Kruczek 360 57 Sępik 356 58 Święta Góra 354 59 Zbylut 353 60 Grędówka 352 61 Koźlarek 352 62 Kopiata (Trupina) 332 63 Góra Grodowa 328 64 Szubieniczna 325 65 Kapliczna Góra 320 66 Kozia Góra 316 67 Klasztorna Góra 312

Przełęcze

Widok z przełęczy Prameny Opavice na szczyt Hornické skály

Ważniejsze przełęcze Gór Opawskich
Lp.	Przełęcz	Wysokość m n.p.m.	Kraj
1	Prameny Opavice	779
2	Rejvíz	760
3	Przełęcz pod Kopą (Mokra)	707
4	Petrovy boudy	706
5	Prameny Javorné	697
6	Ondřejovické sedlo	564
7	Przełęcz pod Zamkową Górą (Srebrna)	508
8	Przełęcz Siodło	505
9	Przełęcz pod Pasterką	465

Miejscowości

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Pokrzywna – miejscowość wypoczynkowa w Górach Opawskich

Osada letniskowa Rejvíz

Ważniejsze miejscowości na obszarze Gór Opawskich

Czechy Lp. Miejscowość 1 Bělá pod Pradědem 2 Bohušov 3 Česká Ves 4 Dívčí Hrad 5 Hlinka 6 Heřmanovice 7 Holčovice 8 Hradec-Nová Ves 9 Janov 10 Jesionik (cz. Jeseník) 11 Jindřichov 12 Karniów (cz. Krnov) 13 Lipová-lázně 14 Liptaň 15 Město Albrechtice 16 Mikulovice 17 Osobłoga (cz. Osoblaha) 18 Petrovice 19 Písečná 20 Rejvíz[e] 21 Rusín 22 Slezské Rudoltice 23 Třemešná 24 Velké Kunětice 25 Vysoká 26 Zlaté Hory

Polska Lp. Miejscowość 1 Bliszczyce 2 Braciszów 3 Chomiąża 4 Chróstno 5 Ciermięcice 6 Dębowiec 7 Dobieszów 8 Głuchołazy 9 Jarnołtówek 10 Konradów 11 Krasne Pole 12 Lenarcice 13 Lewice 14 Michałkowice 15 Mokre 16 Mokre-Kolonia 17 Moszczanka 18 Opawica 19 Pielgrzymów 20 Pietrowice 21 Podlesie 22 Pokrzywna 23 Prudnik 24 Radynia 25 Trzebina

Podział Gór Opawskich

Podział fizycznogeograficzny Sudetów Wschodnich (w tym i Gór Opawskich) przy znacznej odrębności metodologii stosowanej w Polsce oraz w Czechach i jednocześnie nieuwzględnianiu kryteriów genetycznych geomorfologiczno-geologicznych, budzi wśród geomorfologów spore kontrowersje i rozbieżności^[8]. Efektem prowadzonych sporów są korekty granic Gór Opawskich, zarówno części polskiej, jak i czeskiej^[9].

Biorąc pod uwagę położenie, pochodzenie i strukturę rzeźby terenu oraz budowę geologiczną, a także warunki ekologiczno-krajobrazowe i formy antropopresji Góry Opawskie według polskich geomorfologów (dr Krzysztof Badora) podzielono na 7 mikroregionów fizyczno-geograficznych, z których 3 są częściowo zlokalizowane na terenie Polski^[10]:

• Pasmo Gór Białych (Bělská pahorkatina) (332.631)
• Obniżenie Rejvízskie (Rejvízská hornatina) (332.632)
• Grupa Góry Poprzecznej (Příčný vrch) (332.633)
• Grzbiet Biskupiej Kopy (Biskupská kupa) (332.634)
• Pasmo Hynčickie (Hynčická hornatina) (332.635)
• Pasmo Kobyli (Kobylská hornatina) (332.636)
• Obniżenie Zlatohorskie (Zlatohorské údolí) (332.637)

Polski obszar Gór Opawskich

Kaplica na szczycie Przedniej Kopy

Polski obszar Gór Opawskich składa się z następujących części:

• Masyw Parkowej Góry
• Masyw Biskupiej Kopy
• Masyw Olszaka
• Masyw Długoty
• Masyw Lipowca
• Masyw Hranicznego Wierchu

Masyw Parkowej Góry jest położony na południowy zachód od Głuchołaz. Od północy, od Przedgórza Paczkowskiego oddziela go przełomowa dolina Białej Głuchołaskiej, od wschodu, od masywów Biskupiej Kopy i Olszaka, szerokie obniżenie potoku Klenicy z miejscowością Konradów. Rozciąga się z północy na południe z następującymi szczytami: Przednią Kopą (495 m n.p.m.), Średnią Kopą (543 m n.p.m.) i Tylną Kopą (535 m n.p.m.). Pasmo prawie w całości porośnięte lasami. Na Przedniej Kopie znajduje się kaplica. Kiedyś było tu schronisko, potem restauracja.

Najwyższy masyw Biskupiej Kopy ogranicza od północy przełomowa dolina Złotego Potoku, a od wschodu obniżenie w którym rozłożyła się Wieszczyna (Nowa Wieś). Tu znajduje się najwyższy szczyt Gór Opawskich leżący na terenie Polski, Biskupia Kopa, na której istnieje wieża widokowa a do 2007 funkcjonowało turystyczne przejście graniczne.

Niewielki masyw Olszaka, leżący na północ od masywu Biskupiej Kopy, ciągnie się z zachodu na wschód. Drugim poza Olszakiem (453 m n.p.m.) wzniesieniem jest Krzyżówka (427 m n.p.m.). Częściowo porośnięty lasami. Znajdują się tu dwa zalane wodą wyrobiska dawnych kamieniołomów: „Żabie Oczko” i „Morskie Oczko”. U podnóża czynny jest kamieniołom fyllitów: „Kopalnia Dewon”.

W dolinie Złotego Potoku rozłożyły się najbardziej znane miejscowości Gór Opawskich: Jarnołtówek i Pokrzywna.

Masyw Długoty leży pomiędzy Wieszczyną, Łąką Prudnicką, Prudnikiem i Trzebiną. Prawie w całości jest zalesiony. Znajduje się tu czynny kamieniołom szarogłazów „Dębowiec” oraz kilka starych, zarośniętych łomów.

Masyw Lipowca rozciąga się między Trzebiną, Skrzypcem a Krzyżkowicami. Posuwając się wzdłuż granicy na wschód, pasmo powoli opada, kończąc się na wzniesieniu Wężowa (362 m n.p.m.).

Rozległy, położony najdalej na południowy wschód masyw Hranicznego Wierchu jest oddzielony od pozostałej części polskich Gór Opawskich fragmentem czeskiego Śląska i doliną Osobłogi. Jest on położony na południowy zachód od Głubczyc. W miejscowości Pietrowice znajduje się drogowe przejście graniczne do Czech, prowadzące do Karniowa (cz. Krnov).

Natomiast prof. Stanisław Koziarski i dr Krzysztof Badora zaproponowali w 2008 roku następujący podział polskiej części Gór Opawskich^[11]:

• Grzbiet Góry Chrobrego
• Góra Czapka
• Grzbiet Krzyżówki i Olszaka
• Grzbiet Biskupiej Kopy i Góry Zamkowej
• Góra Długota

Czeski obszar Gór Opawskich

W podziale geomorfologicznym Gór Opawskich, w części leżącej w Czechach – według czeskich geomorfologów – zaproponowanym przez prof. Jaromíra Demka wyróżnia się następujące cztery jednostki podrzędne (mikroregiony)^[12][11]:

• Bělská pahorkatina (IVC-6A)^[13] – najwyższy szczyt Bršť - 698 m n.p.m.
• Rejvízská hornatina (IVC-6B)^[14] – najwyższy szczyt Příčný vrch
• Hynčická hornatina (IVC-6C)^[15] – najwyższy szczyt Biskupia Kopa
• Jindřichovská pahorkatina (IVC-6D)^[16] – najwyższy szczyt Kobyla - 574 m n.p.m.

Ochrona przyrody

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Pomnik Josepha von Eichendorffa w Parku Krajobrazowym w pobliżu Dębowca.

Na terenie pasma znajduje się Park Krajobrazowy Góry Opawskie z licznymi zabytkami kultury i przyrody oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Rejon Mokre - Lewice.

Budowa geologiczna

Sfałdowany fyllit z kopalni Dewon w Jarnołtówku

Pod względem geologicznym Góry Opawskie składają się z dwóch odrębnych części. Są miejscem zderzenia się dwóch bloków zwanych terranami: Moldanovicum i Brunovistulicum.

Masyw Parkowej Góry zbudowany jest ze skał metamorficznych: gnejsów, łupków łyszczykowych (w Głuchołazach znajduje się miejsce z wychodnią łupków zawierających almandyny i staurolit) oraz amfibolitów, kwarcytów. W miejscowości Podlesie znajduje się wychodnia granitu.

Pozostała część jest zbudowana ze skał osadowych i słabo zmetamorfizowanych, tzw. morska facja klastyczna "kulmu", powstałych w górnym dewonie i dolnym karbonie (turnej – wizen). Posuwając się od zachodu ku wschodowi odsłaniają się coraz młodsze ogniwa. W tym samym kierunku słabnie stopień metamorfizmu. Masywy Biskupiej Kopy i Olszaka są zbudowane z fyllitów (powstałych głównie z iłowców, mułowców i zlepieńców) tworząc obecnie przepięknie sfałdowane metaiłowce, metamułowce i metazlepieńce, oraz w okolicach Pokrzywnej można znaleźć owoce płytkiego metamorfizmu facji epi w postaci zmetamorfizowanych bazaltów i diabazów – zieleńców, należących do tzw. "warstw andelskohorskich". Dalej na wschód występują piaskowce, zlepieńce, szarogłazy, mułowce, lokalnie łupki kwarcowe i wapienie. Należą one do warstw "hornobeneszowskich" i "morawickich".

Wody

Od zachodu i północnego zachodu Góry Opawskie ogranicza Biała Głuchołaska (cz. Bělá Jesenická lub Bělá), prawy dopływ Nysy Kłodzkiej. W poprzek nich płyną: Złoty Potok i Osobłoga. Granicę południowo-wschodnią wyznacza Opawa (cz. Opava). Północną granicę wyznacza Prudnik, który swoje początki bierze pomiędzy miejscowościami Charbielin i Jarnołtówek. Uzupełnieniem sieci potoków są dopływy rzeki Prudnik: Brunatny potok, Trzebiński potok, dopływ Złotego potoku, Zamecki potok oraz dwa dopływy Białej: Kletnica i Sarni potok.

Informacje dodatkowe

Obszar Gór Opawskich, w przeszłości określano popularnie jako Górnośląski Zakątek Górski (niem. Oberschlesische Gebirgsecke)^[17], ponieważ był on jedynym obszarem z górami na Górnym Śląsku należącymi do Niemiec.

Z Górami Opawskimi wiąże się wiele tajemnic (związanych ze znajdującymi się tu złożami złota oraz zaginionym miastem Rosenau).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski: Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019. ISBN 978-83-7605-941-9. OCLC 1150586280. (pol. • cz.).
• Bruntálsko, Krnovsko, Osoblažsko. Turistická mapa 1:40 000. Zádveřice: SHOCart, 2016. ISBN 978-80-7224-737-0. OCLC 1103905105. (cz.).
• Jaromír Demek, Peter Mackovčin: Hory a nížiny. Zeměpisný lexikon ČR. (PDF). Wyd. 2. Brno: Agentura ochrany přirody a krajiny Česke republiky, 2006. ISBN 80-86064-99-9. OCLC 320480762. (cz.).
• Geologická mapa 1:50 000. [w:] Česká geologická služba [on-line]. mapy.geology.cz. (cz.).
• Góry Opawskie (mapa turystyczna) 1:192 000. pl.mapy.cz.
• Góry Opawskie (mapa turystyczna). mapa-turystyczna.pl.
• Mariusz Kistowski, Urszula Myga-Piątek, Jerzy Solon: Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski. (PDF). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego. Polska Akademia Nauk, 2018, seria: Prace Geograficzne, nr 266. ISBN 978-83-61590-89-7. OCLC 1129395648.
• Polska (Góry Opawskie - mapa). [w:] Geoportal Otwartych Danych Przestrzennych [on-line]. polska.e-mapa.net.
• Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski, Anna Dębska, Marta Zięba-Witkowicz: Góry Opawskie. Zlatohorská vrchovina: skala 1:25 000 jak mapa sztabowa. Wyd. 3. Wrocław: Studio Plan, 2018. ISBN 978-83-66151-01-7. OCLC 1150610950. (pol. • cz.).
• Základní mapa (ČÚZK). [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [on-line]. geoportal.cuzk.cz. (cz.).

Linki zewnętrzne

• Góry Opawskie. goryopawskie.eu. [dostęp 2017-06-06]. (pol.).
• Szczyty Gór Opawskich. (część polska). goryopawskie.eu. [dostęp 2017-06-08]. (pol.).
• Szczyty Gór Opawskich. (część czeska). goryopawskie.eu. [dostęp 2017-06-08]. (pol.).
• Góry Opawskie. goryopawskie.net:80. [dostęp 2018-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-10)].
• Góry Opawskie. [w:] Góry bliskie sercu [on-line]. sudeckiedrogi.wordpress.com. [dostęp 2018-05-11].
• Katarzyna Sender: Góry Opawskie. portalgorski.pl. [dostęp 2018-05-11].
• Góry Opawskie – opis pasma. [w:] Nasze Sudety [on-line]. [dostęp 2018-05-11].
• Góry Opawskie. powiat.nysa.pl. [dostęp 2021-05-11].
• Wojciech Góra: Góry Opawskie. sudety.info.pl. [dostęp 2018-05-01].
• Góry Opawskie w obiektywie. fotosudety.pl. [dostęp 2018-05-11].