Gleiwitz IV

Gleiwitz IV Arbeitslager Gleiwitz IV
Podobóz Auschwitz-Birkenau
Pomnik upamiętniający istnienie obozu
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	czerwiec 1944
Zakończenie działalności	18/19 stycznia 1945
Miejsce	Gliwice
Liczba więźniów	444 (stan na 17 stycznia 1944)
Narodowość więźniów	głównie Żydzi i robotnicy przymusowi
Liczebność personelu	około 60 SS-manów[1]
Komendanci	SS Unterscharführer Otto Arthur Lätsch (czerwiec – październik 1944) SS Oberscharführer Josef Grobert (październik 1944 – styczeń 1945)[1]
Położenie na mapie Gliwic Gleiwitz IV
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gleiwitz IV
Położenie na mapie województwa śląskiego Gleiwitz IV
50°18′15,1″N 18°37′59,2″E/50,304200 18,633100

Gleiwitz IV – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Gliwicach.

Obóz został założony na terenie wznoszonych przez Wehrmacht koszar wojskowych^[2]. Pierwszy transport trafił tam w czerwcu 1944, było to 80 więźniów z obozu Monowitz, choć już wcześniej istniał w tej okolicy obóz dla jeńców sowieckich^[3]. Mieli oni wybudować baraki dla więźniów, a także ogrodzenie wokół nowego podobozu^[2]. Po zakończonych pracach odesłano ich z powrotem^[1]. Kolejni więźniowie przybyli do Gleiwitz IV pod koniec sierpnia 1944. W czasie istnienia podobozu średnio przebywało w nim 600 więźniów, głównie polskich, francuskich i węgierskich Żydów, choć przebywali w nim także Węgrzy, Rosjanie, Włosi i Francuzi z francuskiego Ruchu Oporu^[1][3].

Więźniowie podobozu pracowali w różnych miejscach. Budowali koszary niemieckie, lotnisko, naprawiali wozy wojskowe, a także pomagali w porcie nad Kanałem Gliwickim i przy odgruzowywaniu Gliwic^[3][4]. W obozie panowała wysoka śmiertelność. Co jakiś czas przeprowadzano selekcję – niezdolnych więźniów wywożono do komór gazowych w Birkenau. Złą sławą cieszył się pierwszy komendant obozu Otto Lätsch. Wielokrotnie katował więźniów, kilku z nich zabił z błahych powodów, na przykład z powodu tego, że podeszli do ogniska, aby się ogrzać^[5].

W nocy z 18 na 19 stycznia 1945 nastąpiła ewakuacja więźniów. Planowano z nimi dojść do Blachowni Śląskiej, lecz po dojściu do Sośnicowic zawrócono ich do opróżnionego obozu Blechhammer, gdzie doczekali wyzwolenia^[2]. Pozostałych 57 więźniów niezdolnych do marszu zostawiono w izbie chorych, którą następnie komendant obozu kazał podpalić, a osoby próbujące uciec zastrzelić. Masakrę przeżyło tylko dwóch więźniów, którzy ukryli się wśród zwłok^[2][3].

Do dzisiejszych czasów po podobozie nie zachowało się wiele śladów. Na terenie Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych pozostały jedynie części ogrodzenia i wieże strażnicze. Na terenie dawnego obozu, przy ulicy Władysława Andersa, w 1979 roku postawiono pomnik ku czci więźniów^[3][4].

Przypisy