Gąska pieprzna

Gąska pieprzna
Ilustracja
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwogrzyby
Typpodstawczaki
Klasapieczarniaki
Rządpieczarkowce
Rodzinagąskowate
Rodzajgąska
Gatunekgąska pieprzna
Nazwa systematyczna
Tricholoma virgatum (Fr.) P. Kumm.
Führ. Pilzk. (Zwickau): 134 (1871)
Tricholoma virgatum, McCall 1.jpg
Tricholoma virgatum G5 (2).JPG

Gąska pieprzna (Tricholoma virgatum (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych Tricholomataceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries nadając mu nazwę Tricholoma virgatum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus fumosus subsp. virgatus (Fr.) Pers. 1828
  • Agaricus virgatus Fr. 1818
  • Gyrophila virgata (Fr.) Quél. 1886

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. Wcześniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten miał nazwę bedłka podzielonka lub gąska rózgowata[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 3-7 cm, srebrzystoszary do popielatoszarego, z ciemniejszymi, wrośniętymi, promienistymi prążkami, o cienkim miąższu, z charakterystycznie spiczastym szczytem. Skórka sucha, gładka i naga, lecz również pękająca w promienistowłókienkowate łuski[4].

Blaszki

Jasnoszare, później ciemniejące, ścieśnione[4]. Przy trzonie wycięte ząbkiem i nieco schodzące na trzon[5].

Trzon

Wysokość 6–12 cm, grubość 1–2 cm, walcowaty i nieco rozszerzający się ku dołowi, czasami niekształtny. Powierzchnia o barwie od białej do szarej, czasami występują ciemne plamy. Pod kapeluszem pokryty jest delikatnymi płatkami[6].

Miąższ

Białawy, niezmieniający barwy. Zapach od obojętnego do ziemistego. Smak gorzki i prawie natychmiast piekąco ostry[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki, jajowate, gładkie, nieamyloidalne, bezbarwne, o średnicy 6–8,5 × 5-6,5 µm. Pleurocystyd brak, cheilocystydy o maczugowatym kształcie, wydłużone i rozmiarach 40 × 15 µm[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej[5] oraz w Europie. W Polsce jest pospolita, występuje pojedynczo lub gromadnie[7].

Rośnie na ziemi w lasach iglastych i mieszanych, szczególnie w górskich świerczynach. Owocniki wytwarza od sierpnia do października[6].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. Grzyb trujący, powoduje zaburzenia żołądkowe i jelitowe, połączone z mdłościami i wymiotami. Objawy występują po 1/2-3 godzinach. Przebieg zatrucia łagodniejszy niż po gąsce tygrysiej (Tricholoma pardinum)[4].

Gatunki podobne

Jest kilka gatunków gąsek o podobnym, szarym ubarwieniu, żadna z nich jednak nie posiada tak ostrego czubka kapelusza. Jest to cecha, po której najłatwiej odróżnić od nich gąskę pieprzną. Ponadto inne, podobne gąski różnią się też nieco innymi cechami:

  • gąska ziemistoblaszkowa (Tricholoma terreum) ma kapelusz włóknisty i łagodny smak[6],
  • gąska czarnołuskowa (Tricholoma atrosquamosa) ma siwoczarne łuski na kapeluszu. Jest rzadka,
  • gąska ostra (Tricholoma sciodes) kapelusz jedwabiście błyszczący, w smaku również jest ostra, ale dopiero po dłuższym czasie. Jest rzadka[6],
  • gąska niekształtna (Tricholoma portentosum) ma trzon i blaszki żółtawe, smak łagodny, orzechowy[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2012-01-02].
  3. ↑ a b Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
  4. ↑ a b c d Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 92. ISBN 83-7404-513-2.
  5. ↑ a b c MushroomExpert (ang.). [dostęp 2014-02-03].
  6. ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

Media użyte na tej stronie

Tricholoma virgatum G5 (2).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tricholoma virgatum
Tricholoma virgatum, McCall 1.jpg
Autor: This image was created by user Ron Pastorino (Ronpast) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
Tricholoma virgatum from McCall, Idaho, USA collected at the NAMA 2008 Foray. I don’t remember if they were officially identified. Based on the umbo, cap color and radiating fibrils, I’m tentatively going with T. virgatum.
Tricholoma virgatum a1 (3).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tricholoma virgatum (location: Poland, Rajbrot)