Gmach Główny Politechniki Gdańskiej
 nr rej. A-828 z 30.04.1979[1] | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | Wrzeszcz Górny, ul. Narutowicza 11/12 |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°22′17,836″N 18°37′09,271″E/54,371621 18,619242 | |
Gmach Główny Politechniki Gdańskiej – zabytkowy budynek w Gdańsku. Mieści się we Wrzeszczu przy ul. Narutowicza 11/12.
Projekt i budowa
Generalne zasady ukształtowania bryły i podstawowe zasady dyspozycji przestrzennej wnętrz głównego budynku Politechniki są dziełem Hermanna Eggerta i Georga Thüra. Fasady, detale, szczegóły planu i dekorację wnętrz zaprojektował już jednak Albert Carsten, nadając budynkowi ostateczną formę[2]. 7 czerwca 1900 wmurowano kamień węgielny pod budowę kompleksu gmachów uczelni Königliche Technische Hochschule w Gdańsku. W sierpniu 1904 zakończono budowę według czwartego projektu budowlanego Alberta Carstena[3][4].
Inauguracja pierwszego roku akademickiego[3][4][5]
6 października 1904 r. w obecności cesarza Wilhelma II odbyła się uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego pierwszej wyższej uczelni w dziejach miasta[2]. Jej oficjalna nazwa brzmiała: Königliche Preussische Technische Hochschule (Królewsko-Pruska Wyższa Szkoła Techniczna)[2]. Gmach Główny zaprojektowano w stylu neorenesansu północnego z elementami secesji, eklektyzmu został zbudowany z cegły klinkierowej i piaskowca z pięcioma wejściami. W 1904 roku było 210 pomieszczeń (bez piwnic i poddasza), m.in.: aula (24 metry długości i szerokości 12 metrów z portalem z postaciami Sztuki i Techniki), sala senatu (dębowe boazerie w stylu starogdańskim), rektorat, biblioteka (m.in. czytelnia 91 m2 na 36 miejsc), hole, 17 sal wykładowych, 36 pokoi dla profesorów i 11 dla asystentów, 24 kreślarnie, 11 sal ze zbiorami naukowymi, laboratoria, mieszkania służbowe, w północno-zachodnim skrzydle umieszczono sale do modelowania. Powierzchnia dachu wynosiła 750 m2, a gmachu 5567 m2, wysokość – 16, 5 metrów. Nad głównym wejściem umieszczono płaskorzeźbę kartusza z wizerunkiem cesarza Wilhelma II (zniszczona w 1945 r.).
Modernizacje i przebudowy do 1945 r.
W 1913 roku na piątym piętrze umieszczono kreślarnie i pracownie[6]. Koszt budowy wyniósł 3 230 700 marek, w tym Gmachu: 2 809 200 marek, a wyposażenie wnętrz – 3 230 700 marek[7]. 18 lipca 1929 roku dobudowano do Gmachu Głównego skrzydło w stylu kubizmu Instytutu Fizyki z Auditorium Maximum według projektu prof. Carla Ramsauera oraz na 5 piętrze, 2 laboratoria fotograficzne i tunel aerodynamiczny (nad aulą)[8][9][5].
Okres I oraz II wojny światowej
W czasie I wojny światowej, 1 lutego 1916 roku w północno-wschodniej części Gmachu Głównego utworzono szpital dla rannych oficerów oraz rozpoczęto kursy dla oficerów, Do zakończenia I wojny światowej w Gmachu Głównym mieściło się dowództwo 17 Armii[10][5].
W lutym 1945 roku w Gmachu Głównym zorganizowano szpital dla rannych żołnierzy i ludności cywilnej na 3000 łóżek[11].
W marcu 1945 w Gmachu Głównym wybuchł pożar w wyniku podpalenia i wybuchu bomb w czasie walk o Gdańsk. Ogień strawił dachy, wnętrza i stropy tylnej i środkowej części Gmachu Głównego, rektorat, salę senatu, aulę, bibliotekę z księgozbiorem m.in. Towarzystwa Przyrodniczego, reprezentacyjne sale środkowej części budynku Gmachu Głównego, kreślarnie skrzydła prawego i lewego, zbiory muzeum kolejnictwa i minerałów na parterze. Zniszczeniu uległo 70% powierzchni dachów, z 270 pomieszczeń ocalało 170. Została zniszczona wieżyczka z zegarem na dachu Gmachu Głównego PG. Ocalała część boczna gmachu i część gmachu z Auditorium Maximum[12].
Lata powojenne
5 kwietnia 1945 na teren Politechniki Gdańskiej weszła 5 osobowa Grupa Operacyjna z Ministerstwa Oświaty ds. organizacji i odbudowy Politechniki Gdańskiej. Byli to pierwsi Polacy na tym terenie w 1945 r.: dr Stanisław Turski – kierownik, inż. Franciszek Otto z Politechniki Lwowskiej, inż. Kazimierz Kopecki, Kazimierz Kubik oraz student przedwojennej Uczelni – Stanisław Szymański. W pracach porządkowych nadzorowanych przez K. Kopeckiego uczestniczyli pierwsi studenci polscy i nieliczna okoliczna ludność niemiecka[13][14][15].
Na mocy Dekretu Krajowej Rady Narodowej z dnia 24 maja 1945 roku[16] dotychczasowa Reichshochschule Danzig (nazwa z okresu 1941–1945) została przekształcona w polską państwową szkołę akademicką[2].
W okresie 15 grudnia 1945 – 25 stycznia 1946 przerwano zajęcia z powodu niskiej temperatury, braku oszklenia budynków i kłopotów z ogrzewaniem sal wykładowych i pomieszczeń[17]. 12 września 1949 miało miejsce utworzenie Studium Wojskowego PG z pomieszczeniami na poziomie 0, powołanego rozkazem ministra obrony narodowej. Od 1989 roku po likwidacji Studium Wojskowego pomieszczenia zostały przekazane m.in. bibliotece oraz archiwum[5].
22 lutego 1952 zakończono podjęte w 1946 r. prace odbudowy, inż. arch. Jerzy Winnicki zaprojektował czytelnię, wypożyczalnię i katalogi biblioteki. Pod kierunkiem prof. Witolda Minkiewicza prace budowlane zostały zakończone w 1953 (m.in. w 1946 roku pokryty został dachem Gmach Główny, uzupełniono okna i drzwi, stropy betonowe, powiększono metraż biblioteki, zmieniono układ holu, korytarzy i pomieszczeń oraz stylu architektonicznego na modernizm, w 1949 roku odbudowano aulę, w 1951 roku parter i piąte piętro, w 1952 roku poziom zero z szatnią, a w 1953 roku hol na II i III piętrze). Projekty części pomieszczeń biblioteki wykonał Marian Des Loges – dyrektor.
W 1979 zespół budynków Politechniki Gdańskiej został wpisany do rejestru zabytków[1].
Od roku 1989
12 lipca 1989 sala 370, której patronem był od 27 kwietnia 1950 roku był Julian Marchlewski została nazwana Aulą PG[5]. 1 października 1994 w holu Gmachu Głównego PG z udziałem Rektora – Edmunda Wittbrodta odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą pamięci polskich studentów poległych za Ojczyznę w latach 1904 – 1939[18].
25 listopada 1995 podczas obchodów 50-lecia Wydziału Budownictwa Lądowego PG zamontowano tablicę pamiątkową koło Sali 167 Gmachu Głównego dedykowaną prof. Witoldowi Nowackiemu[18].
3 czerwca 2005 uroczyste otwarte posiedzenie Senatu PG, parada oraz Zdjęcie „Rodziny Politechnicznej” – czyli pracowników i studentów oraz absolwentów na dziedzińcu im. Jana Heweliusza były jednymi z elementów obchodów 60 – lecia polskiej PG[18].
5 grudnia 2008 fasada Gmachu Głównego PG została odrestaurowana (fronton ryzalit trójdzielny wraz z portykiem elewacji frontowej) – detale architektoniczne uzupełnione lub odtworzone wg planów gmachu z 1904 r. Zamontowano na budynku orła z polskiego godła. Zamontowano też zrekonstruowane 4 miedzianych masek lwów, z inicjatywy doc. Marianny Sankiewicz, zrekonstruowane przez firmę Bartłomieja Küstera[19].
17 listopada 2011 otworzono Centrum Civitroniki składające się z siedmiu pracowni badawczych do badań z zakresu inżynierii lądowej i nowoczesnych technologii elektronicznych na potrzeby konstrukcji budowlanych. Prace budowlane trwały od marca 2010 do marca 2011, koszt 1,6 mln zł. Zaadaptowano część poddasza Gmachu Głównego PG[18].
13 maja 2012 została odbudowana wieża zegarowa na dachu Gmachu Głównego – waży 15,5 ton, mierzy 18 metrów wysokości. Na szczycie umieszczono pozłacaną rzeźbę Alegorii Nauki[18][20].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2014-02-24].
- ↑ a b c d Krzempek K., Szczepański J., Kampus Politechniki Gdańskiej powstanie i rozwój, 2017, ISBN 978-83-7348-697-3.
- ↑ a b M. Gliński, J. Kukliński, Kronika Gdańska 997-1997, t. I. 997-1945, 1998.
- ↑ a b A. Januszajtis, Z dziejów gdańskiej nauki i techniki, 2014.
- ↑ a b c d e B. Mazurkiewicz, Chronologia wydarzeń, w: Zarys dziejów politechniki w Gdańsku 1904-2004, 2004.
- ↑ Carsten A., Die Technische Hochschule, Berlin 1908.
- ↑ B. Mazurkiewicz, Pismo PG Nr 6 2002: Politechnika Gdańska w latach 1904-1921, 2002.
- ↑ A. Carsten, Die Bauten der Technischen Hochschule Danzig, Berlin 1930.
- ↑ A. Januszajtis, Zarys historii Politechniki Gdańskiej, w: Politechnika Gdańska. 50 lat wczoraj-dziś- jutro. Rok jubileuszowy 1994/95, 1995.
- ↑ 20 Jahre Technische Hochschule Danzig 1904-1924, Gdańsk 1924.
- ↑ B. Bukowski, Odbudowa Politechniki Gdańskiej, 1947.
- ↑ Z. Bara, Rys historyczny Politechniki Gdańskiej, 1949.
- ↑ J. Wiśniewski, Jak zaczynałem życie politechniczne „Z historii Politechniki Gdańskiej”, 1945.
- ↑ Hueckel S., Inżynierskie wspomnienia, 1981.
- ↑ Panasiuk A., Miasto i ludzie. Wspomnienia z lat powojennych, 2000.
- ↑ Dekret z dnia 24 maja 1945 r. o przekształceniu Politechniki Gdańskiej w polską państwową szkołę akademicką., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-11-09].
- ↑ H. Bykowska, Minęło już 87 lat…Potęga tradycji, „Głos Politechniki Gdańskiej”, nr 16, 1991.
- ↑ a b c d e W. Parteka, Pismo PG Nr 6/7 Kalendarium 110-lecia. Zdarzyło się w…,, 2014.
- ↑ Marianna Sankiewicz dała nam skrzydła, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 2011.
- ↑ Po 67 latach na gmach Politechniki Gdańskiej wraca wieża zegarowa, „Nauka w Polsce” [dostęp 2017-11-24] (pol.).
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Gdańsk, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Krzysztof Krzempek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Politechnika Gdańska, Gmach Główny z odbudowaną wieżą, 2012 r.
Symbol zabytku do legendy mapy
Politechnika Gdańska, parter Gmachu Głównego.
Politechnika Gdańska, hol Gmachu Głównego (parter).
Autor: Asas077, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gmach Główny Politechniki Gdańskiej, dziedziniec Gabriela Fahrenheita.