Gierałtowice (województwo małopolskie)

Gierałtowice
	wieś
	; Kościół parafialny w Gierałtowicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Wieprz
Sołectwo	Gierałtowice
Wysokość	265 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1318
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-122
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0075481
	Położenie na mapie gminy Wieprz Gierałtowice
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gierałtowice
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Gierałtowice
	Położenie na mapie powiatu wadowickiego Gierałtowice
	49°56′22″N 19°23′04″E/49,939444 19,384444

Artykuł	49°56′22″N 19°23′4″E
- błąd	39 m
WD	49°58'N, 19°24'E, 49°58'N, 19°24'E
- błąd	19506 m
Odległość	1380 m

Gierałtowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz. Położona jest na wysokości 265 m n.p.m., nad rzeką Wieprzówką, na Pogórzu Śląskim, u podnóża Zbójeckiej Góry (304 m n.p.m.), przy drodze wojewódzkiej nr 781 na odcinku Andrychów – Zator (11 km od Andrychowa, a 10 km od Zatora).

Części wsi

Integralne części wsi Gierałtowice^[3]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0075541	Brzosy	przysiółek
0075558	Kresy	przysiółek
0075570	Łęg	przysiółek
0075498	Nowy Świat	część wsi
0075506	Resztówka	część wsi
0075512	Sikora	część wsi
0075529	Szpitalna	część wsi
0075535	Zbójecka	część wsi

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1325 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Villa Gerardi, 1336 Villa Gerhardi, 1378 Gieraltowice, 1396 Goralthouicze, Gerdalbowicze, 1400 Geraltsdorf, 1441 Geraltowicze, 1445 Gyeralthow, 1499 Kyeraltovice, 1529 Gyerharthowicze, Gyertholthowicze, Gierathowicze, Gierhalthowicze^[5].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Geralthowycze villa wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[6].

Historia

Pierwsze udokumentowane wzmianki pochodzą z 1325 r. W latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis jako właściciela Gierałtowic podaje Mikołaja Saszowskiego herbu Saszor^[7]^[8] (błędnie cytowany przez Długosza jako herbu Topacz) we fragmencie „Geralthowycze, villa, ubi ecclessia parochialis, cuius haeres Nicolaus Schaschowsky de domo Fossorum, quae in polonico Copaczowye appellantur”^[6].

Od 1526 r. należała do Jana Saszowskiego, który od miejscowości przyjął nazwisko Gierałtowski^[9] herbu Saszor^[7]^[8], następnie do sędziego oświęcimskiego, zmarłego w 1546 r. Jakuba Gierałtowskiego i jego potomków.

W 1588 wieś kupił Joachim Bielski sekretarz Zygmunta III, kronikarz, poeta i pisarz^[10].

W XVII w. jako właściciel Gierałtowic występuje Łukasz Starowieyski, od którego nabywa je Andrzej Żydowski h.Doliwa. Po śmierci Antoniego Żydowskiego syna Andrzeja Żydowskiego w 1728 r. (patrz Wielka Genealogia Minakowskiego), Gierałtowice były w posiadaniu Lubomirskich, a pod koniec XVIII w. W. Golaskiej, od której w pocz. XIX w. nabywa je właściciel Zatora gen. Stanisław Wąsowicz h. Gozdawa. Po Wąsowiczach wieś od 1817 r. dziedziczą Potoccy, którzy utrzymują się przy niej do 1925 r.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki

Dwór z XVIII w. zbudowany na owalnej platformie otoczonej fosą, dawniej napełnioną wodą, przez którą prowadziły dwa zwodzone mosty. Obronność dworu zwiększało kolano Wieprzówki, oblewające dwór od północnego wschodu i północnego zachodu.
Kościół wzmiankowany w 1325 r., obecny murowany z 1888 r. z późnobarokowym ołtarzem.
Obraz „Ukrzyżowanie” malowany na desce z 1595 r. i kamienna chrzcielnica barokowa.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Marcina).

Przypisy

↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓.
↑ ^a ^b Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 81.
↑ ^a ^b Szymon Okolski: Orbis Polonus T.3. Kraków: In Officina Typographica Francisci Cæsarii, 1641–43, s. 94-98.
↑ ^a ^b Bartosza Paprockiego: Herby rycerstwa polskiego. Kraków: nakł. Wydawnictwa Biblioteki Polskiej (przedruk 1858), 1584, s. 710-711.
↑ Urząd Gminy Wieprz, www.wieprz.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
↑ Elwira Buszewicz: w Słownik pisarzy polskich p. red. Elżbiety Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 32. ISBN 978-83-7435-787-6.

Bibliografia

Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 4, hasło: „Gierałtowice”. Wrocław: Ossolineum, 1986, s. 732–733. ISBN 83-04-00129-2.
Aleksy Siemionow – „Ziemia Wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza”, Komisja Turystyki Górskiej Oddziału PTTK „Ziemia Wadowicka”, Wadowice 1984.

Linki zewnętrzne

Gierałtowice na stronie Gminy Wieprz
Gierałtowice w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).
Gierałtowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 557 .

[1] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[Dz.U._29/2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[CITEREFLeszczyńska-Skrętowa1986-5] Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓.

[Długosz_Senioris_Canonici_Cracoviensis_1864-6] Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 81.

[OPSO-7] Szymon Okolski: Orbis Polonus T.3. Kraków: In Officina Typographica Francisci Cæsarii, 1641–43, s. 94-98.

[BP-8] Bartosza Paprockiego: Herby rycerstwa polskiego. Kraków: nakł. Wydawnictwa Biblioteki Polskiej (przedruk 1858), 1584, s. 710-711.

[9] Urząd Gminy Wieprz, www.wieprz.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[10] Elwira Buszewicz: w Słownik pisarzy polskich p. red. Elżbiety Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 32. ISBN 978-83-7435-787-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne