Georg von Giesches Erben

Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben

Państwo	Królestwo Prus
Siedziba	Katowice, Pałac w Załężu (dyrekcja generalna); Wrocław, Schweidnitzer Stadtgraben 26 [ul. Podwale 62a] (biuro sprzedaży)[1]
Data założenia	1860
Data likwidacji	1922 (utworzenie spółki Giesche SA [znacjonalizowana w 1946] i Georg von Giesches Erben AG [bankructwo w 1973])
Forma prawna	spółka
brak współrzędnych

Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben (pol. Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche^[2]) – spółka przemysłowa zarejestrowana w 1860 roku^[3] we Wrocławiu^[4] przez spadkobierców przemysłowca Georga von Giesche, prowadząca działalność głównie w zakresie górnictwa węgla kamiennego i galmanu oraz hutnictwa cynku na Górnym Śląsku. Zarząd koncernu znajdował się we Wrocławiu^[5].

Historia

• 1833 – spadkobiercy majątku Georga von Giesche zakupili w okolicach Janowa (dzielnica Katowic) kopalnię węgla kamiennego „Morgenroth”, która dała początek dzisiejszej KWK „Wieczorek”.
• 1834 – uruchomienie przez „Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben” huty cynku „Wilhelmina” w Szopienicach (później Huta Metali Nieżelaznych Szopienice).
• 1860 – spadkobiercy majątku zarejestrowali we Wrocławiu spółkę: „Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesche’s Erben” (Spółka Górnicza Spadkobierców Georga von Giesche), która rozwinęła się na przełomie XIX i XX wieku w jeden z najpotężniejszych koncernów górniczo-hutniczych na Śląsku.
• 1880 – spółka zakupiła od spadkobierczyni Goduli, Joanny Gryzik-Schaffgotsch kopalnię Cleophas (Kleophas)
• 1922 – utworzono spółkę o nazwie: „Giesche SA w Katowicach”^[3]; cały majątek koncernu Giesche’s Erben, znajdujący się po ostatecznym ustaleniu granicy polsko-niemieckiej po polskiej stronie – w tym kopalnie Giesche, Kleofas, Orzeł Biały i osiedla Nikiszowiec i Giszowiec^[4], zostaje wniesiony aportem do spółki Giesche Spółka Akcyjna z siedzibą w Katowicach.

• 1926 – wszystkie akcje Giesche Spółki Akcyjnej w Katowicach zostają sprzedane amerykańsko-niemieckiej spółce Silesian-American Corporation (SACO), w której ponad 50% udziałów mieli Amerykanie (grupa Harrimana i Anaconda Copper Minning Co.)^[3]. W to miejsce spółka „Georg von Giesches Erben” nabyła większościowy pakiet akcji Belgijskiej Spółki Akcyjnej Górniczej i Przemysłowej^[5].
• 1939 – Niemcy przejmują spółkę Giesche pod zarząd komisaryczny^[4]
• 1941 – spółka próbowała, za pośrednictwem banków szwajcarskich, odkupić od Amerykanów za cenę 20 mln marek w złocie^[5] akcje Giesche Spółki Akcyjnej i w tym celu utworzyła spółkę zależną w Katowicach pod nazwą „Gieschebetriebe GmbH”. Do transakcji nie doszło, gdyż rząd amerykański nie dopuścił do sprzedaży Niemcom akcji spółki Giesche SA na podstawie „Trading with Enemy act” (ustawa o handlu z wrogiem)
• 1946 – majątek Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesches Erben oraz Giesche SA został znacjonalizowany przez Rzeczpospolitą Polską^[6]
• 1960 – Polska Rzeczpospolita Ludowa wypłaciła stronie amerykańskiej odszkodowanie w wysokości 40 milionów dolarów, w tym 30 milionów za spółkę Giesche, w zamian za zwrot przedwojennych akcji i rezygnację z dalszych roszczeń^[4]
• 16 lutego 1973 – spółka Georg von Giesches Erben AG z siedzibą w Hamburgu ogłosiła bankructwo^[7]

Zakłady należące do spółki

Piece w hucie cynku Bernhardi przed 1912 rokiem

Huty Paulus i Recke przed 1912 rokiem

W 1911 roku do spółki należały między innymi^[8]:

• kopalnie węgla kamiennego:
  • Giesche
  • Cleophas
  • Heinitz
• kopalnie rudy cynku i ołowiu:
  • Bleischarley w Brzezinach
  • kopalnia Matylda w Chrzanowie
• huty cynku:
  • Wilhelmine
  • Paulus
  • Bernhardi
  • Neue Wilhelmine
• walcownia cynku w Szopieniach
• huta ołowiu Walther-Croneck

Powiązania pomiędzy spółkami

W dwudziestoleciu międzywojennym udziałowcami spółek powiązanych z Georg von Giesches Erben były m.in. przedsiębiorstwa amerykańskie, co przedstawia poniższy schemat^[9].

Dyrektorzy

Dyrektorzy generalni Bergwerksgeseltschaft Georg von Giesches Erben^[10]:

• Friedrich Bernhardi (1873−1904)
• Anton Uthemann (1905−1913)
• Carl Besser (1913−1926)
• Eduard Schulte (1926−1943)
• Lothar Siemion (1943−1954)

Zobacz też

• Ernst von Prittwitz und Gaffron

Przypisy

Bibliografia

• Sławomir Cichy: Reaktywacja spółki Giesche Katowice: 5 lat więzienia. To już koniec sprawy?. Dziennik Zachodni, 2016-06-16. [dostęp 2017-08-20].
• Giesche SA. W: Słownik [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2019-02-11].
• Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984. ISBN 83-00-00648-6.
• Paweł Jaworski. Osiedla patronackie koncernu Bergwerksgesellschaft Georg von Giesches Erben. Pytanie o tożsamość przestrzeni sąsiedzkiej. „Czasopismo Techniczne”, 2011. Politechnika Krakowska. ISSN 2353737X. 
• „Giszo-wieści” ISSN 1640-6190 02/15/2002, s. 1.
• Der Oberschlesische Turm. Festschrift den Besuchern des Turmes gewidmet. Berlin – Breslau – Kattowitz: Phönix-Verlag, 1911.
• Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 10.

Linki zewnętrzne

• Świadectwo udziałowe Spółki Giesche [1]