Geografia Lesotho
Geografia Lesotho – dziedzina nauki zajmująca się badaniem Lesotho pod względem geograficznym.
Lesotho jest niewielkim państwem leżącym w Afryce Południowej, będącym enklawą we wschodniej części Republiki Południowej Afryki. Z uwagi na górzysty krajobraz nazywane jest niekiedy „Szwajcarią Południowej Afryki”, „dachem Afryki” lub „podniebnym królestwem”.
Powierzchnia i granice
Lesotho jest enklawą we wschodniej części Republiki Południowej Afryki[1][2]. Graniczy z następującymi prowincjami RPA: od wschodu z KwaZulu-Natal, od zachodu i północy z Wolnym Państwem i od południa Prowincją Przylądkową Wschodnią[3]. Łączna długość granicy wynosi 909 km[1][a]. Lesotho zajmuje powierzchnię 30 355 km²[2].
Ukształtowanie terenu
Prawie 80% powierzchni Lesotho pokrywają tereny górzyste (2100–3400 m n.p.m.) poprzecinane głębokimi dolinami[4]. Doliny charakteryzują się dużą głębokością, a wiele skalnych ścian jest stromych. Niektóre skalne ściany osiągają 1000 metrów. Od południowego wschodu Lesotho opasają Góry Smocze, a od zachodu pasmo Maloti z najwyższym szczytem kraju, a zarazem najwyższym szczytem w południowej Afryce – Thabana Ntlenyana (3482 m n.p.m.)[4][5]. Góry zbudowane są z bazaltów pochodzących z triasu. Teren obniża się stopniowo w kierunku zachodnim, przechodząc w płaskowyż (2700–3200 m n.p.m.)[3]. Z płaskowyżu wypływają dwie największe rzeki Afryki południowej – Oranje i Tugela[3].
Najniższy punkt Lesotho znajduje się na wysokości 1380 m n.p.m., co czyni go najwyżej położonym takim punktem na świecie[4][b].
Z uwagi na górzysty krajobraz – średnia wysokość n.p.m. to 2161 m[2] – Lesotho nazywane jest niekiedy „Szwajcarią Południowej Afryki”[6], „dachem Afryki” lub „podniebnym królestwem”[5]. Lesotho jest jedynym krajem na świecie położonym w całości na wysokości powyżej 1000 m n.p.m.[5]
Klimat
Lesotho ma klimat zwrotnikowy wilgotny z cechami klimatu wysokogórskiego z powodu wyniesienia[7].
Zimy są z reguły zimne i suche[8]. Występują wówczas częste przymrozki[3]. W górach, ale też na niższych obszarach, pojawiają się opady śniegu[8]. W najwyższych partiach gór śnieg utrzymuje się przez całą zimę, a temperatura może spadać do –18 °C[3], a nawet –21 °C[8].
Lata są gorące i wilgotne – występujące wtedy opady stanowią 85% całkowitych opadów rocznych[8]. Największe opady występują w okresie od października do kwietnia, przy czym od grudnia do lutego większość kraju odnotowuje opady powyżej 100 mm miesięcznie[8]. W okresie letnim występuje duże zachmurzenie, często pojawiają się przelotne burze i gradobicia, którym towarzyszą silne wiatry[8].
Średnie opady roczne wynoszą 710 mm – przy czym wschodnia część kraju jest bardziej wilgotna niż zachodnia[3]. Średnie opady w dolinie rzeki Oranje wynoszą 500 mm rocznie[8]. Temperatury w niższych partiach kraju sięgają 32 °C latem i spadają do –7 °C zimą[3]. Wschodnia część otrzymuje większe ilości deszczu, średnio jest to około 1200 mm rocznie[8].
W całym kraju występują duże dobowe, miesięczne i roczne wahania temperatur[8].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 28.1 | 27.1 | 24.9 | 21.4 | 18.0 | 15.3 | 15.9 | 18.8 | 22.7 | 24.4 | 25.9 | 27.5 | 22,5 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | 14.3 | 13.9 | 12.0 | 7.8 | 3.3 | -0.3 | -0.7 | 1.6 | 5.7 | 9.3 | 11.6 | 13.3 | 7,7 |
| Opady [mm] | 111 | 94 | 98 | 59 | 29 | 11 | 12 | 14 | 20 | 60 | 87 | 88 | 682 |
| Źródło: wetterkontor.de[9] 23 listopada 2017 | |||||||||||||
Wody
Sieć rzeczna jest dosyć dobrze rozwinięta. Występują liczne górskie rzeki i potoki. Wiele rzek ma znaczne spadki, co pozwala na rozwój hydroenergetyki. Wszystkie cieki wodne spływają do Oranje, będącej główną rzeką w kraju[10].
Gleby
Gleby wyżyn wytworzone są z piaskowców (planosole) i są dość ubogie. Na obszarach górzystych gleby, które są wytworzone z pokryw lawowych, mają dobrą żyzność, lecz są płytkie. W kraju występuje silna erozja gleb[3].
Flora
Lesotho jest zdominowane przez trawiaste stepy i górskie łąki[3][7]. Drzewa występują nielicznie, głównie Salix mucronata i dzikie oliwki[3]. Na terenach wilgotnych rosną różne gatunki aloesu[3], a wśród nich aloes wielkolistny, Aloe polyphylla, będący lesotyjskim endemitem[11]. Zachodnie obszary Lesotho miejscami mają półpustynny charakter, gdzie występują sucholubne gatunki traw i krzewów.
Fauna
Fauna tak jak szata roślinna jest uboga. Niemal zupełnie zostały wytrzebione żyjące tu kiedyś zwierzęta[3]. W połowie XIX w. występowały tu jeszcze licznie zebry, strusie, lwy i gnu[3]. Ostatni lew został zabity w latach 70. XIX w.[3]
W kraju istnieje tylko jeden park narodowy – Sehlabathebe[7]. Świat zwierzęcy reprezentują m.in.: góralkowce, antylopy, zebry, zające i różne gatunki ptaków, m.in. orłosęp, i gadów[3]. W wodach rzecznych żyją ryby z rodzaju Labeobarbus, a także Pseudobarbus quathlambae oraz introdukowane pstrągi i sumy[3].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b Lesotho, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-11-23].
- ↑ a b c d e CIA: The World Factbook: Lesotho. [dostęp 2017-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-12)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Lesotho, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ a b c Scott Rosenberg, Richard F. Weisfelder: Historical Dictionary of Lesotho. Scarecrow Press, 2013, s. 2. ISBN 978-0-8108-7982-9. [dostęp 2017-11-23]. (ang.).
- ↑ a b c Christy A. Donaldson: Lesotho. W: R. W. McColl: Encyclopedia of World Geography. T. 1. Infobase Publishing, 2014, s. 539–540. ISBN 978-0-8160-7229-3. [dostęp 2017-11-24]. (ang.).
- ↑ Maloti Mountains, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ a b c Lesotho. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-11-23].
- ↑ a b c d e f g h i Lesotho Meteorological Services: Climate of Lesotho. [dostęp 2017-11-23]. (ang.).
- ↑ Wetterkontor.de: Das Klima in Maseru. [dostęp 2017-11-23]. (niem.).
- ↑ J. P. van den Bossche, G. M. Bernacsek: Source Book for the Inland Fishery Resources of Africa. Food and Agriculture Organization of the United Nations, 1990, s. 93. ISBN 978-92-5-102983-1. [dostęp 2017-11-27]. (ang.).
- ↑ Aloe polyphylla (Kharatsa). [dostęp 2017-11-23]. (ang.).
Bibliografia
- Encyklopedia Geograficzna Świata: Afryka. Kraków: Wydawnictwo OPRES, 1997. ISBN 83-85909-21-4.
Linki zewnętrzne
- Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Pretorii: Lesotho. [dostęp 2017-11-24]. (pol.).
.svg)
Media użyte na tej stronie
Autor: Martin23230, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthographic map of Africa
Autor: Tjeerd Wiersma from Amsterdam, The Netherlands, Licencja: CC BY 2.0
Malealea: This town in Lesotho is called Malealea and it is a fantastic place. Malealea is situated in a remote part of Western Lesotho
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Jacovt z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY 2.5
Jaco van Tonder
Autor: Matze137, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blick auf den Gipfel aus südlicher Richtung